فقر مفهومی و کپی‌کاری گریبان عکاسی را گرفته است/ بیشتر عکاسان از مجموعه‌عکس گریزان‌اند!
دبیر چهارمین دوسالانه عکس «نور» معتقد است که فقر مفهومی و افتادن به وادی ثبت عکس‌های تکراری، گریبان عکاسان کشور را گرفته است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، دوسالانه عکس «نور» را می‌توان یکی از مهم‌ترین رویدادهای تخصصی در رشته عکاسی به شمار آورد. این دوسالانه که به همت سازمان بسیج هنرمندان برپا می‌شود، پس از چهار دوره برگزاری در سطح کشور، توانسته است اعتبار قابل توجهی را نزد آحاد عکاسان به دست آورد.
اینک به بهانه برگزاری چهارمین دوره دوسالانه عکس «نور»، به سراغ کمال‌الدین شاهرخ؛ عکاس و دبیر این دوسالانه رفتیم و با او درباره کمّ و کیف برگزاری این رویداد هنری و فراز و فرودهایی که دوسالانه در دوره چهارم خود تجربه کرده است، به گفت‌وگو نشستیم.
کمال‌الدین شاهرخ هنرمند عکاس و دبیر چهارمین دوسالانه عکس «نور» در گفت‌وگو با خبرنگار هنرهای تجسمی خبرگزاری تسنیم با اشاره به کمّ و کیف دوسالانه چهارم گفت: چهارمین دوسالانه عکس «نور» به همت همه اعضای جامعه عکاسی سازمان بسیج هنرمندان برگزار شد. مقدمات برپایی این دوسالانه از سال 1397 با تشکیل شورای سیاستگذاری آغاز شد و خوشبختانه در ادامه توانستیم برنامه‌ریزی خوبی کنیم. از ابتدای حرکت در مسیر دوسالانه چهارم هدف ما این بود که جشنواره‌ای نو و پرمحتوا را تدارک ببینیم که بحمدالله بخشی از این هدف محقق شد.
وی افزود: در این دوره از جشنواره در مقایسه با دوره‌های پیشین نگاه متفاوتی را دنبال می‌کردیم؛ به‌ویژه از این حیث که ما در دوسالانه چهارم عکس «نور»، تمرکزمان را بر پروژه‌محوری و مجموعهسازی توسط عکاسان شرکت‌کننده معطوف ساخته بودیم و تلاش کردیم که قدری از تک‌عکس دور شویم؛ بنابراین برخلاف دوره‌های پیشین دوسالانه که بخش تک‌عکس نیز به عنوان یکی از بخش‌های اصلی ما پذیرای آثار عکاسان بود، در این دوره تصمیم به حذف کامل این بخش گرفتیم. لذا تمامی مجموعه‌عکس‌هایی که دوستان عکاس ما تدارک دیده و به سرانجام رساندند، براساس موضوعاتی بود که خودشان انتخاب کرده بودند؛ سپس این موضوعات در شورای سیاستگذاری دوسالانه مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و پس از تأیید شورا، عکاسان کار تکمیل پروژه‌های خود را آغاز کردند.
دبیر چهارمین دوسالانه عکس «نور» در ادامه سخنان خود به یکی دیگر از ویژگی‌های دوسالانه چهارم اشاره کرد و افزود: یکی دیگر از خصوصیات متمایز چهارمین دوسالانه عکس «نور» این بود که ما تصمیم گرفتیم برای هریک از عکاسان شرکت‌کننده یکی از اساتید رشته عکاسی را به عنوان استاد راهنمای پروژه‌ای که قرار است توسط آن عکاس تکمیل شود، انتخاب کنیم تا با کمک این اساتید، فرایند هدایت و راهبری مجموعهسازی به نحو احسن صورت پذیرد، عکاسان از مسیر پروژه دور نشوند و بتوانند در طول اجرای پروژه، عکس‌های خود را اصلاح و هرچه غنی‌تر سازند.
