بررسی وضعیت آبرسانی در سیستان و بلوچستان/ آیا مشکلات آبرسانی در کوتاه‌مدت حل می‌شود؟+ تصاویر
گروه استانها ـ با اینکه برخی کارشناسان اعتقاد دارند بی‌آبی سیستان و بلوچستان علل ساختاری دارد اما شرکت آب و فاضلاب می‌گوید بخش مهمی از مشکلات آبرسانی حداکثر تا دو سال آینده آن هم در صورت تخصیص اعتبارات برطرف می‌شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار، سیستان و بلوچستان پایین‌ترین شاخص دسترسی به شبکه آب میان 31 استان کشور را دارد و بر اساس آخرین آمار منتشرشده از سوی وزارت نیرو 200 هزار نفر در این استان سقایی آبرسانی می‌شوند و 300 هزار نفر هم شبکه آب ندارند.
این گزارش به بررسی وضعیت آب استان به‌صورت کارشناسانه می‌پردازد و در این راستا ابتدا با یک کارشناس حوزه آب گفت‌وگو شده است و در ادامه نیز در گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان تمامی سؤالات به‌نحوی طراحی شده‌اند که از کلی‌نگری پرهیز شود و به همین دلیل به مسائل ریز موجود در استان پرداخته شده است که هر کدام از این موارد مشتی نمونه خروار هستند.
محمدرضا محبوب‌فر کارشناس حوزه آب و فاضلاب در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: کمترین حق هر انسان دسترسی به آب آشامیدنی است و اینکه در ایران تصور کنیم جمع کثیری به آب سالم دسترسی ندارند اصلاً در ذهن نمی‌گنجد؛ در بسیاری از روستاهای استان سیستان و بلوچستان تأمین آب شرب به‌روش سنتی و غیربهداشتی صورت می‌گیرد و این از نظر بهداشت و سلامت عمومی غیرقابل قبول است.
این استاد دانشگاه و کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار افزود: نهادهای مختلف باید این موضوع را در اولویت قرار دهند که تبعیض باید برچیده شود و یکی از جنبه‌های تبعیض همین نداشتن دسترسی به آب آشامیدنی و سالم است، چه در زاهدان و چه در مجموعه استان سیستان و بلوچستان باید آب سالم برای همه تأمین باشد.
وی ادامه داد: حالا ببینید چطور همه این نهادها و ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی در کشور تجمیع می‌شوند برای انتقال آب دریای عمان به مرکز ایران اما بسیاری از مردم منطقه مجاور با دریای عمان یعنی سیستان و بلوچستان همچنان باید از آب سالم بی‌بهره باشند و من همین یک سؤال را از مسئولان دارم که؛ شما که اقدام می‌کنید برای انتقال آب دریای عمان، تونل احداث می‌کنید و لوله‌گذاری می‌کنید، صرف هزینه‌های هنگفتی هم برای انتقال آب به مرکز ایران انجام می‌دهید که اتفاقاً همین موضوع مرکز ایران را هم با تغییر اقلیم مواجه خواهد کرد؛ اما چرا با این عمل استان سیستان و بلوچستان نباید از آب سالم و شیرین بهره‌مند باشد؟
عضو انجمن علمی بهداشت محیط ایران با طرح سؤالی از شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان گفت: این افت فشار محسوس در شبکه توزیع آب آشامیدنی زاهدان در مناطق سیستان و بلوچستان و روستاها و بسیاری از شهرها چگونه قابل توضیح است و چرا هنوز برای رفع آن اقدامی درخوری نشده است؟
ضعف زیرساختی جدی است
وی اضافه کرد: حتی ما شاهد بودیم که نماینده منطقه سیستان بارها پیگیر مطالبات بحق مردم در حوزه انتخابیه خودشان بودند و اعلام کردند که با هیچ مدیری تعارف ندارند، خب، ایشان از وضعیت کم‌و‌کیف تأمین آب آشامیدنی در استان سیستان و بلوچستان، به‌ویژه در منطقه سیستان اطلاع دارند اما، آیا ایشان اطلاع دارند در مورد پیگیری رفع مشکلات منطقه سیستان و مناطقی مثل زابل که در این زمینه آبرسانی باید به این مناطق انجام بشود، زیرساختی در خصوص پروژه‌های شبکه توزیع آب وجود ندارد و اگر هم وجود دارد ناقص است و همچنین شبکه فاضلاب این مناطق هم مشکلات زیادی دارد طوری که با یک سیلاب و با یک باران، شبکه فاضلاب این مناطق دیگر پاسخگو نیست و اصلاً شبکه فاضلابی وجود ندارد و برای حل مشکل بارندگی و برای حل مشکل فاضلاب شهری و سیلاب و این‌جور مسائل در نظر گرفته نشده است؟
عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران گفت: سیستان و بلوچستان اکنون در یک شرایط خشک و بی‌آبی به‌سر می‌برد طوری که تالاب هامون وضعیتی نگران‌کننده دارد و اصلاً از روی نقشه جغرافیایی حذف شده یا در شرف حذف است و از طرفی هم مهاجرت از منطقه سیستان طی یک چندسال اخیر به‌دلیل همین خشکسالی‌ها شدت گرفته است و با وجود این شرایط به‌زودی شما شاهد خشک شدن کامل سفره‌های آب زیرزمینی در این استان خواهید بود، این وضعیت بسیار نگران‌کننده است و از طرفی نشست زمین یا همان فرونشست زمین در کل ایران 140 برابر میانگین و استاندارد جهانی است که این فرونشست زمین متأسفانه منطقه سیستان و بلوچستان را هم گرفتار کرده است و متأسفانه با وجود اینکه ما کاهش 20 تا 35 درصدی بارش‌ها را در کشور شاهد هستیم، سیستان و بلوچستان به‌دلیل وجود یک مدیریت سیاسی و امنیتی نتوانسته است این بحران خشکسالی را پشت‌سر بگذارد.
