پیگیری و تحقق "مهارت‌آموزی دانش‌آموزان" شاید وقتی دیگر!
معاون شورای عالی آموزش و پرورش گفت: معلمان آموزش دیده و تجهیزات مناسب در مدارس دولتی برای آموزش مهارت‌ها و درس کار و فناوری کمتر وجود دارد و به دلیل نوع و ویژگی‌هایی که دروس مهارتی دارند مورد توجه قرار نمی‌گیرند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ آموزش و پرورش طبق اسناد بالادستی که یکی از آنها سند تحول بنیادین است، موظف به آموزش مهارت به دانش آموزان شده اما حالا مدت‌هاست که شاهد تناقض میان تربیت دانش آموزان ماهر در نظام آموزشی بدون مهارت هستیم.
صرف نظر از هدایت دانش آموزان به هنرستان‌ها که تحقق آن هم با اما و اگرهایی همراه است (مثلاً هدایت تحصیلی اجباری به سمت شاخه‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش برای دستیابی به هدف گذاری تعیین شده)، نظام آموزشی کشور در آموزش مهارت به سایر دانش آموزان نیز موفقیتی نداشته است.
ماحصل چنین شرایطی باعث شده است تا دانش آموزانی از مدارس فارغ التحصیل شوند که دروس آموزش دیده را به دلیل تکیه صرف بر حافظه محوری فراموش کرده‌اند و در این میان مهارت خاصی را نیز در مدرسه فرا نگرفته‌اند بنابراین فرد برای یافتن شغل چاره‌ای ندارد جز اینکه یکبار دیگر هزینه‌ای را صرف کند تا مهارتی را فرابگیرد یا اینکه باز هم ادامه تحصیل و اخذ مدرک دانشگاهی را انتخاب کند که در آن حوزه نیز با چالش‌های بسیاری مواجه هستیم و در نهایت کشور با جمعیتی از افراد با تحصیلات تکمیلی اما بدون تخصص مواجه است.
البته تمام تلاش و تمرکز وزارت آموزش‌وپرورش برای مهارت افزایی دانش آموزان به رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش متمرکزشده است که آن‌هم همچنان با شرایط مطلوب فاصله بسیاری دارد و در این میان دانش آموزان خارج از هنرستان‌ها هم دستشان از یادگیری یک مهارت خالی است و تمام توان مدارس و حتی ادارات آموزش و پرورش صرف رقابت بین آنها بر سر کسب نتایج بهتر در کنکور شده است.
این شرایط حتی واکنش رئیس جمهور را نیز به همراه داشته و او در اول مهر 97 در مراسم بازگشایی مدارس، مدرسه را جایگاه علم و مهارت آموزی و کسب آمادگی برای ورود به جامعه معرفی و تصریح کرد: "باید در کنار نمراتی که در کارنامه هر سال دانش آموزان درج می‌شود، جایی نیز برای ارزیابی و ذکر مهارت یا مهارت‌های جدیدی که آنان در سال تحصیلی سپری شده، آموختند در نظر گرفته شود."
در بحث مشکلات نظام آموزشی کشور در حوزه آموزش مهارت به دانش آموزان و چرایی عدم تحقق این هدف با "احمدرضا دوراندیش" معاون شورای عالی آموزش و پرورش که پیش از این مدیرکل دفتر تالیف کتابهای درسی فنی و حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش بود، گفت‌وگویی داشتیم.
بخش نخست این گفت‌وگو تقدیم مخاطبان تسنیم می‌شود:
تسنیم: سند تحول بنیادین بر آموزش حداقل یک مهارت به دانش آموزان برای کسب روزی حلال اشاره کرده است، مشکلات پیش روی آموزش و پرورش برای مهارت آموزی به دانش آموزان چه مسائلی است؟
این گزاره که در سند تحول بنیادین وجود دارد به تنهایی ناظر بر دانش آموزان شاخه نظری نیست در آنجا اشاره شده است دانش آموزان بتوانند در هر دوره یک مهارت را برای تامین معاش حلال کسب کنند. براین اساس یکی از اقدامات تحولی در نظام جدید آموزش و پرورش، تدوین درس کار و فناوری بود.
