تجاری‌سازی در بافت تاریخی| ساخت و سازهای بی‌قواره در بافت تاریخی گرگان /سودجویان به ‌نماد معماری اسلامی هم رحم نمی‌کنند

به گزارش خبرگزاری تسنیم از  گرگان‌، بام‌ها سفالی و قرمز رنگ، دیوارها و جرزها آجری و رج به رج کنار هم چیده شده‌اند؛ شمایلی از شهری کهن که امروز هنوز هم پا برجاست. هرچند " مادر" گرگان هرچه بیشتر پا به سن گذاشت و بزرگ شد، کمتر نشانی از گذشته زیبایش را با خود به همراه آورد.

آنچه امروز از گرگان کهن باقی مانده و به بافت تاریخی شهر شناخته می‌شود، یادگار روزگاری است که این شهر را دارالمومنین می‌خواندند. بافتی که با وجود اینکه شهر جدید دورادورش بدون توازن و زیبایی بزرگ شده، اما هنوز وقار خود را حفظ کرده است.

این بافت که عنوان افتخارآمیز نخستین بافت تاریخی ثبت شده ایران را همراه دارد، نه تنها کالبدی زنده را در بناها و کوی و گذرها حفظ کرده بلکه هنوز روابط اجتماعی پویایی را داراست. هنوز هم بافت با بناهای شاخصی به گرگان هویت می‌دهد. بناهایی مانند خانه شیرنگی، خانه تقوی، سرای باقری، خانه مفیدیان و امامزاده نور و غیره. بافت تاریخی گرگان زیباترین و دل انگیزترین فضایی است که می‌توان به دور از هیاهوی شهر ساعت ها در آن قدم زد و تنفس کرد.

بافت تاریخی این شهر بخشی از بافت‌های تاریخی منطقه محسوب می شود که بیش از 162 هکتار وسعت دارد. آن چه اکنون آن را بافت تاریخی گرگان می‌نامیم بازمانده مجموعه‌ای از یک شهر(استرآباد) و عناصر آن و فضاهای شهری همچون مساجد، آب انبارها، قنات‌ها، معابر و واحدهای مسکونی یک یا چند طبقه و غیره است. استرآباد دروازه‌ها و کاروانسراهای متعددی داشته که دروازه‌هایی چهل دختر- بسطام- میدان- فوجرد و سبزه مشهد از مهمترین آن ها بوده است. این بافت در سال 1310 به شماره 41 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. این بافت دارای دو بخش اداری و مسکونی بوده که منازل موجود در بخش مسکونی عمدتاً متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل دوران پهلوی است.

اما در این سال‌‌ها بخشی از بافت تاریخی گرگان در هجوم آهن و بتن تخریب شده و ساختمان‌های بی قواره‌ای که هیچ همخوانی با بافت منطقه ندارند، قد کشیده‌اند. اما شهرداری گرگان حدود دو سه سالی هست که باززنده سازی بافت تاریخی را در دستور کار قرار داده و برای اینکار ناحیه شهری ویژه‌ بافت تاریخی هم در شورای شهر مصوب و برای پیگیری تصویب نهایی آن در وزارت کشور به شهرداری گرگان ارسال شده است.

جاوید ایمانیان، رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گرگان در این باره اظهار داشت: به دلیل ویژگی‌های شهر تاریخی استرآباد از نظر بستر تاریخی غنی و چه کالبد معماری ارزشمند، پیشنهاداتی از سوی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان گرگان در کمیسیون گردشگری شورای اسلامی شهر مطرح و در چند جلسه بحث و بررسی در این کمیسیون این درخواست به صحن علنی شورا ارائه شد که ناحیه ویژه برای شهر تاریخی استرآباد (گرگان) مورد تایید این شورا قرار گرفت و به شهرداری گرگان اعلام شد تا مراحل تایید و تصویب نهایی آن را از وزارت کشور به انجام برساند.

وی گفت: از اهداف تشکیل ناحیه ویژه شهر تاریخی استرآباد (گرگان) حفاظت، مرمت و احیا این بافت ارزشمند توسط مدیریت شهری با همکاری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و دستگاه‌های مرتبط و همچنین نظارت دقیق تر بر ساخت و سازهای در این منطقه است تا ضوابط عرصه و حریم آن به درستی اجرایی شود.

ایمانیان اضافه کرد: به مدیریت شهری پیشنهاد شده برای تشکیل و مدیریت این ناحیه ویژه شهری و در راستای تخصصی شدن آن، کارشناسانی از رشته‌های معماری، مرمت بناها و بافت‌های تاریخی، شهرسازی و باستان شناسی به کار گرفته شود.

احمد تجری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هم در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم در گرگان، اظهار داشت: یکی از راه‌های موفقیت در حفظ بناهای تاریخی، مشارکت مردم و بخش خصوصی در مرمت و بهره برداری آنهاست زیرا به دلیل محدودیت‌های اعتباری مرمت و بهره برداری یک پروژه سال‌ها زمان می‌برد.