شاهرخ ضمن ارزیابی مسیر طی شده توسط عکاسان حاضر در دوسالانه چهارم به‌منظور رسیدن به مجموعه‌عکس گفت: طبیعتا عکاسان حاضر در این دوره از جشنواره برای تکمیل مجموعه‌عکس‌هایشان با فراز و نشیب‌های تازه‌ای مواجه شدند؛ چراکه تابه‌حال کار مجموعهسازی را به این شکل انجام نداده بودند و این تجربه از جهات بسیاری برای آنها تجربه‌ای نو و البته دشوار به شمار می‌آمد. ما برای تسهیل این چالش تلاش کردیم تا علاوه بر بهره‌گیری از ظرفیت اساتید راهنما، نسبت به برگزاری کارگاه‌‌های آموزشی متناسب نیز اقدام کنیم تا عکاسان ما از چند و چون مجموعهسازی مطلع شوند و از حیث تکنیک و شیوه صحیح پرداختن به موضوع، مشکلی نداشته باشند. با توجه به شرایط فراگیری ویروس کرونا در کشور و لزوم حفظ سلامتی اساتید و شرکت‌کنندگان، برخی از این کارگاه‌ها نیز به صورت آنلاین برگزار شد و خوشبختانه این اتفاق، آن‌گونه که مدنظرمان بود، رخ داد و در ادامه بالغ بر 88 عکاس منتخب از بسیج هنرمندان استان‌های سراسر کشور پروژه‌هایشان را به انجام رساندند.
این مدرس و هنرمند رشته عکاسی بیان کرد: طیف دیگری از شرکت‌کنندگان حاضر در چهارمین دوسالانه عکس «نور» را عکاسانی تشکیل می‌دادند که به صورت آزاد در جشنواره شرکت کرده بودند و لزوما عضو مراکز بسیج هنرمندان در سراسر کشور نبودند. برای این طیف از عکاسان نیز موضوعاتی را به صلاحدید و پیشنهاد شورای سیاستگذاری درنظر گرفتیم که خوشبختانه آنها نیز توانستند پروژه‌های عکاسی خود را تکمیل و ارائه کنند. در نهایت سال گذشته به میزبانی شهر تبریز ماحصل تلاش عکاسان حاضر در دوسالانه چهارم به نمایش درآمد که بحمدالله با استقبال خوب عموم مخاطبان و علاقه‌مندان به هنر عکاسی همراه بود.
دبیر چهارمین دوسالانه عکس «نور» با اشاره به دلیل بروز تأخیر در انتشار کتاب مجموعه آثار منتخب عکاسان حاضر در دوسالانه چهارم اظهار کرد: متأسفانه به دلیل فراگیری ویروس کرونا در کشور که با مختل شدن نظم بسیاری از امور و برنامه‌های فرهنگی و هنری همراه بود، ما نیز از این شرایط متأثر شدیم و نتوانستیم آئین رونمایی از کتاب دوسالانه چهارم را بموقع برگزار کنیم. خوشبختانه این اتفاق در هفته گذشته که با ایام مبارک و نورانی میلاد امام علی(ع) و حضرت جوادالائمه(ع) مقارن بود، رخ داد. امیدوارم انتشار کتاب دوسالانه چهارم عامل مؤثری در این راستا باشد که طی دوره‌های آتی شاهد خلق آثار کیفی، فاخر و مفهومی‌تری از عکاسان مستعد کشورمان باشیم.
شاهرخ در پاسخ به این پرسش که آیا از ایده تا اجرای تمامی مجموعه‌عکس‌های نمایش‌یافته در نمایشگاه چهارمین دوسالانه عکس «نور» در بستر این دوسالانه شکل گرفته‌اند یا خیر، گفت: کسر قابل توجهی از مجموعه‌های حاضر در این دوره از جشنواره در ظرف دوسالانه چهارم و طی 2 سال اخیر خلق شده‌اند؛ بدین معنا می‌توانم بگویم که صفر تا صد آنها در بستر دوسالانه چهارم قوام یافته است؛ با این‌وجود، برخی از پروژه‌های عکاسی نیز پیش‌تر توسط عکاسان کلید خورده بودند و در جریان دوسالانه چهارم تکمیل و غنی شدند. البته یکی از شروط شرکت در دوسالانه برای این قسم از آثار، این بود که پیش‌تر در جشنواره هنری دیگری شرکت نکرده باشند؛ بر همین اساس، چند نمونه از آثاری که مشمول این قاعده نبودند، از حضور در فرایند داوری جشنواره بازماندند.