درس کار و فناوری برای دوره‌های مختلف تحصیلی تنظیم و طراحی شد، همانطور که در برنامه درسی ملی هم آمده است این درس از دوره دوم ابتدایی برنامه ریزی شده، در دوره اول متوسطه هم وجود دارد و در دوره دوم متوسطه به دو شاخه فنی و حرفه‌ای و کاردانش و به صورت درس‌هایی در شاخه نظری مشاهده می‌شود با این توضیح که در برنامه درسی دوره ابتدایی بیشتر تلاش شده است، دانش آموزان با مهارت‌های ساده آموزش فنی و حرفه‌ای آشنا شوند.
تسنیم: چه مهارت‌هایی در دوره ابتدایی به دانش آموزان آموزش داده می‌شود؟
مهارت‌هایی مانند کار روی چوب، کار بافلز و برای دختران آشپزی یا کار بافتنی و....
در دوره ابتدایی به دنبال کار با ابزارهای واقعی نیستیم، وزارت آموزش و پرورش برنامه‌ریزی کرد دانش آموزان دوره ابتدایی بتوانند با ابزارهای غیرواقعی کارهای عملی را انجام دهند. در دوره دوم ابتدایی یعنی پایه‌های چهارم، پنجم و ششم می توانستیم کتاب مجزایی داشته باشیم اما تنها پایه‌ای که کتاب مستقل کار و فناوری دارد پایه ششم است و در این پایه این مهارت‌هایی درنظرگرفته شده است ضمن اینکه به معلمان این اجازه داده شده است که غیر از مواردی که عنوان شد بتوانند با توجه به موقعیت‌های محلی از روش‌های دیگری در این زمینه استفاده کنند.
تسنیم: آموزش‌هایی که در کتاب کار و فناوری وجود دارد با آموزش‌هایی که معاونت ابتدایی مدنظر دارد مانند مهارت سخن گفتن، اعتماد به نفس و ... تفاوت دارد؟
آنها مجزا است و از نوع مهارت‌های نرم بوده و مهارت‌های مدنظر ما در توسعه حرفه‌ای منجر به حرفه می‌شود.
تسنیم: آیا ارزیابی داشتید که آموزش‌های کتاب کار و فناوری اهداف مدنظر را تا چه اندازه محقق کرده است، یعنی دانش‌آموزی که از پایه ششم فارغ التحصیل می‌شود تا چه اندازه مهارت‌های مدنظر را کسب کرده است؟
برنامه درسی قصد شده اهدافی را برای خود ترسیم کرده که ممکن است در برنامه درسی اجرا شده به صورت کامل اجرا و کسب نشود. دلایل آن هم عناصری است که وجود دارد، ممکن است آموزگار درس کار و فناوری، فردی باشد که سایر دروس را هم آموزش می‌دهد و برای این درس آموزش لازم را ندیده باشد.
تجهیزات مورد نیاز برای آموزش مهارت مورد توجه قرار نمی‌گیرد
موادی که برای مهارت‌های درنظر گرفته شده نیاز است بیشتر مواد مصرفی بوده که در زندگی روزمره هم پیدا می‌شود ولی با این وجود به هرحال تجهیزات حداقلی و فضای کارگاهی نیاز دارد تا دانش آموز بتواند این درس را فرابگیرد، این موارد در آموزش کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
آموزش فناوری را داریم اما برخی مدارس کامپیوتر ندارند
تسنیم: منظور شما این است که معلم آموزش دیده و تجهیزات مناسب در مدارس دولتی برای آموزش مهارت‌ها و درس کار و فناوری وجود ندارد؟
بله این دو چالشی است که در همان ابتدای کار بوجود آمده است یا اینکه در دوره ابتدایی آموزش فناوری یعنی آموزش کار با رایانه درنظر گرفته شد اما مدارس در این مسئله به اندازه لازم تجهیز نشده‌اند و این پایه‌ای بر پایه‌های دیگر است یعنی اگر در اینجا آموزش اولیه خوب شکل نگیرد، دانش آموزان در دوره متوسطه اول به خوبی نمی توانند مهارت های لازم را یاد بگیرند.
در دوره متوسطه اول درس کار و فناوری دو ساعت در هر پایه برنامه ریزی شده است تا دانش آموزان با ابزارهای واقعی کار کنند. یعنی به طور واقعی فعالیت‌های عملی را که ممکن است در آینده حرفه‌ای آنها تأثیرگذار باشد، به شکل واقعی تجربه کنند، در برنامه درسی آن حدود 30 حرفه طراحی شده است تا دانش آموزان در سه سال متوالی با فعالیت های ساده مربوط به آنها آشنا شوند و آنها را فرابگیرند. در اینجا چند هدف اصلی را دنبال می‌کردیم نخست آنکه دانش آموز در دوره متوسطه اول که یکی از اهداف اصلی آن هدایت تحصیلی و حرفه ای است با درمعرض قرار گرفتن حرف و آموزش‌ها بتواند استعداد و علاقه خود را کشف کند و در دوره بعدی در این مسیر تحصیلی و حرفه‌ای پیش برود.
