متن و حاشیه روز پنجم جشنواره فیلم فجر| پای خودسوزی به جشنواره باز شد/ موشکِ حمیدرضا آذرنگ به حرف درآمد
جشنواره فیلم فجر در روز پنجم به سراغ دو فیلم کاملاً متفاوت از هم رفت؛ در یکی عطاران سوخت و دیگری موشک آذرنگ به نطق آمد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سی و نهمین جشنواره فیلم فجر به روز پنجم رسید. روزی که تهیه‌کننده "روزی روزگاری آبادان" از کرونا ترسید و رضا عطاران از مسئولین خواست هرچه زودتر واکسن خریداری کنند. کم‌حاشیه‌تر و حتی سوت و کورتر از روزهای گذشته بود؛ روزی که روح‌الله حجازی با فیلم "روشن" پا به جشنواره گذاشت و حمیدرضا آذرنگ برای اولین بار به عنوان کارگردان شناخته می‌شد.
روح‌الله حجازی، پس از 3 سال، با فیلمی در جشنواره فجر حاضر است. فیلمی که برخلاف دیگر ساخته‌های کارگردان، از ترکیب جالبی در گروه بازیگران بهره می‌برد. البته که روشن در ادامه دغدغه‌های اجتماعی حجازی روایت شده و بازیگران فیلم، با نگاهی به فضای کمیک، در نقش‌هایی اجتماعی محک زده شده‌اند. این توضیحاتی است که قبل از اکران، مخاطبان، رسانه‌ای‌ها و بعضاً منتقدین با آن روبرو می‌شدند که بعد از اکران نظرات متفاوت‌تری داشتند.
فیلمی خاموش با نام "روشن"
جشنواره سی و نهم فیلم فجر در برج میلاد تهران (کاخ جشنواره) با اکران نخستین فیلم روز پنجم آغاز شد. فیلم "روشن" به مشکلات خانوادگی ناشی از مسائل اقتصادی پرداخت. قهرمانی که به آخر خط می‌رسد و ترجیح می‌دهد خودسوزی کند. گروهی از منتقدین این فیلم را در سینمای واقع‌گرایی تعریف کردند و جسارتِ کارگردان را مورد تحسین قرار دادند و به مذاق برخی هم خوش نیامد و انتقادها به سمت قصه‌پردازی و جلوه‌های بصری فیلم رفت.
فیلمی بعد از "شیشلیک" رضا عطاران، شخصیت جدیدی از این بازیگر طناز به رخِ مخاطب کشید. روشن به ظنّ بسیاری در لایه‌های پنهان زندگی اجتماعی ایران امروز با همه شرایط اقتصادی و مجموعه فشارهایی که امروزه بر زندگی اقشار فرودست و تهی‌دستِ جامعه سنگینی می‌کند، مسائلی را مورد واکاوی قرار می‌دهد. در میانِ تماشاگران رسانه‌ای و منتقدینی که از سالن‌ها خارج می‌شدند برخی از تلخی زیاد رنج برده و برخی هم همه‌چیز را واقعی می‌دانستند.
اعتراف کارگردان: من فیلمساز سیاسی نیستم
گروهی به پُزهای روشنفکری "روح‌الله حجازی" و حتی ماندگاری در همان اتاق تاریک اعتقاد داشتند که البته بخشی از این اعتراض‌ها و انتقادها به داخل جلسه نشست خبری هم منتقل شد. کارگردانی که ربطِ فیلمش با ضعف‌ها و مشکلات در دولت تدبیر و امید را به هر جهت رد می‌کرد و همواره اعلام می‌کرد "من فیلمساز سیاسی نیستم!"
شاید در کنار همه تلخی‌ها و ضعف‌های روح‌الله حجازی در روایتِ "روشن"، استفاده از رضا عطاران به عنوان بازیگر نقش اصلی، قابل توجه باشد. بازیگری که سال‌های سال است با سبک و سیاق خودش سینمای کمدی را دنبال می‌کند و شاید معدود آثاری هست که در سینمای غیرکمدی ایفای نقش کرد و برجسته‌ترین آن به فیلم "دهلیز" بهروز شعیبی برمی‌گردد. عطاران در فیلم "روشن" حتی یک قدم فراتر می‌گذارد و بازی کاملاً کنترل شده و کم‌دیالوگ و البته تلخ، جدّی و متفاوتی را ارائه می‌دهد.