کمال‌الدین شاهرخ در بخش دیگری از سخنان خود به استلزامات و خصوصیات گردآوری مجموعه‌عکس اشاره کرد و در این‌باره گفت: یکی از وجوه تمایز مهم و بارز گردآوری مجموعه‌عکس نسبت به تک‌عکس این است که عکاس برای تدارک مجموعه‌عکس به زمان و فرصت بیشتری نیازمند است؛ در حالی که تک‌عکس می‌تواند با سرعت و شتاب بیشتری خلق شود.
وی ادامه داد: وجه تمایز دیگری که میان مجموعه‌عکس و تک‌عکس وجود دارد این است که عکاس نمی‌تواند فی‌البداهه کار مجموعهسازی را شروع یا عکس‌هایی را از آرشیو خود انتخاب و در قالب مجموعه‌عکس ارائه کند؛ بلکه باید با ایده و برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده پیش برود. ضروری است که عکاس برای تدارک مجموعه‌عکس، به موضوع‌بندی بپردازد و شروع و پایان مناسبی را برای مجموعه خود درنظر بگیرد. مقصودم این است که تدارک مجموعه‌عکس نسبت به تک‌عکس کار ظریف‌تری است که لحاظ ساختن همه ظرایف مربوط به آن مستلزم صرف زمانی مضاعف است. به همین خاطر ما شاهد بودیم که فرایند گردآوری و تکمیل برخی از مجموعه‌ها بین 5 الی 12 ماه به طول انجامید.
دبیر چهارمین دوسالانه عکس «نور» در پاسخ به این پرسش که آیا جملگی اهدافی که سیاستگذاران این دوره از دوسالانه در پرتو تأکید بر مجموعهسازی در ذهن داشته‌اند، محقق شده است یا خیر، گفت: بخشی از اهدافمان محقق شد اما به بخش دیگری از مقاصدمان نرسیدیم و درعوض متوجه نقاط ضعفمان شدیم. یکی از این نقاط ضعف، عدم آگاهی لازم و فقدان آشنایی کافی عکاسان نسبت به الزامات ساخت مجموعه‌عکس بود. به هر ترتیب، با وجود همه کاستی‌ها و نقصان‌های موجود در زمینه مجموعهسازی، ما باید این کار را از جایی شروع می‌کردیم.
شاهرخ تصریح کرد: یکی از محاسن مجموعهسازی و پیش‌شرط ساخت مجموعه‌ای کامل این است که عکاس برای ساخت هر مجموعه‌عکس باید ایده و تمرکز مضاعفی داشته باشد و بیش از همیشه به کاری که می‌خواهد انجام دهد، فکر کند؛ در حالی که صرف چنین تمرکز و دقت نظری برای ثبت تک‌عکس لازم نیست.
وی یادآور شد: اکنون بسیاری از عکاسان ما با خلق مجموعه‌عکس بیگانه‌اند و با آن مشکل دارند؛ اساساً کسر قابل توجهی از عکاسان ما تعریف درستی از مجموعهسازی در ذهن ندارند؛ به همین خاطر تلاش ما این است که طی دوره‌های آتی فرایند مجموعهسازی را غنی و کیفی‌تر سازیم و عکاسانمان را بیش از پیش برای حرکت در مسیر ساخت مجموعه‌عکس، ترغیب و توانمند کنیم.
