بانویی که تنها وصی امام حسن عسکری(ع) بود
بنا به روایات و نقل‌های تاریخی یک بانو تنها فردی بود که توسط امام حسن عسکری(ع) به‌عنوان وصی قرار گرفت، در برخی نقل‌ها این جریان را مشابه وصایت حضرت زینب(س) از امام حسین(ع) دانسته‌اند که در روایتی نیز به آن اشاره شده است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ نقش مادران ائمه هدی (علیهم السلام) در جامعه‌پردازی شیعه غیرقابل انکار است، بانو حُدَیث همسر امام هادی (علیه السلام) مادر امام حسن عسکری (علیه السلام) یکی از این بانوان است که در دوره‌ای حیاتی و مهم در تاریخ شیعه، یعنی آغاز امامت امام عصر(عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف)، نقش‌آفرینی برجسته‌ای داشتند.
بانو حُدَیث از زنان عارف و فاضل عصر خود و به نامهاى «سلیل، حدیثه، حربیه» معروف و مشهور بود و با تولد نوۀ بزرگوارشان (حضرت مهدی علیه السلام) با لقب و عنوان «جدّه» شهرت یافتند؛ وی که سالیان سال به‌عنوان کنیز شناخته میشدند، پس از ازدواج با رهبر جهان اسلام و تشیع، زندگی دوباره و تابناکی را آغاز کردند که هر بانویی لیاقت آن را نداشت؛ وی تنهاترین و بهترین همسر آن امام علیه السلام هستند؛ قبل از آنکه امام هادى با این بانو ازدواج کنند، امام جواد (علیه السلام) در وصف این بانو فرمودند: «سلیل»، یعنى بیرون‌کشیده از هر آفت و پلیدى و ناپاکى، (بعد، از آینده او خبر داد) و فرمودند: اى سلیل! زود است خداوند به تو، حجت خود را عطا فرماید که زمین را از عدل پر کند، بعد از آنکه از ستم پر شده باشد.
دوران زندگی بانو حدیث هم‌زمان با هشت خلیفه عباسی بود که به‌شیوه خاص خود بر شیعیان فشار وارد می‌ساختند؛ بانو حُدَیث، نقشی اساسی در جریانات سیاسی اجتماعی در دوران حضرت امام هادی داشتند، ولی این نقش را به‌صورت پررنگ‌تر می‌توان در دو مقطع از دوران زندگی امام حسن عسکری به‌وضوح مشاهده کرد؛ 1 ـ پیش از شهادت حضرت امام حسن عسکری؛ 2 ـ پس از شهادت امام حسن عسکری.
بنا به گزارش‌های تاریخی و روایات حضرت امام حسن عسکری (علیه السّلام) پیش از شهادت، روزی با مادرشان بانو حُدَیث، درباره وقایع سال 260 و شهادت و مسموم شدنشان صحبت فرمودند و مادرشان را از اخبار و اتفاقات این سال آگاه فرمودند، سپس مهدی موعود (علیه السلام) آخرین وصی الهی را به مادرشان بانو حُدَیث سپردند تا ایشان را از سامرا خارج و برای سفر حج به‌سمت مکه حرکت کنند؛ سفر حج بانو حُدَیث که به‌امر امام صورت گرفت یک سفر عبادی و معنوی نبود، بلکه برای حفظ ولی خدا و آخرین گنجینه الهی صورت گرفت و انتخاب این عنوان برای تنش‌زدایی و زدودن حساسیت دستگاه خلافت دارای اهمیت است؛ نکته قابل تأمل اینکه این بانو برای امام (علیه السلام) فردی بسیار قابل اطمینان بود و حتی نسبت به بسیاری از مردان مورد وثوق آن حضرت، که برخی وکلای ایشان به‌حساب می‌آمدند و زنان علویه‌ای که کنار ایشان بودند، بیشتر مورد توجه امام بودند و شهامت و عظمت روحی وی برای آن امام اثبات شده بود.
بانو حُدَیث و نوه گرامی‌اش، به سفر مکه مشرف شدند و سپس به مدینه رفتند؛ بانو حُدَیث در مدینه متوجه شدند که فرزند دلبندشان به شهادت رسیده است؛ بانو حُدَیث برای زیارت قبر مطهّر فرزندش و خاموش کردن فتنه‌هایی که به‌وجود آمده بود، فوراً همراه عدّهای از شیعیان به‌جانب عراق رهسپار شدند؛ هنگامى که به سامرا رسیدند، متوجه شدند جعفر کذّاب ادعاى ارث و وصایت حضرت امام حسن را دارد و خود را وصىّ و وارث امام معرفى می‌کند؛ بانو حُدَیث نزد جعفر کذاب رفته فرمودند: «وصىّ امام حسن من هستم»، جعفر قبول نکرد؛ وى براى اثبات مدعاى خود، نزد «ابوالشّوارب»، قاضى سامرا، رفت و وصایت خود را به اثبات رساند؛ هنگامی که جعفر در امر میراث با مادرش به نزاع برخاست، حضرت حجت علیه السلام از مادربزرگش دفاع کرده فرمودند: یا جعْفَرُ، مَا لَک تَعَرَّضُ فِی حُقُوقِی؛ «ای جعفر! برای چه متعرض حقوق من می‌شوی؟»، جعفر متحیر و مبهوت شد، سپس آن حضرت از دیدگان جعفر نهان شد؛ بعد از آن جعفر میان مردم به‌دنبال یافتن آن گرامی برآمد، اما موفق نشد.