دوربین حجازی در چالش با مسائل گزنده جامعه
روح‌الله حجازی به تعبیر خودش سعی کرده از فضای کارهای گذشته‌اش فاصله بگیرد و نوع ویژه‌ای از روابط خانوادگی و مشکلات و مسائل جامعه را تلخ و گزنده به نمایش درآورد. فیلمی که احساس می‌شود کارگردان "زندگی خصوصی آقا و خانم میم" را از فضای کاملاً خانوادگی و رابطه فردی به سمتِ نمایش آسیب‌های اجتماعی مشخص‌تر، سوق داده است.
نشست خبری "روشن" جزو خلوت‌ترین نشست‌های جشنواره سی و نهم فیلم فجر به شمار می‌رود. مجری نشست از عوامل فیلم خواست که همزمان با تشویق حاضران در سالن به جایگاه پاسخگویی بیایند اما از آنجایی که خبری از تشویق نبود، عوامل فیلم منتظر ماندند و در نهایت با دعوت مسئولان جشنواره به جایگاه رفتند.
درخواست رضا عطاران برای خرید واکسن
رضا عطاران، بازیگر نقش اول فیلم بعد از آغاز نشست خبری وارد سالن شد و در همان ابتدا یاد و نام مهرداد میناوند و علی انصاریان را گرامی داشت. او با اشاره به حضور انصاریان در سریال "زیر آسمان شهر" گفت: "اولین کاری که انصاریان در تلویزیون بازی کرد "زیر آسمان شهر" بود که او پذیرفت و همکاری خوبی شکل گرفت و او کارش را همان‌گونه خوب ادامه داد."
رضا عطاران مثل برخی از هنرمندان دیگر از مسئولین خواست زودتر واکسن بخرند و جلوی این خطرِ مرگبار کرونا را بگیرند؛ بازیگر نقش اصلی فیلم "روشن" این چنین گفت: "امیدوارم هرچه زودتر روزهای خوب ما برسد و اگر قرار است واکسنی بخریم، زودتر این کار را بکنیم."
فیلمِ من اصلاً سیاه نیست/ نورِ برج میلاد حسّ بازجویی می‌دهد
روح‌الله حجازی بعد از همدردی با خانواده علی انصاریان، از کیفیت صدای نامطلوب سینمای برج میلاد انتقاد کرد و گفت: "صدا و نور سالن برج میلاد خوب نیست و امیدوارم فیلم را در سالن‌های دیگر هم ببینید. فیلم خوش رنگ و لعابی است و اصلاً سیاه نیست! این نور به گونه‌ای است که حس بازجویی به ما دست می‌دهد!"
حضور کودک بحث‌برانگیز شد
* سرگل لواسانی، بازیگرد خردسال فیلم هم در نشست خبری حضور داشت که با توجه به شرایط خاص جشنواره امسال و مراقبت‌های مربوط به بیماری کرونا حضور این کودک بحث‌برانگیز بود.
این نشست بیش از از روزهای گذشته با سیاست گره خورد. مخصوصاً آنجا که خودسوزی شخصیت "روشن" در این فیلم به دلیل مشکلات اقتصادی، از سوی برخی اهالی رسانه نقد عملکرد دولت تعبیر شد اما روح‌الله حجازی کارگردان فیلم تأکید داشت برای مردم فیلم اجتماعی ساخته است، نه فیلمی درباره دولت‌ها.
سؤال‌های بودار...
وقتی به سؤالی درباره کیفیت ممیزی‌های وزارت ارشاد در رابطه با خیانت می‌رسد از این عبارت استفاده می‌کند: "این سؤال‌ها کمی بودار است... من قواعد و چارچوب‌های مملکتم را می‌دانم، به همین دلیل سعی می‌کنم به یک فرم برسم و دوربینم را جایی بگذارم که بتواند قابل نمایش باشد."