مدیریت بحران با ایجاد یک بحران جدید!
این استاد دانشگاه ادامه داد: کمبود آب، ضعف مدیریت و بی‌اعتنایی مسئولان واقعاً زندگی را برای کشاورزان و ساکنین استان به‌ویژه در روستاها و شهرهای کوچک سخت کرده است که اگر همین وضعیت ادامه پیدا کند من تصور می‌کنم روزی فریاد همین کشاورزان و همه افرادی که به آب آشامیدنی و سالم دسترسی ندارند به اعتراض و خشم تبدیل شود و باید مسئولان این مسئله را نیز در نظر داشته باشند.
عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران اظهار داشت: متأسفانه مدیریت استان سیستان و بلوچستان در شرایطی که دسترسی به آب آشامیدنی و سالم وجود ندارد و یا کمتر است، تنها تخصصش مدیریت بحران آن هم با یک بحران جدید است و در واقع با وجود صحبت‌های فراوان مطرح‌شده توسط مسئولان در زمینه تأمین آب استان در خصوص فراهم و تأمین کردن زیرساخت‌های آب و فاضلاب شهری و خروج از بحران فعلی، تاکنون اقدام ویژه‌ای صورت نگرفته است و ما روزی نیست که شاهد این مسئله نباشیم که بخشی از روستانشینان در سیستان و بلوچستان، شهروندان در شهرها و حتی در خود زاهدان گله و شکایتی در این زمینه نداشته باشند. در مورد دسترسی به آب آشامیدنی و سالم بنده معتقدم مسئولان و نهادهای دولتی و محلی در این استان باید پیامد این مسائل را به‌ویژه در حوزه تأمین آب شرب بهداشتی و سالم جدی بگیرند.
چماق پرونده‌سازی ارگان‌ها در قبال مطالبه‌گری باید تمام شود
وی تصریح کرد: چماق پرونده‌سازی نهادها و ارگان‌های دولتی در سیستان و بلوچستان نباید این‌گونه باشد که رسانه‌ها از گفتن حرف حق و اعلام درد مردم سر باز بزنند. رسانه‌ها در نظر داشته باشند که بر اساس اطلاعات و اخباری که ما از قوه قضائیه داریم و حتی خود قوه قضائیه بارها به شهروندان و رسانه‌ها اعلام کرده است، باید اینها به‌دور از هیاهوی سیاسی به رسوا کردن فساد و کم‌کاری احتمالی نهادها، ارگان‌ها و مسئولین دولتی اقدام کنند؛ در واقع رسانه‌ها باید در این زمینه به وظایفشان عمل و در مسائلی مانند بی‌آبی قلم‌فرسایی و گفت‌وگو کنند.
عضو انجمن آمایش سرزمین ایران خاطرنشان کرد: این روزها استان سیستان و بلوچستان نیازمند یک مدیریت هماهنگ و منسجم است و این یک دید و مدیریت غیرسیاسی و غیرامنیتی را برای حل این معضلات می‌طلبد. من از نمایندگان مجلس هم گله دارم چرا که این افراد از فقر و موقعیت استان‌های مرزی به‌نوعی برای تبلیغ استفاده می‌کنند که این موضوع از قبل انتخاب شدن است و مثلاً قرار است آنها بعد از منتخب شدن کاهش این فقر و محرومیت را به‌طور جدی دنبال کنند اما فقر و محرومیت برای اینها استفاده تبلیغاتی دارد. اگر بنا است شما فقط حرف بزنی و شعار بدهی، خب، مردم این روزها منتظر عمل مسئولین هستند، پس عمل چه می‌شود؟!
