یادداشت تحلیل ­گر ترک| شرط بندی روی روابط بایدن با ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، چند و چون روابط ترکیه و آمریکا در دوران مسئولیت جو بایدن و تیم او، همچنان یکی از موضوعات داغ در رسانه ها و محافل سیاسی آنکارا و استانبول است.

به گواه بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران، روابط آنکارا – واشنگتن در دو سال اخیر، بدترین دوران چند دهه اخیر را به خود دیده است.

اختلافات متعدد بین ترکیه و آمریکا در مورد خرید موشک اس 400 از روسیه، حمایت آمریکا از نهادهای اقماری پ.ک.ک در شمال سوریه، میدان دادن به شاگردان فتح الله گولن برای فعالیت در آمریکا و چندین و چند مساله دیگر، موجب آن شده که ترکیه، مشمول تحریم های دفاعی سنا شود و هواپیمای جنگنده اف 35 به وزارت دفاع ترکیه تحویل داده نشوند.

اما حالا با رفتن دونالد ترامپ، نهاد ریاست جمهوری ترکیه در کاخ بش تپه آنکارا، به دنبال فهم این مساله است که تیم جدید کاخ سفید، چه نگرشی به ترکیه دارد و به چه شکلی وارد میدان خواهد شد.

فهمی کورو، از تحلیل گران پیشکسوت ترکیه که به مدت 5 دهه حوزه تحلیل سیاسی قلم زده، در این مورد یادداشتی نوشته و به بررسی این موضوع پرداخته که سناریوپردازی و ارائه حدس و گمان در مورد جو بایدن و روابط آمریکا و ترکیه، حتی به سایت های شرط بندی اینترنتی هم، کشیده شده است.

فهمی کورو از رفقای قدیمی عبدالله گل و موسسین آکپارتی و برادر یکی از مهمترین دیپلمات های حزب حاکم است که در چند سال اخیر از اردوغان و یاران او فاصله گرفته و با منتقدینی همچون گل و باباجان، همسو شده است.

شرط بندی در مورد تماس بایدن با اردوغان

وقتی که تلویزیون تماشا می کنیم، مداوماً با پیام های بازرگانی مرتبط با فعالیت سایت های شرط بندی اینترنتی مواجه می شویم. ظاهراً این سایت ها، حوزه فعالیت خود را بسیار گسترده کرده اند و روی چیزهایی شرط بندی می کنند که به عقل جن هم نمی رسد.

قبلاً، اصلی ترین موضوع شرط بندی، این بود که مثلاً در مسابقه فوتبال بین فلان باشگاه های مشهور، نتیجه چند چند و به سود کدام تیم خواهد بود و چه کسی گل خواهد زد. اما حالا پا را از این فراتر نهاده و بروی موضوعات غیر ورزشی هم شرط بندی می کنند. جالب است چند روز پیش در روزنامه ها آرتص اسرائیل، در جریان این قرار گرفتم که یک سایت شرط بندی در ترکیه، تازه ترین موضوع شرط بندی خود را چنین تعریف کرده است: «جو بایدن رئیس جمهور جدید آمریکا، به رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه زنگ خواهد زد یا نه؟ اگر زنگ بزند، نزدیک ترین تاریخ تماس، کِی خواهد بود؟»

صدها نفر در مورد این مسائل شرط بندی می کنند و رسیدن به پاسخ چنین سوالاتی برایشان مهم است. البته آنها حق دارند کنجکاو باشند. چرا که رابطه با ترکیه برای آمریکا، در گذشته نیز مهم بوده و به محض این که باراک اوباما به عنوان رئیس جمهور به کاخ سفید رفت، در همان روزهای نخست، با نخست وزیر وقت ترکیه یعنی رجب طیب اردوغان، تماس تلفنی برقرار کرد و با سفر به ترکیه، نشان داد که تا چه اندازه به این رابطه اهمیت می دهد.

