گزارش تاریخ|چرا «چرچیل» نمادِ مورد علاقه سیاستمداران غربی است؟

گروه تاریخ انقلاب خبرگزاری تسنیم ـ وینستون چرچیل نامی آشنا و پرآ‌وازه در تاریخ و سیاست جهان و چهره‌ای بسیار معروف میان انگلیسی‌ها است که اقدامات او در مقام نخست‌وزیری انگلیس بی‌ارتباط با تاریخ ایران نیست. نام او در جریان کودتای سوم اسفند 1299، جنگ جهانی دوم (حمله متفقین به کشورمان) و کودتای 28 مرداد با ایران گره خورده است.

چرچیل اگرچه نیم قرن پیش درگذشت، اما منش و شیوه سیاست‌ورزی او همچنان زنده است و سیاستمداران غربی به‌روش او با کشورهای آسیایی و جهان سوم برخورد می‌کنند؛ بدین معنا که برای دستیابی به منافع خود از هیچ اقدامی از جمله کودتا و حمله نظامی علیه دولت‌های مردمی و کشورها دریغ نمی‌کنند، این در حالی است که غربی‌ها او را پیام‌آور صلح و دوستی در جهان قرن بیستم می‌دانند و تلاش دارند اقدامات او را در راستای زدودن کینه و دشمنی بین انسان‌ها نشان دهند.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در صفحه اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

** تلاش چرچیل برای تسلط بر نفت ایران

نخستین اقدام چرچیل در رابطه با ایران مربوط به دوران وزارت اوست. چرچیل دو ماه پیش از آغاز جنگ جهانی اول به عنوان وزیر دریاداری انگلیس منصوب شد. او دستور داد 250 کشتی جنگی ساخته شود. سوخت آن کشتی‌ها دیگر زغال‌سنگ نبود و باید از نفت استفاده می‌شد، از این رو کمیسیونی جهت تأمین منابع نفتی این کشتی‌ها تشکیل شد.

این کمیسیون به ایران سفر کرد و به دولت انگلیس پیشنهاد داد به شرکت نفت ایران و انگلیس کمک کند و کنترل نفت ایران را به‌دست بگیرد. البته چرچیل در اولین ماه‌های جنگ جهانی اول به‌دلیل رویکرد متفاوتی که نسبت به آلمان (دشمن انگلیس) پیدا کرد و مرتکب چندین اشتباه شد، از کابینه کنار گذاشته شد.

دومین اقدام چرچیل در رابطه با ایران مربوط به کودتای سوم اسفند 1299 است. چرچیل پس از جنگ جهانی اول و با روی کار آمدن دولت جدید، وزیر جنگ انگلیس شد. او مبدع شیوه‌های نو در استعمار بود، از این رو ژنرال آیرونساید که ارتباط بسیار نزدیکی با چرچیل داشت و توسط او نیز ارتقا پیدا کرده بود، اقدام به طراحی و اجرای کودتا در ایران کرد.

انگلیس در رقابت با دیگر کشورها و با هدف دستیابی به منابع نفتی ایران اقدام به کودتا در کشورمان و به قدرت رساندن سیدضیاءالدین طباطبایی و رضاخان میرپنج کرد. قدرت گرفتن رضاخان در ایران بر مبنای سیاست چرچیل بود. او تأکید داشت برای حفظ منافع انگلیس باید افرادی مانند رضاخان در کشورهای منطقه سر کار بیایند.

حضور چرچیل، روزولت و استالین در جریان کنفرانس تهران

** دومین کودتای چرچیل در ایران

با آغاز جنگ جهانی دوم، نخست‌وزیر انگلیس از جایگاه نخست‌وزیری کنار رفت و چرچیل به‌جای او نشست، او توانست اقدامات مهمی علیه آلمان انجام دهد اما در خلال جنگ جهانی دوم به‌قدری کشتار و خون‌ریزی از سوی دولت و نظامیان انگلیس همچون حمله به شهر درسدن آلمان انجام گرفت که مردم انگلیس دو ماه پس از پایان جنگ به چرچیل و حزبش برای ماندن در قدرت رأی ندادند و ترجیح دادند یک فرد صلح‌طلب نخست‌وزیر انگلیس باشد.

