کالبد‌شکافی فرسایش خاک در ایران| تهدید خطر فرونشست بر سر اراضی اردستان / آیا کشاورزی مردم تعطیل می شود؟
گروه استانها - تداوم خشکسالی‌ها، کاهش بارندگی‌ها و برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی در دهه‌های اخیر باعث فرونشست های خطرناکی در اردستان شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردستان، شناخت صحیح و تشخیص علت وقوع پدیده‌ها اهمیت بسیار زیاد و انکارناپذیری در تحلیل، کنترل و مدیریت آن‌ها دارد و علت وقوع پدیده فرونشست زمین که هر ساله خسارت‌های زیادی را بر جای می‌گذارد برداشت مازاد از منابع آب زیرزمینی است که تقریبا همه به آن اذعان دارند اما هر چند شاید بتوان برداشت مازاد از منابع آب زیرزمینی را از جمله عوامل تشدیدکننده پدیده فرونشست تلقی کرد اما قبول آن به عنوان علت تامه این پدیده نمی‌تواند صحیح باشد.
تداوم خشکسالی‌ها، کاهش بارندگی‌ها و برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی در دهه‌های اخیر باعث شد تا از حدود 600 دشت کشور بیش از 400 دشت در شرایط بحرانی قرار گیرند و استان‌های اصفهان، فارس، کرمان، خراسان‌رضوی و خراسان‌جنوبی در صدر مناطق دارای بیشترین تعداد دشت ممنوعه هستند که دشت شهرستان اردستان یکی از این دشت‌ها بوده که می‌طلبد با توجه به وضعیت موجود به آن نگاه ملی شود.
حسین حجتی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در اردستان، اظهار داشت: تقسیم‌بندی‌هایی که در خصوص فرونشست‌ها می‌شود از لحاظ ابعاد به دو دسته تقسیم می‌شوند که بعضی آن‌ها را ناحیه‌ای و در موضوع دوم آن‌ها را موضعی می‌شناسند و یک تقسیم‌بندی هم از نظر شکل رخ‌نمای آن که در روی زمین با نام ترک یا شکاف آن را می‌بینیم و آخرین رخدادی که در فرونشست اتفاق می‌افتند همان ترک‌ها و شکاف‌ها است.
وی افزود: در شهرستان اردستان این چهار نوع ترک یا شکاف را می‌بینیم که این ترک‌هایی که ایجاد شده است بستگی به نوع خاک دارد چون جنس خاک در جاهای مختلف متفاوت است و این باعث شده که ما اشکال مختلفی را داشته باشیم و یکی از پدیده‌ها که به صورت مدور انجام شده در منطقه مهاباد اردستان بیشتر است و بعدها پیشرفت می کند و تبدیل به فروچاله های بسیار بزرگی می شود.
مستند فرونشست دشت اردستان در حال ساخت است
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان گفت: فرونشست‌های دشت اردستان با توجه به مهم بودن این فرونشست‌ها مستندی با پهباد در حال ساخت است که به موقع در خصوص آن اطلاع رسانی می‌شود و نوع دیگر ترک که وجود دارد به صورت خطی و در کنار قنات‌ها وجود دارد که در نقشه به صورت طولی نشان داده می‌شود.
وی ابراز داشت: ترک‌ها یک حالت گودی پیدا می‌کند که اگر سیل و روان آب‌ها داخل آن شود بهترین نقطه برای حرکت این روان آب‌ها هستند که در اردستان هم بسیار مشاهده می‌شود که در رشته قنات روستای حسین‌آباد هم این موضوع وجود دارد و در ایستگاه راه آهن زواره هم مدل ترک‌های خطی را داریم که در کنار ریل آهن وجود دارند و ناشی از این نوع فرونشست‌ها هستند.
شهرستان اردستان کلکسیونی از فرونشست ها را دارد
حجتی بیان کرد: دسته دیگری از ترک‌ها که در دشت اردستان می‌توان مشاهده کرد ترک‌های خطی است که عمق این شکاف‌ها ما را نگران کرده است و در جاده‌های دسترسی قرار گرفته و با عوارض بسیار زیاد که دارد می‌تواند بسیار خطرناک باشد که متاسفانه در اردستان کلکسیونی از فرونشست‌ها را داریم و این نوع پدیده که در اردستان در حال انجام است در خاورمیانه این نوع پدیده نادر است.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان تاکید کرد: در استان اصفهان بحث مسکن مهرها را داریم که ترک‌ها و شکاف‌هایی در نزدیکی مسکن مهر حبیب آباد وجود دارد و در حال حمله به این ساختمان‌ها است که به مرور زمان به ترک‌های چند ضلعی تقسیم می‌شوند و به صورت پیکان به سمت این منازل می‌رود.
تعداد چاه‌های موجود در اردستان با برداشت آب تطابق ندارد
رضا اسلامی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در اردستان اظهار داشت: ما در هر 54 هکتار در شهرستان اردستان یک چاه آب داریم که این موضوع با یکدیگر تطابق ندارد و این نشان می‌دهد که آمار دقیق نیست.
وی افزود: عددی که آب منطقه‌ای ارائه می کند برای چاه‌های شهرستان اردستان نشان‌دهنده این است که چاه‌ها باید بیشتر از این باشد و در حال حاضر آب بیشتری از آبخوان برداشت می‌شود و سال 97 تا 98 بارندگی خیلی خوبی در اردستان داشتیم و از نرمال هم بیشتر بوده است.