یکی از موارد دیگر که برنامه‌ریزان به آن توجه داشتند، این بود که باید بحث کارافرینی، خوداتکایی و ریسک پذیری را به دانش آموزان آموزش داد تا با مسائلی که بعدها ممکن است در زندگی شهروندی خود با آنها مواجه شوند، مناسبت داشته باشد مثلاً اگر لامپی خراب شد بتوانند آن را تعویض کنند یا اگر دکمه‌ای از لباس جدا شد بتوانند آن را بدوزند و این مسائل حداقلی است.
دست خالی مدارس در فضا و تجهیزات
آموزش کار و فناوری در دوره متوسطه اول به مراتب نیازمند فضا و تجهیزات بیشتر نسبت به دوره ابتدایی است چون آموزش‌ها واقعی‌تر است بنابراین باز هم یکی از مشکلات اساسی ما در این درس بحث فضا و تجهیزات است. اما مشکلات دیگری هم وجود دارد از جمله مسئله توجه به فرهنگ کار، به عبارتی شاید هنوز این احساس ایجاد نشده است که دانش آموزان به این آموزش‌ها برای هدایت تحصیلی و برای نیاز کشور در حرف و مشاغل نیاز دارند خانواده‌ها بیشتر بر این نکته توجه دارند که فرزند ما چه چیزی را بخواند یا فرا بگیرد تا در کنکور موفق شود.
درس‌های مهارتی به حاشیه رفته‌اند
تسنیم: قبول دارید که این درس‌ها از جمله درس کار و فناوری توسط مدارس جدی گرفته نمی‌شود و به حاشیه رانده شده است؟
بله، متاسفانه به دلیل نوع و ویژگی‌هایی که درس‌های مهارتی دارند کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند در حالیکه با توجه به نیاز کشور، نیازمند توجه جدی از ستاد تا صف و حتی خانواده‌ها هستیم.
تسنیم: اگر اهداف درس کار و فناوری محقق می‌شد و دانش آموزان با حرفه‌ها آشنا می شدند نتیجه این بود که در پایه نهم باید شاهد این موضوع بودیم که دانش آموزان تمایل بیشتری برای رفتن به هنرستان‌ها دارند و با انباشت داوطلب برای رفتن به رشته تجربی مواجه نمی‌شدیم.
اگر بررسی کنید مشاهده می‌کنید در برخی از هنرستان‌ها آنقدر دانش آموز وجود دارد که ظرفیت اشباع شده است و وقتی دلیل آن را بررسی می‌کنیم، نوع عملکرد مدیر هنرستان، نگاه خانواده‌ها در آن منطقه یا مشاوره مناسب دانش آموزان در پایه نهم است.
از طرفی وقتی خانواده‌ها دائم می‌شنوند رشته تجربی درآمدزایی خوبی دارد، تصور می‌کنند اگر فرزندشان در رشته‌های پزشکی و زیرمجموعه آن قبول شود سطح درآمد مناسبی خواهد داشت اما اکنون این شرایط وجود ندارد و این حقیقت جامعه است، رشته‌های فنی و حرفه‌ای که حدود 70 درصد مشاغل جامعه را پوشش می‌دهد نیاز بازار کار است.
تسنیم: در دوره متوسطه اول و در پایه نهم استقبال دانش آموزان از شاخه‌های فنی و حرفه‌ای کاردانش هنگام انتخاب را رشته چطور ارزیابی می‌کنید؟
به صورت صریح نمی‌توانم بگویم چون آماری که در دست داشته باشیم و نشان دهد دانش‌آموزان براساس استعداد به این رشته‌ها رسیدند وجود ندارد اما اگر به صورت غیررسمی بخواهم عنوان کنم گزارشات این را نشان می‌دهد که نسبت به سال‌های گذشته خانواده‌ها هم به این مسئله رسیده‌اند که اگر دانش آموز بتواند براساس علاقه و استعداد رشته خوبی را در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی انتخاب کند موفق تر خواهد بود، تصور می‌کنم نسبت به سال‌های گذشته جاذبه ورود به رشته‌های فنی و حرفه ای بیشتر شده است.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
انتهای پیام/