آن چنان که بعدها در کتاب خاطرات باراک اوباما دیدیم، موضوع کاریکاتور موهن دانمارکی نیز آن قدر برای رئیس جمهور آمریکا مهم بوده که دبیرکل دانمارکی ناتو یعنی راسموسن را سرزنش کرده و اساساً رفع مشکلات ناتو را به عنوان یک اولویت مهم ارزیابی کرده است.

ظاهراً روزنامه اسرائیلی ها آرتص نیز با این شرط بندی احساس همنوایی کرده و بر این باور است که تماس مستقیم جو بایدن با اردوغان، چندان آسان نخواهد بود.

نگاهی به آرایش تیم بایدن

بررسی این نکته مهم است که جو بایدن چه افرادی را به عنوان اعضا و کادرهای مهم تیم خود برگزیده و این افراد، چه رویکردی نسبت به ترکیه و نقش منطقه ای و بین المللی ترکیه دارند.

بگذارید چند نفر از مهره های اصلی این تیم را بررسی کنیم. اول به آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه بپردازیم. روزی که بلینکن برای مذاکره با اعضای کمیته سیاست خارجی و امنیت ملی سنا پشت میز نشست و توضیحات خود را ارائه داد، در پاسخ به یکی از سناتورها گفت: «بله. ترکیه متفق ماست ولی واقعیت این است که در این چند سال مانند یک متفق رفتار نکرده است.»

لوید آستین وزیر دفاع جدید ایالات متحده آمریکا در قبلاً در خاورمیانه فرمانده نیروهای آمریکا در سنتکام(CENTCOM)بوده و در دوران ماموریت خود، نه تنها رابطه خوبی با ترکیه نداشته بلکه چند بار کار او با مقامات ترکیه به حد رویارویی کشیده شده است. علاوه بر او، برث مک گورک نیز که به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید در حوزه خاورمیانه و آفریقا منصوب شده، مدتی در سنتکام بوده و در دوران ماموریت هایش در عراق و سوریه، هیچگاه رابطه خوبی نداشته است.

اسرائیل در کجای معادله است؟

ممکن است که شما از من بپرسید: حرف های یک روزنامه اسرائیلی چه اهمیتی دارد؟ چرا باید ترکیه چنین چیزی را جدی بگیرد. پاسخ من به شما چنین است: ادعاهای نویسنده اسرائیلی این مطلب یعنی «زوی بار» متضمن این است که از دید اسرائیل، ترکیه در انتظار تقویت رابطه با کاخ سفید است. لذا برای رسیدن به این منظور، به اسرائیل چشمک می زند و عملاً پیام داده که برای عادی سازی رابطه با اسرائیل، حاضریم هر کاری بکنیم و مبادلات تجاری را هم پررونق کنیم.

نویسنده اسرائیلی، برای اثبات ادعای خود، از سخنان پروفسور مسعود حقی چاشن مثال آورده که عنوان یکی از مشاورین سیاست خارجی و امنیت ملی نهاد ریاست جمهوری شناخته می شود.

پروفسور چاشن در مورد روابط ترکیه با اسرائیل، در گفتگو با رادیو آمریکا گفته است: «عادی سازی و تقویت رابطه با اسرائیل برای ما مهم است. اسرائیل یک قدم بردارد ما 10 قدم بر می داریم و احتمالاً از ماه مارس، روند عادی سازی آغاز خواهد شد.»

جالب اینجاست، فردی که به عنوان سفیر جدید ترکیه در اسرائیل انتخاب شده، به شکل پله به پله از بدنه وزارت امور خارجه نیامده و کادری بوده که در موسسه مطالعات سیاسی و اقتصادی SETA رشد کرده و این موسسه نیز تحت نظارت سرحد آلبایراک بوده است.

ذکر این نکته نیز مهم است که آمریکا، قبلاً اسرائیل را فقط با کشورهای اروپایی مرتبط کرده بود، اما به محض روی کار آمدن جو بایدن، اسرائیل هم زیر چتر نیروهای سنتکام قرار گرفت.

