نگاهی به کارنامه سیاسی آیت‌الله واعظ طبسی؛ از پیشگامی در انقلاب تا نقش‌آفرینی ساختاری
گروه استانها-آیت‌الله عباس واعظ طبسی از پیشگامان مبارزه علیه سلطنت پهلوی، نقش فراوانی در نهضت اسلامی داشت.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، آیت‌الله عباس واعظ طبسی از پیشگامان مبارزه علیه سلطنت پهلوی، نقش فراوانی در نهضت اسلامی داشت. با آغاز نهضت در دهه 40، آیت‌الله واعظ طبسی به دنبال افشاگری‌ها و سخنرانی‌های خود پس از برگزاری رفراندوم فرمایشی محمدرضا پهلوی، دستگیر و به تهران منتقل شد.
در ادامه به دنبال سخنرانی‌های کوبنده علیه رژیم به مناسبت قیام 15 خرداد 42 برای چندمین بار دستگیر زندانی شد. فعالیت‌ها و مبارزات وی علیه رژیم پهلوی تا براندازی سلطنت 2500 ساله شاهنشاهی ادامه یافت.
علاوه بر سابقه مبارزاتی، خدمات وی به مردم در مقاطع مختلف از جمله در زلزله جنوب خراسان در شهریور 1347 و زلزله مخوف طبس در سال 1357 از نقاط درخشان کارنامه وی محسوب می‌شود. سرانجام این عالم ربانی در 14 اسفند 1394 دارفانی را وداع گفت. در این زمینه در کتاب «فرهنگ‌نامه رجال روحانی» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منشر شده می‌خوانیم:
حیات
آیت‌الله عباس واعظ طبسی در بهمن 1314 در یک خانواده روحانی در خراسان چشم به‌جهان گشود. پدر او شیخ غلامرضا طبسی از مفاخر خطبای مشهد و از شاگردان آخوند ملا علی همدانی و آیت‌الله مرعشی به شمار می‌رفت.
واعظ طبسی در یک سالگی پدر خود را از دست داد و دوران کودکی را در دامان مادر گذراند. دوره ابتدایی و بخشی از متوسطه را در مشهد گذراند و سپس در آستانه نوجوانی به تحصیل علوم اسلامی دلبستگی یافت؛ بنابراین از دبیرستان به حوزه رفت و تحصیلات حوزوی را در محضر اساتید نامداری چون: «شیخ محمدتقی ادیب نیشابوری، میرزا احمد مدرس یزدی، حاج شیخ مجتبی قزوینی، حاج‌شیخ‌هاشم قزوینی» و چند مرجع تقلید از جمله آیت‌الله العظمی سید محمد هادی میلانی و آیت‌الله فقیه سبزواری گذراند.
به موازات تحصیل، همه دروس مقدمات و سطح را چندین‌بار در مسجد ملاهاشم، مدرس، شیخ بهائی و جاهای دیگر تدریس کرد. حوزه درس او همواره مورد استقبال زیاد طلاب جوان قرار داشت. در تدریس کتاب کفایة الاصول آخوند خراسانی، سطح درس او از حد توضیح متن فراتر می‌رفت و معمولاً ضمن پرداختن به مبانی اصولی نائینی و امام خمینی آرای خود را نیز مطرح می‌ساخت.
دوران جوانی وی، با مبارزات ضد استعماری ملت ایران به رهبری آیت‌الله کاشانی مقارن بود. او در آن روزها هنوز دانش‌آموز دبیرستانی بود، ولی از مسائل سیاسی اطلاع داشت. او در اوایل دهه 1330 با شهید نواب صفوی آشنا شد. سفر نواب به مشهد در این روزها که با سخنان خود در مدرسه نواب، شور بی‌حدی در همه طلاب جوان ایجاد کرده بود تصمیم او را برای مبارزه تقویت کرد.
ورود به عرصه سیاست
پس از 28 مرداد 1332 و آغاز دوره اختناق، مبارزه علیه رژیم شاه، شکل پنهانی به خود گرفت و در سال 1335 این مبارزه علنی شد. او در روز 14 تیر 1340 موقعی که در سرای محمدیه مشهد درباره عدل زمامداران صحبت می‌کرد، مورد اعتراض ساواک قرار گرفت. مأموران امنیتی شاه، جلسه سخنرانی وی را تعطیل و او را به مدت هفت ماه ممنوع‌المنبر کردند، تا اینکه فشار مردم، این ممنوعیت را لغو کرد.