عینکِ کارگردان "روشن"، "روشن" می‌بیند؟
نقدها و اعتراض‌ها آنجایی حاشیه‌برانگیز شد که این سؤال را پرسیدند: "آیا هنوز کارگردان در اتاق تاریک خود باقی مانده و یا عینک او این چنین جامعه را سیاه و تلخ می‌بیند؟" روح‌الله حجازی با نگاهی به عینکِ خودش، چنین پاسخ داد: "فرم عینک من سیاه است اما شیشه‌هایش روشن است! من فکر می‌کنم این بار دست بر موضوعی گذاشتم که برای طبقه متوسط جامعه نیست و به سراغ طبقه فرودست جامعه رفتم. در آثار قبلی‌ام بیشتر روی روابط آدم‌ها تمرکز داشتم و در این فیلم به مسائل روانشناختی پرداخته‌ام."
آیا شخصیت "روشن" نماد مردم ایران است؟
بعد از موضوع ربط به دولت تدبیر و امید، خبرنگاران به سراغ این سؤال رفتند که آیا شخصیت "روشن" نماد مردم ایران است؟ کارگردان اعلام کرد "من به دنبال نماد در آثارم نمی‌گردم. پیش‌تر هم می‌گفتند که اگر فیلم تک لوکیشن باشد یعنی نمادی از ایران است. اما اینجا سینما است و این تعابیر محلی از اعراب ندارد. گذر زمان به ما ثابت می‌کند که قضاوت‌های ما درست است یا خیر."
پاسخ‌های غیرقانع‌کننده
پاسخ‌ها برخی را قانع نمی‌کرد به همین‌خاطر سؤال‌ها به طرقِ دیگری پرسیده می‌شد. مثلاً دوباره این سؤال مطرح شد که وضعیت مردم در 8 سال دولت شبیه به فیلم شما است؟ حجازی دوباره پاسخ را تکرار کرد که "من فیلمساز سیاسی نیستم و آثارم خیلی تعابیر سیاسی ندارند. نباید با عینک جناح‌بندی فیلم را دید، منِ فیلمساز برای این دولت و آن دولت فیلم نمی‌سازم، برای مردمم فیلم می‌سازم. "
"روشن" وابسته به رضا عطاران
در یکی از بخش‌های نشست کارگردان به انتخاب رضا عطاران در نقش اصلی این فیلم هم اشاره کرد که اگر او نبود، حتماً "روشن" ساخته نمی‌شد. ماجرا از این قرار است: "من به رضا عطاران گفتم که اگر در این فیلم بازی کنی، من آن را می‌سازم، چراکه این نقش را برای شما نوشتم و فقط می‌خواهم شما در آن حضور داشته باشی."
سیامک انصاری غیبش زد!
شاید در کنارِ این گپ و گفت‌ها و حواشیِ برخی از سؤال‌ها که بیشتر جنبه سیاسی به خودش می‌گرفت غیبت سیامک انصاری باشد. از طرفی دیگر آنچه به نظر جالب توجه است اینکه "روشن" سومین فیلم امسال است که در نقطه اوج به خودکشی قهرمان اصلی می‌انجامد.
اولین فیلم حمیدرضا آذرنگ در جشنواره فجر
"روزی روزگاری آبادان" در نوبت دوم روی پرده سالن سینمایی برج میلاد رفت. ساخته کارگردانی که در تئاتر، نام بزرگی است و در سینما و تلویزیون هم کارهای خوبی از او دیده‌ایم. این بار او برای اولین بار، دست به کار شده و دغدغه‌هایی که چند سال گذشته با نمایشنامه‌ای روی صحنه تئاتر برد حالا به پرده نقره‌ای رسیده است. حمیدرضا آذرنگ، محسن تنابنده را در مقابل فاطمه معتمدآریا قرار داد و پای هیراد پسرش را هم به این فیلم باز کرد.
اولین فیلم حمیدرضا آذرنگ بازیگر سینما و تلویزیون فیلمی درباره آبادان، شهری زیبا و خاطره انگیز اما دردمند است. داستان خانواده آبادانی را در آستانه سال نو در ابتدای دهه 1380 هجری شمسی روایت می‌کند. جالب است که آذرنگ نویسنده و کارگردان این فیلم از دو بازیگر برای نقش‌های اصلی استفاده کرده است که هیچ‌کدام اهل آبادان نیستند.
فیلمی که تئاترش روی صحنه رفت
از دیگر نکات قابل ذکر اینکه خود آذرنگ نیز اصالتی گلپایگانی دارد اما بزرگ شده خوزستان است. او نمایش "روزی روزگاری آبادان" را در سال 1384 روی صحنه برده بود. موضوع دیگری که درباره فیلم می‌توان به آن اشاره کرد، این است که داستان فیلم در یک برهه تاریخی نه چندان دور و در اوایل دهه 1380 می‌گذرد.