یک هفته پیش، یک سمپوزیوم سیاسی اتاق فکر اسرائیلی (INSS) را تماشا می کردم. وزرای امارات و بحرین نیز در این سمپوزیوم حضور داشتند.

ژنرال اویو کوچاوی رئیس ستاد مشترک ارتش اسرائیل هم در آنجا سخنران بود. او در مورد اتفاقات جدید گفت: «حالا ما هم زیر چتر سنتکام هستیم و در مورد اتفاقات منطقه، نظرات ما را هم جویا می شوند.»

ژنرال کنت فرانک مکنزی، فرمانده سنتکام در نخستین سفر خاورمیانه ای خود به اسرائیل رفت و در آنجا علاوه بر بن گاتز، با اویو کوچاوی هم دیدار کرد.

آنها اعلام کردند که در این دیدارها، در مورد چالش های سیاسی و امنیتی منطقه صحبت کرده اند و جالب اینجاست که تماس تلفنی جک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید با دفتر اورسلا وندرلاین رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا نیز، دربرگیرنده مسائلی همچون ترکیه و چین بوده است.

جو بایدن، هم اکنون میراث دار سیاست های ضد چینی ترامپ است و همه در این موضوع متفق القول هستند که اصلی ترین مساله سیاست خارجی آمریکا، چیزی نیست مگر قدرت چین.

در چنین شرایطی، جالب نیست که نام ترکیه نیز در کنار کشور مقتدری به نام چین تداعی شود که از سوی آمریکا به عنوان دشمن بزرگ شناخته می شود. آن هم در شرایطی که ترکیه، از روسیه اس 400 خریده و با این کشور صمیمی شده است و در جریان روابط با اروپا نیز، اختلافاتی همچون سوریه، لیبی و شرق مدیترانه مطرح شده و در کنار همه این ها، انتقادات حقوق بشری اروپا علیه ترکیه نیز به قوت خود باقی است.

با وجود همه این مشکلات بزرگ، در موضوع اف 35 نیز با آمریکا اختلافات جدی داریم و ظاهراً ترکیه امیدی به تحویل گرفتن اف 35 ندارد. چرا که رئیس صنایع دفاعی ریاست جمهوری اعلام کرده که ترکیه در حال مدرن سازی جنگنده های اف 16 است. این یعنی قطع امید از دریافت اف 35.

در پایان باید گفت، روابط زنجیره ای و به هم پیوسته این مسائل چنین است: ترکیه به خوبی می داند که برخی مسائل در دوران جو بایدن تغییر خواهند کرد. یکی از موضوعات مهم با تحولات جدید در کاخ سفید و روابط آنکارا - واشنگتن، این است که افرادی عضو تیم جو بایدن شده اند که غالباً نگاه مطلوبی به همکاری با ترکیه ندارند.

خود بایدن هم، چندان نگاه خوبی به ترکیه ندارد. با این حال، ترکیه می خواهد روابط خوبی با آمریکا داشته باشد و برای رسیدن به چنین هدفی، حاضر است با اسرائیل هم کنار بیاید. اسرائیل نیز در خیال آن است که در کنار آمریکا، صاحب حرف و سخن شود.

شاید نخستین شرط برای بهبود روابط ترکیه و آمریکا، این است که آنکارا از مسکو فاصله بگیرد. اگر دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه به دنبال رفاقت با آمریکا و اروپا باشد، باید برخی اصلاحات سیاسی و حقوقی خاص را محقق کند و احتمالاً برای دست زدن به اصلاحات نیز، ناچار است از دولت باغچلی و حزب حرکت ملی، فاصله بگیرد و حتی از آن حزب، جدا شود. حالا دیدید با چه مسائل دشوار و به هم پیوسته ای روبرو هستیم؟

منبع: پایگاه شخصی فهمی کورو

انتهای پیام/