جعفر و پیروانش برای باطل کردن این ادّعا، از هیچ تلاشی فروگذار نکردند، متقابلاً آن بانوی خردمند و شجاع هم برای اثبات حقّ خود، مدارک کتبی و شفاهی را به محکمه تقدیم فرمودند و در نتیجه، قاضیالقضات پایتخت نیز به‌نفع وی حکم صادر کرد؛ با ورود بانو به سامرّا، نور امید در دلهای شیعیان پرفروغتر شد و فضای ابهام‌آلود و خفقان نیز آرام، آرام، به وضعیت عادی برگشت.
بانو حُدَیث بنا به روایات و نقل‌های تاریخی تنها فردی بودند که توسط امام حسن عسکری (علیه السلام) به‌عنوان وصی حضرت قرار گرفتند؛ لازم به ذکر است که اموال امام افزون بر خانه آن حضرت شامل موقوفات و صدقات شیعیان نیز بود که می‌بایست صرف شیعیان می‌شد و آن حضرت، حُدَیث را لایق این مسئولیت دیده بودند و بانو حُدَیث امورات شیعیان را به‌دست گرفتند؛ در برخی نقل‌ها جریان وصی قرار دادن بانو حُدَیث را، مشابه وصایت حضرت زینب (سلام اللّه علیها) از امام حسین (علیه السلام) دانسته‌اند که در روایتی نیز حکیمه خاتون به این تشابه تصریح می‌کند.
شیخ صدوق در روایتی از احمدبن ابراهیم آورده است:
«وی پس از شهادت امام حسن عسکری (علیه السلام) نزد حکیمه خاتون رفت و از اعتقاد او درباره امامت پس از امام حسن عسکری پرسید؛ حکیمه خاتون در پاسخ فرمودند که به حجةبن الحسن (عجّل اللّه تعالی فرجه) اقتدا می‌کند؛ وی از محل و شخصیت امام زمان پرسید، حکیمه در پاسخ فرمودند: از دیدگان پنهان است؛ احمدبن ابراهیم پرسید: پس شیعه به چه‌کسی پناه ببرد؟ حکیمه پاسخ دادند: به جده، مادر ابومحمد (بانو حَدُیث)؛ او گفت: آیا من به کسی اقتدا کنم که یک زن را وصی خود قرار داده است؟! حکیمه با درایت و درک وسیع خود پاسخ دادند: به حسین (علیه السلام) اقتدا کن که خواهرش زینب (سلام الله علیها) را وصی خویش قرار داد».
شهید مطهّری در این خصوص معتقد است: وصی امام عسکری علیه السلام در باطن، این فرزندی است که مخفی است، ولی در ظاهر که نمیشد بگوید "وصی من اوست"، در ظاهر وصی خودش را این زن باجلالت قرار داده است؛ چند سالی از شهادت امام عسکری علیه السلام سپری نشده بود که آن بانوی گرامی بیمار شدند و آثار رحلت در وجودش پدیدار شد؛ ازاین‌رو، وصیت کردند کنار آرامگاه همسر و پسرشان، حضرت عسکریین علیهما السلام به خاک سپرده شوند.
هنگامى که این بانوی مکرمه از دنیا رفتند و خواستند به وصیتشان عمل کنند، جعفر کذاب به‌بهانه اینکه وارث برادر و مالک منزل حضرت است، از دفن کردن بانو خوددارى کرد؛ در این لحظه به‌امر پروردگار حضرت مهدى (علیه السلام) ظاهر شدند و خطاب به عموى ناخلفشان فرمودند: «اى جعفر! آیا این خانه، خانه توست یا خانه من است؟!» و از نظرها غایب شدند؛ جعفر که به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته بود، خود را کنار کشید و به این ترتیب بانو حُدَیث کنار همسر و فرزند معصومشان به خاک سپرده شدند.
شهید مطهّری درباره شخصیت والای این بانوی اندیشمند شیعی، معتقد است: تنها «جدّه بودن» سبب شهرتش نشد، مقامی دارد، عظمتی دارد، جلالتی دارد، شخصیتی دارد که... بعد از امام عسکری علیه السلام «مَفْزَعُ الشّیعه» بود، یعنی ملجأ شیعه، این بزرگوار بود؛ قهراً در آن وقت چون امام عسکری علیه السلام 28ساله بودهاند که از دنیا رفتهاند، علیالقاعده مطابق سن امام هادی علیه السلام هم حساب بکنیم، زنی بین پنجاه و شصت بوده است، این‌قدر زن باجلالت و باکمالی بوده است که شیعه هر مشکلی برایش پیش میآمد، به این زن عرضه میداشت.
زهرا عباس‌پور، پژوهشگر حوزه زن و خانواده
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در صفحه اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
انتهای پیام/+