پس از تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و رفراندوم شاه، آیت‌الله طبسی در سال 1341، به دنبال ایراد چند سخنرانی دستگیر و پس از چند روز به زندانی در تهران منتقل شد. وی پس از چندی آزاد گشت و به خراسان مراجعت کرد، ولی دست از مبارزه برنداشت و با ایراد سخنرانی‌های افشاگرانه به مبارزه با رژیم پهلوی پرداخت.
وی در اولین دیدار علما با آیت‌الله قمی در فروردین 1343 پس از آزادی او به سخنرانی پرداخت و در 18 فروردین 1342 همراه دیگر قشرهای جامعه به دیدار امام خمینی شتافت و در 28 فروردین همراه شیخ محمدرضا محامی با امام دیدار نمود. آیت‌الله‌العظمی در این مجلس به سخنرانی پرداخت و پس از این سخنرانی در راه‌آهن قم بازداشت شد. از آن پس نام وی در ردیف واعظین سیاسی اداره اطلاعات ثبت شد.
با همکاری او و آیت‌الله سید علی خامنه‌ای و سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد، اندیشه امام خمینی برای مردم خراسان شناسانده شد. خدمات وی تنها به اقدامات سیاسی محدود نمی‌شد، بلکه در سوانح طبیعی و سختی‌های مردم نیز کوشش‌هایش چشمگیر بود؛ از جمله در زلزله جنوب خراسان در شهریور 1347 و زلزله مخوف طبس در سال 1357 همکاری آن‌ها تأثیر عمیقی بر روان مردم رنج‌‌دیده گذاشت.
دستگیری توسط ساواک
فعالیت‌های اساسی آیت‌الله واعظ طبسی در فروردین 1342 موجب شد تا در کمیسیون امنیت استان دستگیری مجدد او مطرح شود و شهربانی مشهد روز پنجم فروردین او و شیخ حسن کافی را دستگیر و به ساواک تحویل دادند. او پس از آزادی در 15 خرداد 1342 در منزل آیت‌الله حاج آقا حسن قمی در خصوص «حکومت روحانی و مادی» سخنرانی کرد. سپس همراه آیت‌الله سید علی خامنه‌ای و استاد سید عبدالکریم هاشمی نژاد در جلساتی که در شب‌های پنج‌شنبه در منزل آیت‌الله العظمی میلانی و با حضور او تشکیل میشد، شرکت می‌کرد.
وی در زمینه دستگیری‌اش در سال 42 می‌فرمایند: «پس از آنکه امام از زندان شاه به منزلشان منتقل شدند، بنده به عنوان نماینده حوزه علمیه مشهد همراه با عده‌ای از اساتید خدمت امام رفتیم که عرض ارادت کنیم. در آنجا به من پیشنهاد شد که صحبت بکنم و البته مشخص است که آن روزها در قم چه غوغایی بود و منزل امام هم پر از جمعیت بود.
35 دقیقه در خدمت امام صحبت کردم. حادثه 15 خرداد را برای امام توضیح دادم و امام حدود 20 دقیقه اشک می‌ریختند. آن روز به امام عرض کردم؛ برای اینکه مراتب ایمان و اعتقاد من به راهی که از رهنمود شما استفاده می‌کنیم در چه حدی است، آمادگی دارم تنها فرزندم (پسر دو ساله‌ام) را به اسلام و انقلاب تقدیم کنم و آمده‌ام به نمایندگی از طرف مردم مشهد و خراسان دست شما را ببوسم و مجدداً با شما بیعت کنم.
پس از پایان سخنرانی و دیداری که با بعضی از دیگر آقایان داشتیم، بلافاصله بنده را گرفتند و از قم مستقیماً به زندان قزل‌‌قلعه بردند. مدتی را در زندان قزل‌‌قلعه بودم. از آنجا مرا به زندان موقت شهربانی بردند که بعد از یکی دو ماه دیگر آن زندان به اسم زندان کمیته نام‌‌گذاری شد.»
آیت‌الله طبسی در جریان جشن‌های دهه اول انقلاب سفید شاه و مردم در سال 1351 در درس خود در مسجد ملاهاشم به انتقاد از سیاست‌های رژیم پرداخت و در 18 تیر 1354 همراه روحانی مبارز سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد به اتهام اقدام علیه امنیت کشور بازداشت و در 20 خرداد 1356 از زندان آزاد شد. پس از آن او بار دیگر در مسجد ملاهاشم به تدریس پرداخت. آیت‌الله طبسی در همه فراز و فرودهای انقلاب 1357 از پیشگامان انقلاب در ایران بود. وی در 21 خرداد 1357 همراه با دیگر هم‌رزمان خود به اتهام تهیه و توزیع اعلامیه علیه رژیم شاه، به وسیله مأموران کمیته مشترک ضد خرابکاری دستگیر شد و این بازداشت مورد اعتراض اساتید برجسته حوزه مشهد قرار گرفت.