در پنجمین روز جشنواره سی و نهم فیلم فجر، فیلم "روزی روزگاری آبادان" ساخته حمیدرضا آذرنگ در سالن سینمای برج میلاد (کاخ جشنواره) به نمایش درآمد؛ فیلمی با مضمون جنگ و ماهیت نابودگر و تلخ آن. با این حال قبل از نمایش گمانه‌زنی‌ها این بود که فیلم با توجه به نام و سابقه کاری سازندگان بیشتر تئاتر باشد تا سینما!
نقدها به "روزی روزگاری آبادان"/ چرا درام فانتزی شد؟
بیشتر از اهالی رسانه و نقد سینما پس از دیدن فیلم "روزی روزگاری آبادان" معتقد بودند که این فیلم از میزانسن خوبی برخوردار نبوده و داستان فیلم شعاری بود. بیشترین نقد هم بر این مسئله تأکید داشت که چرا داستان از یک درام خانودگی ناگهان به یک فضای فانتزی منتقل شد.
ادای احترام به مظلومیتِ مردم آبادان
گروهی دیگر هم این فیلم را ادای احترام به مردم مظلوم آبادان و غرب کشور می‌دانستند که هنوز از بقایای ویرانگری جنگ رنج می‌برند. یکی از مزیت‌های این فیلم را متن روان و همدلی‌برانگیز‌ِ آذرنگ دانستند که به عنوان اولین کار سینمایی‌اش تا حد خوبی، موفق بوده است. مضامین و مفاهیمی که انسانی‌اند و او با شخصیت دادن به یک موشک در داستان، می‌خواهد اعتراض خودش به جنگ و خشم را با فریاد بلندتری، علنی کند.
وقتی موشک به حرف درآمد
دیالوگی که به واسطه آن، موشک به حرف درمی‌آید و می‌گوید من روی نقشه تفاوت یک و نیم اینچی داشتم به جای اینکه در عراق فرود بیایم در آبادان فرود آمدم. ماجرا از این قرار است که فیلم حمیدرضا آذرنگ از اساس جنگ و خونریزی را زیر سؤال می‌برد و به تعبیر خودش می‌خواسته بگوید موشک در هرکجایی از جهان فرود آید، انسان‌ها را از بین می‌برد و از اساس این کارها و اتفاقات پذیرفتنی نیست.
مفهوم اصلی فیلم آذرنگ؟
شاید مفهوم اصلی و اساسی این فیلم را آذرنگ در نشست خبری اعلام و تأکید کرد: "من می‌خواهم بگویم دنیا بی‌رحمانه به سمتی می‌رود که پدیده‌های شوم انسانیت را بیشتر از انسان‌ها به یادمان می‌آورند مثلاً کرونا خیلی چیزها به یادمان آورد، انگار ما انسان‌ها موجودات فراموش کار و خودخواهی هستیم"
کنایه به سیاستمداران
یا در جای دیگری از این نشست با کنایه‌ای به سیاستمداران، گفت: "موشک "روزی روزگاری آبادان" خیلی شریف‌تر از سیاستمداران امروز است که برای انسان‌ها دل نمی‌سوزانند و دلشان به رحم نمی‌آید، اگر در این فیلم سیاستمداری جای موشک بود حتماً سر این خانواده کلاه می‌گذاشت و چند بلای دیگر هم سرشان می‌آورد اما موشک قصه ما این‌طور نبود."
آذرنگ ماسکش را برداشت/ ترسِ عجیب اوجی از کرونا
این نشست حاشیه‌هایی هم داشت از برداشتنِ ماسک حمیدرضا آذرنگ تا ترسِ عجیب علی اوجی از کرونا؛ چرا که اوجی به عنوان تهیه‌کننده "روزی روزگاری آبادان" در ابتدای نشست وقتی شایعه ابتلایش به کرونا را تکذیب کرد، گفت: "اگر چهار تا ماسک زده‌ام بیشتر به خاطر ترس است."
آذرنگ در خلال نشست ماسک خود را برداشت تا آب بنوشد و زمانی که مجری به او تذکر داد که ممکن است در تصاویر مشخص نباشد که دلیل برداشتن ماسکش چه بوده، رو به عکاسان آب نوشید و گفت عکسش را بگیرند.
