سید جمال الدین اسدآبادی دشمن جهل و بی خردی در جهان اسلام بود

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم، حجت‌الاسلام مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، در اولین همایش «پژوهش‌های کاربردی در تاریخ، فرهنگ و بیداری اسلامی» اظهار داشت: این همایش به یاد یکی از بزرگترین شخصیت‌های علمی، فرهنگی و سیاسی جهان اسلام در دوران معاصر برگزار می‌شود تا به آثار و برکات و عظمت شخصیت سیدجمال‌الدین اسدآبادی، بیدارگر مشرق‌زمین توجه بیشتری شود.

وی افزود: امتیاز و تفاوت شخصیت  سیدجمال‌الدین اسدآبادی با مجموعه سیاست‌ورزان، دانشمندان و فعالان مسائل سیاسی و اجتماعی و دینی جهان اسلام در این بود که او هم به گذشته جامعه اسلامی، هم وضعیت فعلی و هم به آینده جهان اسلام به درستی واقف بود.

 رستمی ادامه داد: این اشراف و احاطه در سیدجمال، به او شخصیتی ممتاز نسبت به هم عصران خود بخشیده بود و آثاری که از این قله رفیع جهان اسلام می‌بینیم باعث تحولات زیادی در منطقه مسلمانان از شمال آفریقا تا شبه قاره شده است. سیدجمال شاید درد‌های جهان اسلام را سه مورد اصلی شناخته بود و سایر درد‌ها نیز ریشه در این موارد داشت. درد اول و مهم جهان اسلام، گرفتاری به بیماری جهل، بی‌خردی و بی‌توجهی به وضعیت موجود بود؛ چراکه زمینه تمام آسیب‌های دیگر را فراهم می‌کند. این اتفاق جهان اسلامی را دامن‌گیر کرده بود و عقب‌ماندگی‌های علمی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را در پی داشت.

حجت‌الاسلام رستمی اظهار داشت: علاوه بر این موارد، دو گزینه استعمار و استکبار به ضربه زدن‌های بیشتر به جهان اسلام مشغول بودند. گرفتاری به استعمار انگلیس و فرانسه و نیز گرفتاری پادشاهان و سلاطینی که در از بین بردن ظرفیت‌های جهان اسلام دست کمی از استعمارگران نداشتند، آسیب دیگری بود که جهان با آن مواجه بود. این سه درد، جهان اسلام را گرفتار آسیب‌هایی کرده که امروز نیز از آن‌ها رنج می‌بریم. 

 وی ادامه داد: زمانی انگلیسی‌ها در ایران شخصی قلدر و بی‌سواد به نام رضاخان را  سر کار آوردند که بر سر مقدورات کشور نشسته و به چپاول منابع این کشور مشغول بود. سیدجمال‌الدین اسدآبادی این درد‌ها را به خوبی شناخت، لذا به توفیق ظرفیت‌های درونی همانند علم و توانایی جسمی که خداوند به وی عطا کرده بود به مقابله علمی و فکری با این وضعیت پرداخت. وی به کشور‌های مختلفی سفر کرد. از مجموع این تحرکات، انسان متوجه می‌شود، وی تمام ظرفیت را برای هدف مقدس خود را به کار برده است. 

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها بیان کرد: وی حتی بعد از اینکه دستگاه ظالم قاجاری او را از ایران اخراج کرد در عتبات دچار بیماری شد، اما این بیماری وی را از راهش باز نداشت. سیدجمال حتی ازدواج نکرد و تمام فکر و ذکر خود را به مسائل علمی و یادگیری علوم جدید و قدیم و زبان‌های معاصر در راستای بیداری اسلامی کرد. وی همچنین قلمی توانمند در نگارش و بیان محتوا، مقصود و مطلوب‌های خود دارد. این جمع بین خصوصیات ارزشمند علمی و قلمی باعث می‌شود شخصیتی را شاهد باشیم که در مواجهه با مسائل مختلف، توانمند بیرون می‌آید.

 وی یادآور شد: نکته دیگری که در شخصیت سیدجمال که لازم است به آن توجه کنیم این است که وی در فهم مسائل قائل به اولویت‌بندی بود و به همین دلیلی یکی از مواردی که تاریخ‌نگاران اسلامی باید به آن توجه کنند همین دقت روی مسائل است. وی نمی‌خواهد همه مسائل را با هم حل کند چراکه به دنبال دسته‌بندی و انتخاب مسائل مهمتر است. اگر وی به صورت همزمان نمی‌تواند با سه مورد استعمار، استکبار و جهل مبارزه کند؛ لذا در کنار سلاطین قرار می‌گیرد تا با استعمار و جهل داخلی مقابله کند. 

وی ادامه داد: شاید برای برخی این سؤال پیش بیاید که چرا وی به پادشاهان و سلاطین نزدیک شده است، اما دلیل این است که وی در مواجهه با مسائل به اولویت‌بندی می‌پردازد. وی قائل به دیدگاه تقریبی است و این اختلاف‌نظری که درباره ایرانی یا افغانی بودن وی وجود دارد ناشی از همین نگاه تقریبی است. او در اسدآباد و همدان و قزوین بزرگ شده و خاندان و رگ و ریشه او در حوزه علمیه در ایران هستند، اما شخصیت وی به گونه‌ای است که برخی وی را ایرانی، هندی، مصری، افغانی یا ترک بدانند. خواست وی این بود که این تحرکات مانع حرکت عمومی برای بیداری اسلامی نشود.

 رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها تأکید کرد: وی ضمن تلمذ در نزد عالی‌ترین مراجع شیعی همانند علامه مجاهد و صاحب فتوا یعنی علامه شیرازی، اما خودش نیز تربیت‌کننده شاگردان بسیاری بوده که در حوزه بیداری علمی و فرهنگی تأثیرگذار هشتند. وی حتی در شکل‌گیری جریان تأثیرگذار در جهان اسلامی عینی اخوان تأثیر گذاشته است. سیدجمال تا جایی که توانست از تفردات و مواردی که آسیب‌زا هستند، دوری می‌کند و حتی به تربیت شاگردان اهل سنت نیز همت گذاشته است. 
 
حجت‌الاسلام رستمی افزود: وی در افغانستان نیز امضا دارد و اساساً شخصی ناسیونالیست و ملی‌گرا نبود و در پی اتحاد جهان اسلام بوده است. وی در مقابل بی‌دینی به شدت غیور است و این را در مقابل ارنست رنان به خوبی نشان می‌دهد. احمد امین، نویسنده مصری، می‌گوید ارنست رنان قبل از دیدار با سید جمال، اسلام را خالی از اندیشه می‌دانست، اما سید جمال به گونه‌ای پاسخ وی را می‌دهد که رنان می‌گوید انگار با ابن‌سینا یا ابن‌رشد مواجه شده است.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با اشاره به دیدگاه‌های تقریبی سیدجمال‌‌الدین اسدآبادی بیان کرد: وی با فرقه‌گرایی و نیز دشمنان جهان اسلام به شدت مقابله کرده، اما در داخل مرز‌های جهان اسلام به شدت تقریبی و به دنبال دوری از اختلافات است. از سوی دیگر فهم دقیق وی از تشیع و به نوعی راسخ بودن وی در اعتقادات اصلاً جای تردید ندارد. وی در نامه‌ای که به علامه شیرازی، صاحب فتوای تحریم تنباکو می‌نویسد به نوعی یکی از عوامل مؤثر در جنبش تنباکو بوده و در آنجا به اهمیت و آسیب زنندگی قرارداد تنباکو اشاره کرده و مرجع تقلید شیعیان را نسبت به این مسئله آگاه می‌کند. وی شخصیتی است که عمدتاً دنبال مواجهه با دشمنان بیرونی است، لذا اختلافات درونی را تقلیل می‌دهد. 

 حجت‌الاسلام رستمی تصریح کرد: واقعیت این است که اگر زمانه سیدجمال الدین اسدآبادی را در نظر بگیریم، بدون ارتباط و همراه کردن قدرتمندان و متنفذان و پادشاهان، حرکت عمومی مردم عقیم می‌ماند و به همین دلیل است که نهضت تنباکو منجر به اصلاحات عمیق نشد و به آن چیزی که باید می‌رسیدیم که همانا حاکمیت این فتاوا و تقویت بنیان‌های نظام سیاسی اسلام در جامعه بود نرسیدیم، چراکه افراد و جریان‌های با نفوذ جامعه از آن حمایت نکردند لذا اگر سیدجمال فقط به بیداری اجتماعی عمل می‌کرد موفق نمی‌شد، چراکه بدون ابزار مقدر، امکان احیای اسلام و مقابله با دشمنان خارجی وجود ندارد و به همین دلیل اولویت کاری وی مبارزه با استعمارگران است لذا در کنار پادشاهان نیز قرار می‌گیرد.

**تلاش های امام موسی صدر در ادامه راه سید جمال الدین

وی با اشاره به دیدگاه امام موسی صدر درباره سیدجمال الدین اسدآبادی و تلاش برای ادامه راه وی تأکید کرد: برخی سیدجمال را با امام موسی صدر مقایسه می‌کنند که قطعاً این شباهت بی‌راهی نیست، اما حوزه عملکرد سید جمال بسیار وسیع‌تر بود چراکه امام موسی صدر فقط سوریه و لبنان را به عنوان حوزه فعالیت خود برگزید. مرحوم خسروشاهی نقل می‌کند که در یکی از سفر‌ها به همراه جعفر شهیدی به الجزایر رفته بودیم که امام موسی صدر نیز تشریف آورده بودند که به وی گفتم اگر در قم یا نجف می‌ماندید یکی از مراجع بزرگ شیعه می‌شدید؛ بنابراین چرا آنجا را ترک می‌کنید که امام می‌گوید روزی در نجف با سیدمحمدباقر صدر بودم که وی گفت در حوزه بمان تا اصلاح حوزه را در پیش بگیریم که من جواب دادم شما در نجف بمانید و به کار‌های علمی بپردازید و اجازه دهید من دنبال کار سید جمال را بگیرم که متولی ندارد. 

 رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در پایان سخنان خود به ارائه پیشنهاداتی برای حفظ جایگاه والای سیدجمال‌الدین اسدآبادی پرداخت و گفت: تولید و نشر آثار سیدجمال‌الدین اسدآبادی و برگزاری همایش‌ها و تأسیس مؤسسه‌هایی در این زمینه باید مورد توجه جدی قرار گیرد و بنیاد سید جمال باید مورد پیگیری قرار گیرد تا بتواند به رسالت خود عمل کند؛ چراکه هرچه به فکر این میراث ملی و دینی باشیم به سرمایه اجتماعی جامعه، غرور ملی و وحدت کمک کرده‌ایم.

انتهای پیام/