محبوب‌فر اضافه کرد: بنده معتقدم به‌دلیل همین نکات که خدمت شما اشاره کردم نماینده مجلس و مسئولین دولتی در استان سیستان و بلوچستان، درگیر مسائل سیاسی، باندی و جناحی هستند و آن انگیزه و باوری را که باید در زمینه رفع مشکلات مردم داشته باشند ندارند و این مسئله‌ای است که باید بسیار به آن توجه کرد.
گپ‌وگفت بدون تعارف با مدیرعامل آبفای سیستان و بلوچستان
تسنیم: بر اساس نظر برخی کارشناسان لوله‌های GRP بر اثر ماندن در فضای باز آسیب می‌بینند، مردم اطلاع داده‌اند که برای مثال در محل‌هایی مانند کمربندی "شهید بهشتی" چابهار از همین نوع لوله‌ها رها شده است و با وجود پیگیری‌ها، عملیات اجرایی مربوط به کارگذاری این لوله‌ها مدتهاست برای خدمات آبرسانی انجام نمی‌شود. اگر این لوله‌ها تا قبل از کار گذاشتن آسیبی ببینند مسلماً باعث هدررفت بیت‌المال خواهد شد، در این زمینه چه توضیحی دارید؟
قاسمی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان: این احساس مسئولیت شما و اهالی محترم محل قابل ستایش است؛ لوله‌های موجود در کمربندی چابهار از جنس فایبرگلاس (GRP) و در مقابل اشعه UV مقاوم است که از مواد لازم برای مقاوم کردن لوله‌ها مقابل اشعه خورشید برخوردار هستند، ضمن اینکه عملیات لوله‌گذاری در حال انجام است.
تسنیم: در برخی روستاها آب جیره‌بندی است و در همان روستاها نیز فشار آب برای مثال به‌دلیل کوچک بودن مخزن کم است، مانند روستای "هیچان" که تاکنون نزدیک به چهار ماه است حدود 200 متر لوله در فضای باز رها شده است و کلاً این پروژه لنگ یک بیل مکانیکی است که باید آبفای استان تهیه کند، آیا رساندن بیل مکانیکی به این منطقه تا این حد دشوار است؟
قاسمی: اکثر روستاهای حوزه جنوب واقع در شهرستان‌های نیکشهر، سرباز و یا دیگر شهرستان‌ها از منابع زیرسطحی تأمین آب می‌شوند و وابسته به چاه‌های حفرشده در رودخانه هستند. خیلی از روستاها دارای شبکه آب شرب قدیمی و فرسوده هستند که بر اساس اعتبارات ابلاغ‌شده استان توسعه و بازسازی روستاها در دستور کار قرار خواهد گرفت. متأسفانه بیل‌های مکانیکی در اختیار شرکت محدود است که به‌ترتیب به شهرستان‌ها اعزام می‌شوند تا مشکلات اصلاح و توسعه شبکه توسط امورات مرتفع شود؛ دستور پیگیری برای انجام این کار با استفاده از نیروی انسانی داده خواهد شد.
تسنیم: بعضاً دیده می‌شود لوله شبکه آبرسانی در برخی روستاها از روی زمین داخل خانه‌ها رد می‌شوند؛ چرا با اینکه امکان آسیب دیدن لوله‌ها و هدررفت آب وجود دارد با حفاری به رفع این نقص اقدام نمی‌شود تا لوله‌ها از آسیب در امان بمانند، مردم نسبت به این موضوع نیز گله‌هایی به تسنیم ابراز داشته‌اند.
قاسمی: اکثر لوله‌های رهاشده در روستاها تحت پوشش شرکت نیستند و در روستاهای خودگردان وجود دارند؛ چنانچه لوله‌ای در روستا رها باشد به‌صورت موقت و به‌خاطر رفع مشکل اهالی است که در کوتاهترین زمان ممکن با ماشین‌آلات شرکت حفاری و لوله پوشش داده خواهد شد.
تسنیم: برخی پروژه‌های فاضلاب در چابهار محدوده "زیباشهر" شامل مجتمع‌های "مهر جوانان، تیاب، فرهنگیان، اصناف و شهرک بهار" که همگی در منطقه "زیباشهر" هستند و با وجود لوله‌گذاری و تکمیل شدن پروژه انشعابات وصل نمی‌شوند؛ چرا بعد از گذشت یک سال هیچ اقدامی برای وصل کردن انشعابات انجام نمی‌شود؟
قاسمی: پروژه‌های مسکن مهر چابهار به‌دلیل عدم آماده‌سازی محوطه آنها، عدم خاکریزی و عدم تعیین رقوم کف با وقفه مواجه شده است، این موضوع در حیطه وظایف آبفا نیست و مکاتبات لازم با راه و شهرسازی، فرمانداری شهرستان و اتحادیه تعاونی‌های مسکن صورت گرفته است. تاکنون مجتمع‌هایی که مشکل توسط متولیان در آنها رفع شده است، اجرا شده و به اتمام رسیده‌اند و سایر مجتمع‌ها نیز به‌محض رفع مشکل در اعلام رقوم به آبفا قابل اجرا خواهد بود.