سکوتی که با طعنه‌های سیاسی شکسته شد!
سکوت و آرامشِ یک دقیقه‌ای به احترام علی انصاریان با طعنه‌های سیاسی "حمیدرضا آذرنگ" شکسته شد. وقتی که گفت: "امروزه خطاهای انسانی بیش از ظرفیت انسانیت رخ می‌دهد و ما چقدر آدم را به‌خاطر کیاست و سیاست و... از دست می‌دهیم."
این اتفاقات در روزی افتاد که محسن تنابنده به عنوان بازیگر اصلی "روزی روزگاری آبادان" ترجیح داد به جای حضور در جشنواره فیلم فجر، ناگهانی سفر کند. تهیه‌کننده "روزی روزگاری آبادان" در توضیحِ غیبت تنابنده این نکته را یادآور شد: تنابنده در مسافرت به سر می‌برد و امکان حضور در نشست را نداشت.
هرچه بگویم توجیه است
برای بسیاری از خبرنگاران هنوز سؤال پیش آمده بود که اصلاً حرف اصلی فیلم "روزی روزگاری آبادان" چه بود؛ آذرنگ این چنین پاسخ داد: "داستان فیلم به روز اول آغاز جنگ آمریکا و عراق برمی‌گردد که موشکی به اشتباه به یکی از انبارهای آبادان خورده بود. من در آن مقطع در مواجهه با آن خبر فقط خیال‌پردازی کردم که اگر با این مجموعه تصاویر رو به رو می‌شدیم چه می‌کردیم، اگر فیلم خودش جوابی به این سؤال نداده باشد که چه می‌خواست بگوید، من هرچه بگویم توجیه است، غلط می‌دانم که من بخواهم توضیح بدهم."
حضور بازرسان بهداشت و درمان در برج میلاد
در حالی که جشنواره به نیمه رسیده است، بازرسان معاونت بهداشت و درمان دانشگاه علوم پزشکی بار دیگر به شکل سرزده در برج میلاد (کاخ جشنواره) حاضر شدند تا از نزدیک بر روند رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی در مقر جشنواره نظارت کنند. آن‌ها پس از نظارت، بار دیگر رعایت پروتکل‌های بهداشتی در جشنواره فیلم فجر را تأیید کردند.
روز ششم با رونمایی از دومین شهید جشنواره فجر
در ششمین روز از سی و نهمین جشنواره فیلم فجر فیلم‌های سینمایی «مامان» و «منصور» در سالن اصحاب رسانه روی پرده می‌رود. "مامان" به کارگردانی آرش انیسی اولین فیلمی است که در این روز نمایش داده می‌شود، تهیه‌کنندگی این فیلم را مجید برزگر برعهده داشته است.
در خلاصه داستان "مامان" آمده است: «اگه می‌خوای مامان رو عوض کنی نمی‌شه… قرار نیست کسی، کسی رو عوض کنه!» در این فیلم سینمایی بازیگرانی چون رویا افشار، امیر نوروزی، عرفان ابراهیمی، امیر شمس و شقایق شوریان حضور دارند.
اما دومین فیلمی که برای اهالی رسانه و منتقدان در این روز نمایش داده می‌شود، فیلم سینمایی "منصور" به کارگردانی سیاوش سرمدی است، این فیلم سینمایی درباره بخشی از زندگی شهید منصور ستاری فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال‌های دفاع مقدس است.
در واقع این فیلم سینمایی با نگاهی به بخش‌هایی از زندگی شهید ستاری و طراحی و تولید اولین جنگنده کاملاً ایرانی ساخته شده و در آن بخش‌های ناگفته‌ای از 8 سال دفاع مقدس روایت شده است.
تهیه‌کنندگی این فیلم سینمایی را که از محصولات سازمان رسانه‌ای اوج است، جلیل شعبانی برعهده دارد. نام این فیلم در ابتدا "اوج 110" بود که برای حضور در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر به نام "منصور" تغییر کرد.
در این فیلم سینمایی بازیگرانی چون محسن قصابیان، لیندا کیانی، حمیدرضا نعیمی، علیرضا زمانی نسب، سیدجواد هاشمی و قاسم زارع حضور دارند.
گزارش از مجتبی برزگر
انتهای پیام/