برنامه‌ریزی جامع زندگی در نگاه امام رضا (ع)
امام رضا (ع) فرمود: بکوشید که زمانتان را به چهار بخش تقسیم کنید: زمانى براى مناجات با خدا؛ زمانى براى تأمین معاش؛ زمانى براى معاشرت با برادران.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از مشکلات امروز جامعه ما که غالب مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند افراط یا تفریط در کارهاست، زیاده‌روی یا کم‌کاری ما در انجام وظایف و مسئولیت‌هایمان، باعث خسران و پشیمانی‌مان خواهد شد. تلاش و کوشش در جهت نیل به اهداف بسیار نیکو و مورد تأیید است، اما آنچه در غالب کارها، عملی را کم ارزش و چه بسا بی‌ارزش جلوه می‌دهد؛ افراط یا تفریط در اعمال است. دین مبین اسلام که مکتبی انسان‌ساز است همواره بر تعادل و رسیدگی به همه امور توصیه داشته و ما را از کم کاری یا زیاده‌روی در کارها باز داشته است.
امام رضا (ع) در حدیثی ارزشمند و جامع دربارۀ زمان و عمر همه ما فرمودند: «إجتَهِدوا أن یَکونَ زَمانُکُم أربَعَ ساعاتٍ: ساعَةً مِنهُ لِمُناجاةِ اللّه ِ و ساعَةً لِأمر المَعاشِ و ساعةً لِمُعاشَرَةِ الإخوانِ و الثِّقاتِ و الَّذینَ یُعَرِّفُونَ عُیُوبَکُم و یَخلِصونَ لَکُم فِی الباطِنِ و ساعَةً تَخلُونَ فِیها لِلَذّاتِکُم و بِهذِهِ السّاعَةِ تَقدِروُن عَلَى الثَّلاثِ ساعاتٍ؛ [1] بکوشید که زمانتان را به چهار بخش تقسیم کنید: زمانى براى مناجات با خدا؛ زمانى براى تأمین معاش؛ زمانى براى معاشرت با برادران و معتمدانى که عیب‌هایتان را به شما مى‌شناسانند و در دل شما را دوست دارند؛ و ساعتى براى کسب لذّت‌هاى حلال و با بخش چهارم توانایى و نیروی انجام وظایف سه بخش دیگر را تأمین کنید.» این تقسیم‌بندی زمانی بسیار زیبا از امام رضا (ع) نشان دهنده این است که مؤمنان باید همه ابعاد و چارچوب‌های زندگی خود را ببینند، اینگونه نباشند که فقط تک بعدی باشند بلکه باید همه ابعاد زندگی خود را درست هدایت کنند.
خردمند و عاقل، تک بعدی نیست!
توجه به همه ابعاد، و تلاش در انجام وظایف محول شده در حیطه‌های مختلف زندگی از ویژگی‌های افراد مؤمن بوده و حتی دین مبین اسلام افرادی را که فقط به عبادت و راز و نیاز مشغول باشند و از تلاش در جهت کسب رزق حلال برای خود و خانواده‌شان دست بکشند قبول ندارد و همواره بر تعادل در کارها و انجام وظایف تأکید داشته است. امام رضا علیه‌السلام در این باره فرمودند: «لَیسَ مِنّا مَن تَرَکَ دُنیاهُ لِدِینِهِ و دِینَهُ لِدُنیاهُ؛ [2] از ما نیست آن که دنیاى خود را براى دینش و دین خود را براى دنیایش ترک کند.»
پس این روش اشتباه است که ما فقط به عبادت برسیم و از تلاش برای کسب روزی حلال و بقیه وظایف و مسئولیت‌ها دست بکشیم و بالعکس. انسان خردمند از افراط و تفریط به دور است همان‌گونه که امام علی علیه‌السلام فرمودند: «لا تَرَی الْجاهِلَ اِلاَّ مُفْرِطاً اَوْ مُفَرِّطاً؛ [3] نادان را نبینی مگر افراط‌گر یا تفریط‌گر.» انسان عاقل، برای زندگی خود برنامه دارد و اینطور نیست که فقط به یک بعد زندگی برسد و از بقیه ابعاد غافل شود.
بصیرت نسبت به وظیفه
افراط و تفریط معمولاً در هر کاری مذموم است اما در شناخت وظیفه و مسئولیت بسیار مذموم است؛ زیرا به غیر از خودمان بر زندگی دیگران هم اثرگذار خواهد بود. بصیرت در شناخت وظیفه و عمل به موقع، راه نجات و موفقیت است چنانکه رهبر معظم انقلاب فرمودند: «نجات ما به این است که به وظایفمان عمل کنیم.» [4] شناخت وظیفه و عمل به آن یعنی در جایی که وظیفه حکم می‌کند وارد شویم و در جایی که ما لیاقت نداریم احساس وظیفه و تکلیف نکنیم، چه بسیار افرادی که با افراط در احساس‌های تکلیف غیرواقعی، دنیا و آخرت بسیاری را بر باد دادند.
رهبر معظم انقلاب در این باره فرمودند: «همه ما خیلی باید مراقب باشیم؛ مراقب حرف زدن، موضعگیری کردن، گفتن ها و نگفتنها. یک چیزهایی را باید گفت؛ اگر نگفتیم، به آن وظیفه عمل نکردهایم. یک چیزهایی را باید بر زبان نیاورد، اگر گفتیم، برخلاف وظیفه عمل کردهایم.» [5] بنابراین با شناخت وظیفه و عمل به آن و عدم افراط و تفریط در همه ابعاد زندگی، زمینه نجات خود و دیگران را فراهم کنیم.
* حجت‌الاسلام سید احسان دهسار استاد حوزه علمیه قم
=======================
پی‌نوشت:
[1] بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم‌السلام، ج 75، ص 346.
[2] مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 8، ص 223.
[3] نهج‌البلاغه، ج 1، ص 479.
[4] بیانات مقام معظم رهبری در نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی، 89/09/10.
[5] همان، در سالروز عید سعید مبعث، 88/04/29.
انتهای پیام/