مصاحبه| کارشناس آذربایجانی: نگرانی روسیه از حضور ترکیه در قفقاز

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، منطقه «قفقاز جنوبی» به علت شرایط راهبردی و استراتژی، اهمیت بالایی داشته است. این منطقه به خاطر دارا بودن منابع انرژی، همیشه توجه بازیگران منطقه ای و فرامنطقه را به دنبال داشته است. امروز در کنار روسیه و ایران، ترکیه نیز جز قدرت های منطقه ای به شمار می آید که در قفقاز جنوبی نقش آفرینی می کند.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

هر چند ترکیه در دوره 30 ساله مناقشه قره باغ به علت اینکه تمایل نداشت با روسیه دچار اختلاف شود، به روند مذاکرات بسنده کرده بود اما با آغاز «جنگ دوم قره باغ» دولت آنکارا به طور رسمی از در حمایت از باکو وارد شد. البته مهم ترین دلیل حمایت ترکیه از آذربایجان به شرایط منطقه قره باغ باز می گردد. زیرا از این پس می تواند  ورود مستقیم و بی‌واسطه به قفقاز جنوبی و آسیای میانه، داشته باشد.

برای همین ترکیه در سال های اخیر به علت توجه ویژه اش به قفقاز جنوبی سعی کرد روابطش را با دولت های این منطقه بهبود ببخشد. حتی برای رسیدن به این هدف تلاش کرد روابطش را با دولت ارمنستان نیز عادی کند. مثلاً در 10 اکتبر سال 2009 با میانجی‌گری کشور سوئد میان ترکیه و ارمنستان دو پروتکل «برقراری روابط دیپلماتیک» و «گسترش روابط دوجانبه» امضا شده بود. این توافق یکی از مهم‌ترین گام‌هایی بود که هر دو کشور در راستای عادی‌سازی روابط خود برداشته بودند.

هرچند در آن برهه مقامات ترکیه، دلیل این توافق را علاقه به برقراری ارتباط با ارمنستان و قفقاز جنوبی اعلام کرده و موجب دلخوری مقامات آذربایجانی شده بودند اما این توافق ها هم به نتیجه ای نرسیده بود.

خبرگزاری تسنیم با هدف بررسی اهداف و برنامه ترکیه در قفقاز جنوبی، پس از پیروزی آذربایجان در جنگ قره باغ گفتگویی را با دکتر «النور اسماعیل»، کارشناس آذربایجانی و رئیس مرکز تحقیقات راهبردی «بیلگه سام» انجام داده است که در ادامه از نظر می گذرد:

تسنیم: با پیروزی آذربایجان در جنگ دوم قره باغ مسیر برای توسعه همکاری آذربایجان و ترکیه هموارتر شد. از این پس روابط باکو و آنکارا در چه ابعادی افزایش خواهد یافت؟

اسماعیل: روابط ترکیه و آذربایجان از سال 1991 یعنی پس از استقلال دولت باکو در همه زمینه ها توسعه پیدا کرد. هر دو کشور روابط بسیار مطلوبی دارند. در سوالی که به حمایت نظامی ترکیه اشاره شده است در ابتدا باید توضیح دهم که حمایت نظامی آنکارا از باکو به چه معنی است. 

میان ترکیه و آذربایجان در صنایع دفاعی و نظامی همکاری وجود داشت. به طور مداوم هم نیروهای مسلح دو کشور رزمایش های مشترک انجام می دادند. آذربایجان تا قبل از آزاد سازی خاک خود همیشه درحال افزایش قدرت نظامی خود بود. باکو تسلیحات نظامی خود را هم از ترکیه، روسیه و اسرائیل خریداری می کرد.

البته با نگاه اجمالی به روند جنگ دوم قره باغ درمی یابیم که هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه که آذربایجان خریداری کرد، برایش بسیار کارساز بود. در حقیقت حمایت نظامی ترکیه از آذربایجان در جنگ قره باغ در این چارچوب بود.

ترکیه سعی می کند طبق قدرت نظامی، اقتصادی و سیاسی اش، سیاست خارجی خود را با توجه به منافع ملی اش پیش ببرد. به همین دلیل نمی توانیم صرفاً پیروزی در قره باغ رو نقطه عطفی برای ترکیه بدانیم. ترکیه به دلیل اشتراکات فرهنگی، نژادی و تاریخی سالهاست که به طور منظم در حال توسعه روابط خود با کشورهای منطقه قفقاز است.

برای همین پیش بینی می شود که از این پس روابط نظامی و سیاسی آنکارا و باکو افزایش پیدا می کند. با افزایش مراودات نظامی، رزمایش ها و همکاری در صنایع دفاعی نیز بیشتر خواهد شد. تا زمانی که هر دو کشور برای هم تهدید نظامی و در امور داخلی هم مداخله نکنند، اینگونه همکاری ها ادامه دار خواهد بود.