اما مهمترین اقدام چرچیل، انگلیس و متفقین در رابطه با ایران در دوران جنگ جهانی دوم، حمله به کشورمان بود. در ماه‌های نخست جنگ جهانی دوم، نیروهای متفقین با هدف جلوگیری از نفوذ آلمان در خاورمیانه و امدادرسانی به شوروی به ایران حمله کردند. نظامیان متجاوز ظرف چند ساعت کشور را محاصره کردند و پس از چند روز تهران را به اشغال خود درآوردند.

چرچیل به‌عنوان مهمترین طراح اشغال ایران شناخته می‌شود و او این اقدام را وظیفه اخلاقی می‌دانست! چرچیل پس از پایان جنگ جهانی دوم در کتاب خاطراتش نوشت: «برای شروع جنگ علیه ایران نگرانی‌هایی داشتم، ولی دلایلی که در توجیه آن وجود داشت، قوی‌تر از نگرانی‌ها بود.»

شش سال پس از پایان جنگ جهانی دوم و دو سال پس از ملی شدن صنعت نفت در ایران، چرچیل دوباره در انگلستان به قدرت رسید و نخست‌وزیر شد. ملی شدن صنعت نفت در ایران، قدرت استعماری انگلیس را به چالش کشید و اقتصاد آن کشور را تهدید کرد. نفت یکی از عوامل قدرت انگلستان بود که از دست دادن آن، ضربه بزرگی به آن کشور وارد کرد،
از این رو یکی از دلایل روی کار آمدن چرچیل در انگلستان، تسلط دوباره بر نفت ایران بود و از همان ابتدا برکناری مصدق در دستور کار قرار گرفت. چرچیل نیز با یک برنامه‌ریزی و اعزام رزم‌ناوها برای تهدید ایران توانست در کمتر از 2 سال با کودتای 28 مرداد به ایران بازگردد. حدود 9 ماه پیش از وقوع کودتا، چرچیل در دیدار با آیزنهاور (رئیس‌جمهور آمریکا)، او را برای انجام کودتا در ایران متقاعد کرد.

جک استراو وزیر اسبق امور خارجه دولت انگلیس در کتاب «کار کارِ انگلیسی‌هاست؛ چرا ایران به ما بی‌اعتماد است؟» آورده است: «بریتانیا به‌سرکردگی چرچیل برای عزلش (مصدق) ترفندی زد و کاری چنان کرد. اگرچه این کودتا بدون نقش فعال (و البته پررنگ‌تر) آمریکا راهی به جایی نمی‌برد، اما نباید از یاد ببریم که باز ما در این میانه ایستاده بودیم.»

مجسمه چرچیل در اتاق بیضی‌شکل کاخ سفید در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ

** سیاست چرچیلی؛ همچنان زنده

همان‌طور که گفته شد چرچیل اگرچه بیش از نیم قرن پیش درگذشت، اما روش و منش او در سیاست میان بسیاری از سیاستمداران غربی زنده است و چرچیل را به‌عنوان یک الگو دوست دارند؛ در واقع چرچیل نماد سیاستمداران سابق و کنونی غرب در برخورد با کشورهای جهان سوم، آسیا و منطقه خاورمیانه است. آنان برای دستیابی به منافع خود و تسلط بر نفت و انرژی منطقه از هیچ اقدامی از جمله حمله نظامی و کودتا دریغ نمی‌کنند.

ترامپ پس از روی کار آمدن در آمریکا، مجسمه‌ای از چرچیل را در دفتر کارش قرار داد تا نشان دهد سیاست چرچیلی زنده است و از شخصیت‌های مورد علاقه ترامپ است.

چرچیل اگرچه چهره‌ای برجسته میان سیاستمداران غربی است و حتی برخی در داخل نیز او را می‌ستایند، اما به‌اعتقاد محققان و پژوهشگران تاریخ هیچ‌کس به‌اندازه چرچیل علیه مردم ایران اقدام نکرده است.

انتهای پیام/+