رشد اقتصاد دانش‌بنیان در گروی توسعه حق ثبت اختراع
"حق ثبت اختراع" یا "پتنت" یکی از مهمترین شاخص‌های سنجش‌های نوآوری است و امروزه کمک به توسعه کمی و کیفی پتنت در میان شرکت‌های فناور می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری اقتصاد نوآورانه و دانش‌بنیان در ایران باشد.
"امیرحسین اعزازی" کارشناس حوزه علم و فناوری در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: حق ثبت اختراع یا "پتنت" یکی از مهمترین شاخص‌های سنجش‌های نوآوری است و امروزه اقتصادهای نوآور توجه فراوانی به تبدیل دانش و فناوری به پتنت و تجاری‌سازی آن دارند، لذا کمک به توسعه کمی و کیفی پتنت در میان شرکت‌های فناور می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری اقتصاد نوآورانه و دانش‌بنیان در ایران باشد.
وی با بیان اینکه با ظهور اقتصاد دانش‌بنیان، اهمیت "دانش" به‌عنوان نیروی محرکه نوآوری و رشد اقتصادی در سطح جهانی به‌طور قابل توجهی افزایش‌یافته است، تصریح کرد: جهان در حال حرکت در مسیری است که خلاقیت، دانش و تولید ایدههای جدید از جایگاه اصلی برخوردار است و نقش تولید سنتی در اقتصاد در حال کم‌رنگ شدن است و فناوری‌های جدید به مهمترین چرخ اقتصاد دنیا تبدیل می‌شوند.
اعزازی ادامه داد: در چنین اقتصادی، حقوق مالکیت معنوی (IPR) در حال تبدیل شدن به یکی از مهمترین مکانیسم‌های کسب‌وکار در استخراج ارزش اقتصادی از خلاقیت و تشویق سرمایه‌گذاری بیشتر در نوآوری است؛ حقوق مالکیت معنوی شامل حق ثبت اختراع، علائم تجاری، حقوق کپی‌رایت، اسرار تجاری و تعدادی ابزار تخصصی دیگر است و در این میان، مسلماً حق ثبت اختراع، مهمترین شکل مالکیت معنوی شرکت‌های تجاری است.
این کارشناس حوزه علم و فناوری با اشاره به تعاریف پیرامون حق ثبت اختراع، عنوان کرد: طبق تعریف، حق ثبت اختراع (پتنت) یک حق انحصاری با مدت‌زمان محدود است که دارای 3 شرط "جدید بودن"، "داشتن گام ابتکاری(غیر بدیهی بودن)" و "قابلیت استفاده در صنعت" است؛ این حق، در ازای افشای کامل اختراع برای جامعه از سوی حاکمیت اعطا می‌شود و مالک اختراع می‌تواند از فرصت طلایی انحصار در بهره‌برداری از آن اختراع در مرزهای کشوری که پتنت در آن به ثبت رسیده استفاده کند.
وی با بیان اینکه پتنت، این فرصت را برای افراد مبتکرین و فناوران فراهم می‌کند که ایدههای نوآورانه خود را به‌صورت یک کالای قابل معامله درآورده و آن را بفروشد یا اجاره(لایسنس) دهد، خاطرنشان کرد: امروزه کشورهای دارای اقتصاد نوآورانه توجه فراوانی به تولید پتنت دارند و ساختارهای ویژه‌ای برای حمایت از پتنت تشکیل داده‌اند.
در شکل 1 و 2 به ترتیب فهرست کشورهای با بیشترین سرانه تقاضای ثبت پتنت در معاهده همکاری پتنت (PCT) و بزرگ‌ترین اقتصادهای مبتنی بر نوآوری آورده شده است؛ شاخص نوآوری در شکل 2 عبارت است از شدت فعالیت‌های تحقیق و توسعه (R&D)، ارزش‌افزوده بخش تولیدات صنعتی، بهره‌وری، شدت استفاده از فناوری‌های پیشرفته، میزان ثبت اختراع و ...
شکل 1 فهرست کشورهای با بیشترین سرانه تقاضای ثبت پتنت در معاهده همکاری پتنت(PCT) در سال 2017(منبع: گزارش OECD)
شکل 2 بزرگ‌ترین اقتصادهای نوآور در دنیا در سال 2017 (منبع:بلومبرگ)
اعزازی تصریح کرد: کشورهای برتر فهرست شکل 1 همگی در فهرست شکل 2 حضور دارند که این مسئله حکایت از ارتباط تنگاتنگ پتنت با اقتصادهای نوآوری محور دارد، همان‌طور که در شکل 1 آمده سرانه درخواست ثبت پتنت در سیستم PCT با ارزش اقتصادی بالا در ایران مطلوب نیست و ایران در رتبه 84 این فهرست قرار دارد. این آمار بیانگر آن است که به‌رغم وجود ظرفیت‌های علمی و فناوری کشور توجه به دارایی‌های فکری همچون پتنت، ضریب نفوذ اندکی در میان سیاست‌های اقتصاد دانش‌بنیان داشته است و این در حالی است که مسیر پیموده شده توسط کشورهای دارنده اقتصاد نوآورمحور، گواه آن است که ثبت پتنت مسیر هموار‌تری برای تبدیل نوآوری و دانش به ثروت است و می‌تواند به عنوان یک شاخص مهم در ارزیابی اقتصاد مبتنی بر نوآوری مورد ارزیابی قرار گیرد.
این کارشناس علم و فناوری با بیان اینکه بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد مسیر فعلی پیش‌روی فناوران برای تجاری‌سازی محصولات خود، مسیر سخت و ناهموار ثبت شرکت و سپس تولید و فروش محصولات دانش‌بنیان است، عنوان کرد: مسیر فوق با وجود مزیت‌های فراوان، مشکلات زیادی را به همراه دارد، از جمله اینکه افراد صاحب دانش و فناوری را با چالش‌هایی نظیر تحقیقات بازار، قرارداد نویسی، شرکت‌داری و... درگیر می‌کند و چه بسا ایشان را از توسعه فعالیت‌های علمی باز می‌دارد و این درحالی است که اگر مسیر ثبت اختراع و فروش آن، برای فناوران هموار باشد، بسیاری از آن‌ها می‌توانند با تمرکز بر امورات علمی و فنی به پیشرفت‌های جدید فکر کنند و پس از تولید دانش یا محصول دانش‌بینان جدید، آن را از مسیر ثبت اختراع به فروش برسانند، لکن در سازوکارهای فعلی حوزه ثبت دارایی‌های فکری و حفاظت از آن، خلأها و چالش‌های فراوانی در کشور وجود دارد که مانع شکل‌گیری و توسعه بازارهای پتنت شده است.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در صفحه اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
انتهای پیام/