وی با بیان اینکه هشت بنای تاریخی در گرگان و یک بنای تاریخی در گمیشان در حال مرمت و بازسازی هستند، گفت: تفاهم نامه‌ای با صندوق کارآفرینی امید منعقد کردیم و اعتباری در اختیار این صندوق قرار دادیم که به همراه آورده صندوق در مجموع 15 میلیارد تومان تسهیلات برای مرمت و بازسازی بناهای تاریخی با نگاه و کاربری گردشگری در نظر گرفته شد.

تجری افزود: بخش خصوصی هم برای این پروژه‌ها آورده خواهد داشت و ممکن است حدود 30 میلیارد تومان اعتبار با مشارکت بخش خصوصی، بانک، مردم و میراث برای مرمت این بناهای تاریخی تامین شود.

وی ادامه داد: همچنین سه بنای تاریخی در گرگان و یک بنای تاریخی دیگر در گمیشان برای قرار گرفتن در این طرح مرمت و بازسازی تقاضا داده‌اند تا در صورت تائید و تصویب در فرآیند قرار بگیرند. پیش بینی ما این است تا پایان سال سه بنای تاریخی از این 13 پروژه به بهره برداری و تجهیز کامل برسند، این اتفاق بسیار شاخص و بزرگ است و با این طرح بناهای تاریخی بیشتری مرمت می‌شوند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان گفت: به دنبال تفاهم نامه با اوقاف و منابع اعتباری تسهیلاتی آن شرایط برای واگذاری خانه‌های تاریخی موقوفی وارد عرصه شوند و ثمره این تفاهم، هماهنگی و هم افزایی این بود که چهار بنای تاریخی از جمله ایجاد یک بازارچه صنایع دستی در اختیار بخش خصوصی قرار بگیرد و در بخش صنایع دستی و گردشگری بهره برداری شود.

تجری افزود: تفاهم نامه‌ای با شهرداری و راه و شهرسازی منعقد شد که گذرگاه‌های تاریخی در مراکز محلات شهر گرگان مرمت شوند، مرمت گذرگاه‌های تاریخی گرگان جزو رویکردهای شهرداری و شورای شهر است و در فاز اول کف سازی و جداره سازی مسیر نعلبندان تا مصلی اجرا خواهد شد.

وی ادامه داد: در این طرح پنج گذرگاه تاریخی مرمت می‌شوند و هدف گذاری برای احیای این بافت‌ها اعتبار پنج میلیارد تومانی است، در مجموع با وجود اعتبار اندک و با توجه به ظرفیت‌های شاخص بناهای تاریخی، تعداد زیادی از آنها مرمت خواهند شد.

شهرداری گرگان هم در دو سه سال اخیر با هدف حفظ بافت تاریخی و جذب گردشگر، احیای این بافت و همچنین مرمت خانه‌های تاریخی را در دستور کار قرار داده است.

عبدالرضا دادبود، شهردار گرگان تأکید کرده ورود شهرداری برای احیای بافت تاریخی گرگان تاثیرات مهمی در حوزه کالبدی، فرهنگی و اجتماعی برجای گذاشته است.

وی درباره امضای تفاهم نامه با میراث فرهنگی در زمینه احیای بافت تاریخی اظهار داشت: با استفاده از منابع تسهیلاتی صندوق کارآفرینی برای احیا و مرمت خانه‌های تاریخی اقدام می‌کنیم هرچند مشکلات قانونی در این زمینه وجود دارد و پیگیر رفع آنها هستیم.

دادبود گفت: شهرداری ناحیه بافت تاریخی را دو سال قبل محدوده را مشخص کردیم اما چون تغییراتی در محدوده نواحی ایجاد می شد، مصوب نشد و در همین راستا محدوده ناحیه بافت تاریخی هم دچار تغییراتی شد که درباره تصویب آن پیگیری‌های لازم انجام می‌شود.

وی افزود: در خصوص پروانه‌های مرمت و تعمیر خانه‌ها در بافت تاریخی، میراث فرهنگی می‌بایست هم افزایی داشته باشد تا بتوانیم در زمان صدور این پروانه‌ها الزامات میراث را هم لحاظ کنیم.

شهردار گرگان تصریح کرد: توسعه اقتصادی، گردشگری و اجتماعی شهر گرگان از اهداف توسعه شهری است که احیای بافت تاریخی می‌تواند زمینه تحقق این اهداف را فراهم کند.

وی گفت: سال گذشته فاز نخست گذر اول بافت تاریخی گرگان از مرکز محله سرچشمه تا مصلی جداره‌سازی و کف‌سازی شده بود و امسال فاز دوم از مسیر میدان مصلی تا نعلبندان به بهره برداری رسید.

شهردار گرگان با بیان اینکه نورپردازی بافت تاریخی گرگان متناسب با ویژگی‌های آن به زودی انجام می‌شود، افزود: علاوه براین، سایر مسیرهایی که در بافت تاریخی گرگان پیش بینی کردیم، احیا خواهد شد. ضمن اینکه پروژه‌های دیگری از جمله مرمت برخی خانه‌های تاریخی، ایجاد خیابان غذا و غیره نیز در بافت تاریخی گرگان در حال انجام است.

انتهای پیام/582/ش