این مدرس و پیشکسوت هنر عکاسی اضافه کرد: اکنون بسیاری از کسانی که کار عکاسی را به صورت حرفه‌ای در سطح بین‌المللی دنبال می‌کنند، به مجموعهسازی روی آورده‌اند؛ چراکه مجموعهسازی فرایندی اندیشه‌ورزانه است که به تعمیق ایده و غنای فکری عکاس منجر می‌شود. در مجموعهسازی کار عکاس مانند کارگردانی است که باید اثر خود را به درستی روایت و دکوپاژ کند.
شاهرخ در بخش دیگری از اظهارات خود به ارزیابی سطح کیفی آثار ارائه شده در دوسالانه عکس «نور» پرداخت و در این زمینه افزود: درصد اندکی از مجموعه‌ها توانست انتظارات ما را برآورده سازد؛ البته این وضعیت دور از انتظار نبود؛ چراکه ما هنوز در آغاز راه مجموعهسازی قرار داریم و ظرفیت قابل توجهی برای پیشرفت و کیفی‌تر شدن آثار وجود دارد. امیدوارم این ظرفیت غنی در دوره‌های آتی بیش از این دوره بالفعل و شکوفا شود.
وی به ارزیابی میزان اثربخشی و جریان‌سازی دوسالانه عکس «نور» در فضای کنونی عکاسی کشور پرداخت و گفت: دوسالانه «نور» با حمایت و کمک نهادهای دولتی برپا مانده است؛ اگر زمانی حمایت نهادهای دولتی از این دوسالانه برداشته شود، این جشنواره هنری نیز مانند بسیاری از رویدادهای عرصه فرهنگ و هنر کشور با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد شد. البته ما در همین دوسالانه هم با مشکلات زیرساختی بسیاری مواجه بودیم. یکی از مشکلات جاری این است که دوسالانه عکس «نور» هنوز در زمره برنامه‌های مصوب سازمان بسیج هنرمندان قرار نگرفته است. امیدوارم در آینده شرایط به گونه‌ای سامان پیدا کند که مشکلات کنونی بر سر راه دوسالانه پنجم قرار نگیرد.
دبیر چهارمین دوسالانه عکس «نور» خاطرنشان کرد: برآیند برگزاری دوسالانه چهارم به ما این پیام را داد که توانمندسازی، آموزش و به‌روزرسانی دانش و مهارت عکاسان در شهرستان‌ها و مناطق دور از پایتخت باید با جدیت و ممارست مضاعفی دنبال شود. اگر این فرایند به خوبی محقق نشود، برگزاری صرف جشنواره‌های هنری متعدد ثمری نخواهد داشت. اگر عکاسان ما در معرض آموزش‌های لازم قرار نگیرند، با فقر مفهومی در عکس‌ها مواجه خواهیم بود؛ کمااینکه اکنون در بسیاری از جشنواره‌ها با این عارضه مواجهیم.
وی ادامه داد: اکنون شاهدیم که یک عکس واحد دست‌کم در 10 جشنواره شرکت می‌کند و مدام تکرار و کپی می‌شود. چرا مخاطبان ما نباید کارهای جدید ببینند؟ چرا عکاسان ما باید از مجموعهسازی فرار کنند؟ ما باید تفکر عکاسانمان را به درجه‌ای برسانیم که بتوانند با آثارشان بر مخاطب تأثیرگذار باشند. جریان‌سازی در عکاسی هنگامی رخ می‌دهد که ما بتوانیم فکر و بازخورد جدیدی را برای مخاطبین آثارمان به ارمغان آوریم.
شاهرخ در پایان سخنان خود تصریح کرد: متأسفانه بسیاری از جشنواره‌های هنری با جابه‌جایی مسئولین به فراموشی سپرده و منقطع می‌شوند. امیدوارم با تعویض مسئولین، جریان هنری شکل گرفته توسط دوسالانه عکس «نور» از بین نرود و این دوسالانه نیز به سرنوشت بسیاری از جشنواره‌ها و دوسالانه‌های هنری کشور که پس از چند دوره برگزاری، متوقف می‌شوند، دچار نشود.
انتهای پیام/