همکاری با علمای مبارز علیه رژیم پهلوی
آیت‌الله طبسی با روحانیت مبارز سطح کشور ارتباط نزدیک داشت و از نزدیک با آیت‌الله سید محمود طالقانی و آیت‌الله شهید سید محمدرضا سعیدی مرتبط بود و از مبارزات شهید اندرزگو حمایت می‌کرد. در ششم مرداد 1356 در چهلمین روز درگذشت دکتر علی شریعتی، در منزل استاد محمدتقی شریعتی همراه آیت‌الله سید علی خامنه‌ای و سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد حضور یافت.
وی در سوم آبان 1356 و در جریان شهادت آقا مصطفی خمینی، در مجلس ترحیم او در مسجد حاج ملاهاشم شرکت کرد. همراه عده‌ای دیگر از روحانیت مبارز خراسان پس از گرامیداشت روز هفتم وی، تلگرافی به خدمت امام خمینی در نجف مخابره نمود. در دی 1356 و پس از انتشار مقاله روزنامه اطلاعات، همگام با علمای دیگر مشهد درس خود را تعطیل کرد.
آیت‌الله طبسی همراه دیگر علمای مبارز خراسان در انتشار اعلامیه و بیانیه‌های افشاگرانه و ایراد سخنرانی در طول انقلاب شرکت داشت و از 16 مهر 1357 شهریه امام خمینی به وسیله او و آیت‌الله محمدرضا محامی و آیت‌الله شیخ ابوالحسن شیرازی میان طلاب تقسیم گردید. وی در سخنرانی خود در روز 21 مهر 1357 در منزل آیت‌الله حاج آقا حسن قمی گفت: «اگر در خرابه‌ها بمانم، به مبارزه با این دولت ننگین ادامه می‌دهم.«
در جریان حمله مزدوران رژیم به بیمارستان امام رضا (ع) وی پس از مقام معظم رهبری، دومین نفر از علمای مبارز بود که در بیمارستان به تحصن پیوست و همراه آیات دیگر این عمل رژیم را محکوم نمود. پس از صدور اعلامیه در هفتم، وقایع خونین نهم و دهم دی ماه، همراه با آیت‌الله خامنه‌ای و دیگر علمای مبارز مجلس یادبودی در مسجد جامع گوهرشاد برگزار نمود و در اعتراض به ممنوعیت ورود امام خمینی به کشور همراه با علمای مشهد از نهم بهمن 1357 در صحن امام خمینی به تحصن نشست.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی با ستایش از مبارزات آیت‌الله واعظ طبسی و به علت اشراف به پرهیزکاری و کاردانی وی، او را به عنوان سرپرست آستان قدس رضوی تعیین نمود و او اولین سخنرانی خود را در 20 بهمن 1357 در تالار تشریفات آستان قدس در سمت تولیت آن آستان مقدس ایراد کرد. آیت‌الله طبسی ریاست کمیته و ستاد اجرایی فرامین امام را نیز پس از انقلاب در مشهد به عهده گرفت و همچنین مدیریت حوزه خراسان را نیز عهده‌دار شد. در سال 1361 به توصیه وی هیئت بررسی مسائل حوزه علمیه به وجود آمد.
در دی ماه 1359 آیت‌الله واعظ طبسی همراه 1500 نفر از اصناف مشهد به منظور دیدار با امام خمینی به تهران رفت و از خرداد 1361 به دستور امام به بازسازی شهر هویزه پرداخت. از گام‌های اساسی آیت‌الله واعظ طبسی در تولیت آستان قدس رضوی، بازسازی حرم و اطراف آن است.
توسعه روضه منوره، احداث صحن جمهوری اسلامی، صحن جامع، صحن قدس، و رواق‌های دارالولایه، دارالهدایه، دارالرحمه، دارالحکمه و احداث ساختمان جدید کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد و دانشگاه علوم اسلامی رضوی و دانشگاه امام رضا(ع) و احداث زیرگذر اطراف حرم و نیز بنیاد پژوهش‌های اسلامی، بنیاد فرهنگی رضوی، مؤسسه فرهنگی قدس، شرکت به‌نشر، مرکز آفرینش‌های هنری و توسعه موزه‌ها و احداث ورزشگاه‌های نوین، از اقدامات عمرانی و فرهنگی آستان قدس در زمان تولیت ایشان به‌‌شمار می‌رود. آیت‌الله طبسی به جز مسئولیت‌های یاد شده، نماینده ولی‌فقیه در استان خراسان و عضو مجلس خبرگان از هنگام پیروزی انقلاب اسلامی و نیز عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بود.
انتهای پیام/281/ ع