تسنیم: ترکیه از این به بعد در منطقه قفقازجنوبی در حوزه اقتصادی و انرژی چه برنامه هایی دنبال خواهد کرد؟

اسماعیل: ترکیه از منظر استراتژی در شرایط مهمی قرار دارد؛ برای همین حضورش در منطقه ادامه دار خواهد بود و جایگاه خود را در پروژه‌های مهم حفظ خواهد کرد. آنکارا از سالیان بسیار دور یعنی حدوداً از سال 1990 از پروژه هایی مانند خط لوله انرژِی تاناپ باکو- تفلیس-ارزروم و یا خطوط حمل و نقل باکو- تفلیس-قارص در قفقاز جنوبی حمایت کرده است. از این پس نیز حمایت ترکیه از چنین پروژه هایی ادامه خواهد داشت. مثلاً می توان به احتمال حمایتش از پروژه خط لوله گاز طبیعی ترکمنستان اشاره کرد.

نتیجه جنگ 44 روزه قره باغ موجب شد مسیر برای اجرایی شدن اینگونه پروژه ها هموار شود. البته اگر ارمنستان به توافق آتش بس پایبند باشد.

با اشغال قره باغ، ارتباط با نخجوان از مسیرهای دیگر بود اما با آزاد سازی این منطقه مسیر ارتباطی از این پس نه به صورت میانبر بلکه مستقیم خواهد بود، این برای ترکیه نیز اتفاق خوبی است. پیش بینی می شود که از این پس سرمایه گذاری ترکیه در منطقه افزایش پیدا خواهد کرد. در حوزه صنایع دفاعی نیز روابط دو جانبه ترکیه با آذربایجان و گرجستان بیشتر خواهد شد.

تسنیم: نگاه روسیه به حضور پررنگتر ترکیه در منطقه قفقاز جنوبی چیست؟

اسماعیل:متاسفانه لابی ضد ترکیه ای در روسیه وجود دارد. کما اینکه منطقه قفقاز حیاط خلوتی برای روسیه بود، به همین دلیل چندان خواستار حضور ترکیه در این منطقه نیستند. اگر بخواهیم از بعد امنیتی تحلیل کنیم باید بگوییم که حضور کشور ترکیه به عنوان عضوی از ناتو برای روسیه می تواند نگران کننده باشد.

البته ماهیت ترکیه به عنوان عضوی از ناتو هیچگاه در روابط آنکارا و مسکو در اولویت نبوده است. ترکیه به حل برخی مسائل کشورهای حوزه قفقاز مانند مسائل داخلی گرجستان در چارچوب حقوق بین المللی توجه دارد. حضور ترکیه در منطقه قفقاز بیشتر شامل روابطش با آذربایجان و گرجستان می شود. البته ابعاد تعاملاتش با آذربایجان مشخص است اما گرجستان نیز برای ترکیه اهمیت دارد.

ارمنستان نیز بجای توسعه روابطش با ترکیه انزوا را ترجیح می دهد. با نگاه به تحولات اخیر ارمنستان و هرج مرج داخلی آن می توان تصور کرد که پس از جنگ دوم قره باغ، ایروان از رویکرد خصمانه نسبت به ترکیه دست بردارد.

تسنیم: از نظر برخی کارشناسان، ترکیه با مداخله در موضوع قره باغ در حقیقت خواست به اروپا پیام سیاسی بفرستد و حضور خود را در منطقه نشان دهد. تحلیل شما چیست؟

اسماعیل: در جنگ قره باغ شاهد حمایت سیاسی ترکیه از آذربایجان بوده ایم، اما واقعیت این است که اشغال 30 ساله خاک قره باغ تاثیری منفی در امنیت منطقه ای ترکیه نیز داشته است.

به همین دلیل در این 30 سال ترکیه در تلاش بود تا این مناقشه از مسیر دیپلماسی حل و فصل شود. اروپایی ها در این 30 سال دولت ایروان را برای ترک خاک آذربایجان تحت فشار قرار ندادند و منفعلانه عمل کردند، برای همین حمایت سیاسی آنکارا از باکو در جنگ دوم قره باغ حامی پیام به دولت های اروپایی بود.

با نگاهی به موضع مقامات بلند پایه ترکیه می توان اهداف ترکیه در قفقاز جنوبی را دریافت. کما اینکه پیشنهاد برگزاری نشست 6 جانبه یا 3+3 از سوی آنکارا بوده است. ترکیه یک قدرت منطقه ای به حساب می آید، برای همین برای یک قدرت منطقه ای امنیت کشورهای منطقه به اندازه امنیت خود اهمیت دارد. برای همین به توسعه همکاری در منطقه توجه دارد.

یکی از موضوعات مهمی که باید به آن توجه کرد، توسعه روابط گرجستان و آذربایجان با ترکیه است. ضرورت دارد که ارمنستان هم به ترمیم روابطش با این کشور توجهی ویژه داشته باشد.

انتهای پیام/