مدیرکل زمین شناسی اصفهان گفت: با تمام این آمارها اما شاهد هستیم که طبق الگوهای نقشه‌ای همیشه این آب در حال برداشت بوده و در مقطعی حتی متوقف نشده است یا یک درجه بالاتر برود که در سفره‌های زیر زمینی هیچگونه مشاهده مثبتی را نداریم.
وی ابراز داشت: شهرستان اردستان از دو طرف شمال و جنوب در محاصره بوده و آبخوان اردستان در بین دو کوه قرار دارد و در واقع در یک گودی است و از دوطرف که بارندگی بشود بارش‌ها به سمت این گودی حرکت می‌کند اما چه اتفاقی می‌افتد که ما اصلا هیچ سالی ترازمان مثبت نبوده است که دو متر در 23 سال نشست را شاهد بوده‌ایم در صورتی که با هفت میلیمتر نشست در یونان بحران ملی اعلام می‌شود.
کشاورزی باید در شهرستان اردستان تعطیل شود
اسلامی بیان کرد: زیرساخت‌های مهمی در استان اصفهان داریم که در معرض فرونشست قرار دارد و آن راه آهن تهران به بندرعباس است و در مسیر راه آهن زواره اردستان فرونشست از وسط ریل عبور کرده است که به نظر بنده باید کشاورزی را در اردستان تعطیل کنیم و به جای آن یک ژئو توریست راه‌اندازی کنیم.
مدیرکل زمین‌شناسی اصفهان تاکید کرد: در اردستان انواع ترک‌های فرونشستی را از جمله شش ضلعی، مدور، شاخه درختی و انواع مختلف آن را که قابل مطالعه است در اردستان شاهد هستیم که ترک‌های شش ضلعی در شمال روستای موغار اردستان وجود دارد و ترک‌های مدور هم در شمال زواره وجود دارد و ترک‌های شاخه درختی در ایستگاه شهراب رویت شده است و انواع حالت‌های فرونشست به وفور در این مناطق مشاهده می‌شود.
وی تصریح کرد: مناطق اردستان نشان داده که به جهت فرونشست بسیار منطقه خطرناک است و اگر فکری به حال فرونشست در این منطقه نکنیم در آینده نزدیک بهتر است بگوییم با مهاجرت از این استان روبرو شویم و باید فکری به حال آن بکنیم.
اسلامی گفت: ما در همه جلسات و کنفرانس‌ها هم گفته‌ایم که 43 مخاطره طبیعی در دنیا رصد می‌شود که از این مقدار 34 مورد آن در ایران اتفاق افتاده که توسط سازمان زمین شناسی مطالعه می‌شود و خطرناک‌ترین مخاطره فرونشست است و زلزله بعد از یک مدتی قابل بازسازی است اما فرونشست ما وقتی آبخوان ما تخریب بشود و لایه های خاک متراکم شود وفضاها و لایه های آن از بین برود دیگر قابل ترمیم نمی‌شود.
خطر فرونشست‌ها از بمب اتم هم بیشتر است
مدیرکل زمین‌شناسی اصفهان افزود: خطر فرونشست‌ها از بمب اتم هم بیشتر بوده و زمانی که آبخوان تخریب شود به هیچ عنوان نمی‌توانیم آبخوان را احیاء کنیم و در اردستان دو مرحله برداشت‌های صحرایی داشتیم که تمام نقاطی که رصد کردیم ترک‌های فرونشست وجود دارد.
وی بیان کرد: بنده در سال 99 به جهت مهم بودن موضوع فرونشست 11 بار به شهرستان اردستان سفر کرده‌ام و تمام موارد و وسعت منطقه را می‌دانم که چه مشکلاتی دارد که باید با یک نگاه ویژه و ملی موضوع پیگیری شود.
اسلامی تاکید کرد: فرونشست در حال ضربه زدن به راه‌های مواصلاتی استان اصفهان و هم به مسیر خط آهن ضربه می‌زند و هنوز به داخل شهر کشیده نشده است که اگر چنین شود و درگیر شود بسیار خطرناک است و حفاظت از راه آهن اردستان هم با استان یزد است که این خود یک معظل است.
افت سالانه یک تا یک متر و نیم آب‌های زیرزمینی در استان اصفهان
منصور شیشه فروش نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در اردستان اظهار داشت: از آثار کم آبی و خشکسالی یکی افزایش کانون‌های گرد و غبار است و دوم فرونشست زمین است که به جهت برداشت‌های بی‌رویه از سفره آب‌های زیر زمینی انجام می‌شود.
وی افزود: در سطح استان اصفهان افت آب‌های زیرزمینی در سالانه یک تا یک متر و نیم گزارش شده است و در استان این موضوع بررسی شده است و نرخ فرونشست آن بین 15 تا 20 سانتی‌متر در بخشی از دشت‌ها ادامه داشته است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: در خصوص فرونشست‌ها در اردستان باید مطالعات فرونشست زمین را با همکاری سازمان زمین‌شناسی کشور انجام دهیم و موضوع پیگیری شد و در مناطق مختلف چندین بار پایش را انجام دادند و از زمین‌شناسی استان می‌خواهیم تا نتیجه این پایش‌ها را به صورت ویژه به مدیریت بحران استان اصفهان ارائه کنند تا در جمع نمایندگان استان موضوع فرونشست مطرح شود که نگاه ملی را می‌طلبد.
وی ابراز داشت: کارگروهی در شهرستان اردستان تشکیل می‌شود و مدیریت بحران هم کمک می‌کند کارگروهی با نام پیشگیری و کنترل اثرات فرونشست در اردستان و با توجه به خاص بودن این منطقه به صورت ویژه اقدام می‌کنیم.
گزارش از حمید فرخی