تسنیم: خط انتقال از سد "شیرگواز" تا پمپ "نگور" به فرسودگی 90 درصد رسیده است و پیمانکار تمام ایام برای جوشکاری آن هزینه می‌کند اما به سرانجام نرسیده است و با روند فعلی نخواهد رسید؛ چرا به‌جای جوشکاری همیشگی، یک راه‌حل اساسی برای این مشکل اندیشیده نمی‌شود؟
قاسمی: خط انتقال شیرگواز تا پمپ‌بنزین در کوتاه‌مدت مشکل تأمین آب بهداشتی برخی از روستاها را حل می‌کند. در طرح بلندمدت این خط انتقال تعویض خواهد شد و خط انتقال برای مجتمع زیرمجموعه سد پیشین اجرا خواهد شد که در طرح آبرسانی است.
تسریع در اجرای طرح‌های آبرسانی اعتبار نیاز دارد
تسنیم: برای مخاطبان از برنامه‌هایتان برای تأمین آب مردم سیستان و بلوچستان بگویید.
قاسمی: برنامه‌ریزی‌های لازم جهت تسریع در تکمیل پروژه‌های آبرسانی صورت گرفته است. در سال جاری، آبرسانی به 171 روستای منطقه بلوچستان در شهرستان‌های دشتیاری، چابهار، بمپور و ایرانشهر شامل طرح آبرسانی به مجتمع هفت روستایی "بریس و پسابندر" با جمعیت هفت هزار و 300 نفر و عملیات تکمیلی خطوط انتقال و شبکه توزیع مجتمع 25 روستایی "دلگان‌ها" با جمعیت هشت هزار و 500 نفر در شهرستان دشتیاری، عملیات اجرایی اتصال خطوط جدید آبرسانی به 121 روستای زیرمجموعه مخزن صفرزهی شهرستان چابهار، طرح آبرسانی به هشت روستای باقیمانده از مجتمع 48 روستایی غرب و شرق بمپور و 10 روستای مجتمع دامن شهرستان ایرانشهر آغاز شده است.
طرح آبرسانی به روستاهای شهرستان دشتیاری که پایین‌ترین شاخص را بین سایر شهرهای استان دارد در قالب مجتمع آبرسانی زیرمجموعه سد "پیشین" منظور شده است که با توجه به اعتبارات اختصاص‌یافته از محل صندوق توسعه ملی، عملیات اجرایی تسریع خواهد شد. با برنامه‌ریزی صورت‌گرفته و پیش‌بینی‌های انجام‌شده در صورت محقق شدن اعتبارات مورد نیاز تا پایان سال 1402 بخش اعظمی از روستاهای شهرستان دشتیاری آبرسانی خواهند شد.
همچنین در سال جاری علاوه بر پروژه‌های ذکرشده، برای تأمین آب پایدار شرکت به شروع فاز اول عملیات اجرایی آبرسانی به روستاهای پایین‌دست سد "کهیر" و "خیرآباد" اقدام شده است و با توجه به تمهیدات صورت‌گرفته برای سد پیشین نیز، برای اجرای سازه‌های اصلی طرح آبرسانی به روستاهای زیرمجموعه سد، استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی (استفاده از سازوکار ماده 56 قانون بودجه) در نظر گرفته شده است که شامل آبگیر، خط انتقال آب خام و تصفیه‌خانه است و ضمناً احداث تصفیه‌خانه مجتمع 261 روستایی با ظرفیت نهایی در مرحله تهیه اسناد مناقصه قرار دارد. لازم به توضیح است عملیاتی شدن و تسریع در اجرای طرح‌های آبرسانی شرکت منوط به تخصیص اعتبارات لازم است.
برای تکمیل پروژه‌های آبرسانی به روستاهای جنوب استان بالغ بر یک‌هزار و صد میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم که امید است با تخصیص اعتبارات لازم بتوانیم بخش اعظمی از عقب‌ماندگی را جبران کنیم. علاوه بر جنوب استان، طرح‌های بسیاری در مرکز و شمال استان نیز در حال اجراست که تا دو سال آینده بسیاری از مشکلات آب روستایی استان را حل می‌کند؛ در پایان نیز از زحمات بی‌دریغ و اهتمام کلیه تلاشگران عرصه رسانه برای رسیدن به آینده‌ای روشن، تشکر می‌کنم.
گزارش از سیدخلیل موسوی‌نیا
انتهای پیام/395/ش+
