حدیث امام کاظم (ع): بلاهایی که به واسطه گناهان جدید نازل می‌شود
بر اساس روایتی از امام کاظم علیه‌السلام هرگاه گناه تازه‌ای در جامعه شکل بگیرد، خداوند بلاهای تازه‌تری بالای سر مردم قرار می‌دهد.
حجت‌الاسلام حلواییان در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، دربارۀ حکمت نزول بلایا گفت: خداوند در قرآن می‌فرماید «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ؛ آیا مردم گمان کردهاند، همین که بگویند ایمان آوردیم، رها مىشوند و [ به وسیله جان ، مال ، اولاد و حوادث ] مورد آزمایش قرار نمىگیرند؟» پیدا است انسان‌ها مرتب در معرض فتنه و ابتلا و آزمایش قرار دارند؛ پس نگاهمان به این ابتلائات باید توحیدی و سلوکی باشد. خداوند در آیۀ 105 سورۀ بقره، یکی از حکمت‌های این ابتلائات را رسیدن به مقام صابران معرفی می‌کند «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین؛ و بىتردید شما را به چیزى اندک از ترس و گرسنگى و کاهش بخشى از اموال و محصولات [ نباتى یا ثمرات باغ زندگى از زن و فرزند ] آزمایش مىکنیم و صبرکنندگان را بشارت بده.
وی با اشاره به اینکه ابتلائات برای رشد و تعالی است، گفت: البته در نگاه معرفتی، حکمت بلاها دو جنبه دارد: گاهی جنبۀ تکفیری و گاهی جنبۀ ترفیعی. جنبۀ ترفیعی یعنی انسان گناهی مرتکب نشده است، اما ابتلائات و سختی‌ها به خاطر ترفیع درجه اوست؛ مثلاً اگر امام حسین علیه‌السلام در کربلا مبتلای به انواع بلاها می‌شود و نیز سایر خوبان عالم گرفتار بلا می‌شوند، این ابتلا نه به خاطر گناهانشان بلکه برای رفعت مقامشان است که البته این رشد و رفعت خوبان، باب خیری برای سایر انسان‌ها خواهد شد. ما در حدیث داریم گاهی خداوند به واسطۀ یک عالم ربانی بلایی را از جامعه‌ای دور می‌کند؛ یعنی عالمی که خود بلا دیده و در کوران آزمون‌های الهی نمرۀ قبولی گرفته است، خود نیز عامل دفع بلا از جامعه می‌شود. «فراز و شیب بیابان عشق دام بلاست * کجاست شیردلی کز بلا نپرهیزد»؛ پس بلاها برای ساخته شدن است. همان‌طور که خداوند می‌فرماید «یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلى رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقیه؛ اى انسان؛ یقیناً تو با کوشش و تلاشى سخت به سوى پروردگارت در حرکتى؛ پس او را [ در حالى که مقام فرمانروایى مطلق و حکومت بر همه چیز ویژه اوست و هیچ حکومتى در برابرش وجود ندارد ، ] دیدار می‌کنی.
حلواییان یکسری بلاها را کفارۀ گناهان معرفی کرد و افزود: این نکته به آن معنا است که به واسطه گناهان مردم، بلاهایی نازل می‌شود، چرا که خداوند قوانینی در عالم قرار داده که افعال و اعمال انسان‌ها در نزول نعمت و نقمت اثرگذار باشد؛ از این رو حالتی تکوینی دارد. سند این مطلب در دعای کمیل است، آنجا که امیرالمؤمنین علیه‌السلام در دعای کمیل می‌فرماید «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُنْزِلُ الْبَلاَّءَ» یعنی خدایا گناهانی را که بلا نازل می‌کنند ببخش. یا می‌فرماید «اللَّهُمَّ اغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُغَیِّرُ النِّعَم» یعنی خدایا گناهانی که سبب تغییر نعمت به نقمت می‌شود، ببخش. از دیگر سو خداوند در قرآن می‌فرماید ما امت‌های پیشین را مبتلا با گرفتاری‌های مختلف کردیم مگر اینکه تضرع کنند «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا إِلى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِکَ فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یَتَضَرَّعُون» (انعام 42) این نوع بلاها برای متنبّه شدن عامه مردم است تا به تضرع کشیده شوند و به سمت خداوند توبه کنند.
وی افزود: بنابراین ما باید به این باور برسیم که گناه، بلا نازل می‌کند. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید «إنَّ الرَّجُلَ لَیُحرَمُ الرِّزقَ بِالذَّنبِ یُصیبُهُ» انسان مرتکب معصیت می‌شود و رزق و روزی از او برداشته می‌شود. بنابراین هرچند بخشی از چالش‌های جامعه به دلیل بی‌تدبیری‌ها و عدم نگرش جهادی برخی مسئولان ما است، اما یک بخشی از ابتلائات هم به دلیل گناهان است؛ چرا که همین تسلط افراد نالایق بر مردم هم حاصل گسترش گناه و بی‌قیدی در جامعه است. رسول الله صلی‌الله علیه و آله در این باره فرمود «إِذَا لَمْ یَأْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ لَمْ یَنْهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لَمْ یَتَّبِعُوا الْأَخْیَارَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ شِرَارَهُمْ فَیَدْعُوا خِیَارُهُمْ فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ؛ [امت من] هرگاه امر به معروف و نهى‌ازمنکر انجام ندهند و از اهل‌بیت گزیده من پیروى نکنند، خداوند اشخاص شرور و ستمگر ایشان را بر آنان چیره مىکند و در آن حال، اگر نیکان ایشان هم دعا کنند، مستجاب نمىشود» پس معصیت، مصیبت به بار می‌آورد و برعکس، تقوا سبب جلب نعمت است، همچنان که خداوند می‌فرماید «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُون؛ و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند، قطعاً برکاتى از آسمان و زمین برایشان مىگشودیم، اما تکذیب کردند؛ پس به [کیفر] دستاوردشان [گریبان] آنان را گرفتیم.»
این کارشناس دینی با تصریح بر اینکه هرچه گناهان در جوامع شکل تازه‌ای بگیرد، ابتلائات بیشتری دامنگیر جامعه می‌شود، گفت: همان‌طور که اشاره کردیم، خداوند سنت‌ها و قوانینی در عالم قرار داده که باید بر اساس آن رفتار کنیم؛ خداوند حیّ و شاهد کل رویدادها است. در روایاتمان اشاره به این مطلب شده که هرگاه گناه تازه‌ای در جامعه شکل بگیرد، خداوند بلاهای تازه‌ترین بالا سر مردم قرار می‌دهد. امام کاظم علیه‌السلام در روایتی فرمود «کُلَّما أحدَثَ النّاس مِنَ الذُّنُوبِ ما لَم یَکُونُوا یَعمَلُون، أحدَثَ اللهُ لَهُم مِن البَلاءِ مَا لَم یَکُونُوا یَعِدُّون» یعنی هرگاه مردم گناهان تازه‌ای که نمی‌کردند، انجام دهند، خداوند بلاهایی تازه به آن‌ها دهد که به حساب نمی‌آوردند.» بنابراین بعضی از این ابتلائات جدیدی که جامعه جهانی گرفتارش هستند، نه فقط جنگ میکروبی و بیولوژیک است، بلکه گاهی نتیجۀ گناهان است. در نهایت اینکه هرچه سلامت و خوبی و نشاط و شادمانی است، در قرب به خدا و هرچه درد و بلا داریم از دوری خدا است. ما شاهد بودیم در همین موج‌های اولیۀ کرونا مردم دنیا چگونه به تضرع کشیده شدند و به سمت خدا آمدند. در همین آمریکا مردم پشت سر مسلمانان نماز می‌خواندند. بنابراین پشت هر بلایی، رحمتی نهفته است چرا که خداوند خودش این قاعده را در عالم قرار داد که «رَحْمَتی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْء» (اعراف156) رحمتم همه چیز را در بر گرفته است.
انتهای‌پیام/