رزمایش مرکز ضدتروریسم CIS در دریای خزر و اهداف پشت پرده آن
برگزاری اولین رزمایش مشترک مرکز ضدتروریسم کشورهای مستقل مشترک المنافع در دریای خزر بدون حضور جمهوری آذربایجان و همچنین بدون وجود تهدید جدی تروریستی در دریای خزر، می‌تواند به پیمانکاران احتمالی پروژه ترانس‌خزر مرتبط باشد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روز جمعه 26 مارس چهاردهمین نشست سران مراکز ملی ضدتروریسم کشورهای مستقل مشترک المنافع به میزبانی مسکو برگزار شد.
در این نشست ژنرال آندری نوویکوف، رئیس این مرکز با اشاره به وضعیت خاص منطقه اوراسیا و جهان در شرایط اپیدمی کرونا، بر رشد «خزنده» تروریسم و پیچیدگی عملیات آن به واسطه بهره‌گیری از ابزارهای تکنولوژیک جدید در حوزه‌های مخابرات، بیولوژی، مالی، سیاسی و ... تاکید کرد.
در این نشست همچنین توافقاتی میان کشورهای عضو این مرکز از جمله جمهوری آذربایجان، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، تاجیکستان و روسیه ذیل چهار محور کلیدی صورت گرفت.
این محورها شامل مقابله با ترویج ایدئولوژی‌های افراط‌گرایانه در بستر فضای مجازی، توانبخشی و ادغام مجدد افراد بازگشته از مناطق درگیری مسلحانه (عموماً سوریه و عراق)، تقویت ارتباطات و تبادل اطلاعات میان کشورهای عضو در زمینه مبارزه با تروریسم، و مقابله با تامین مالی تروریسم بود.
با این حال محور دیگری که در پایان این نشست مشترک بر آن تاکید شد و کمتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، اعلام رسمی خبر برگزاری رزمایش مشترک ضدتروریسم کشورهای مستقل مشترک المنافع با عنوان «خزر ضدتروریسم- 2021» بود. اگرچه در خصوص محورهای فنی و عملیاتی این رزمایش به طور رسمی همچنان خبری اعلام نشده است، اما در گزارش رسمی مرکز ضدتروریسم CIS بر موضوع «فناوری‌های تامین امنیت» تاکید شده است.
این رزمایش ضدتروریسم همچنین نخستین رزمایش این مرکز در دریای خزر محسوب می‌شود.
بر اساس گزارش منتشر شده در وب‌سایت CISACT از سال 2001 تاکنون 16 رزمایش متمرکز ضدتروریسم در حوزه اوراسیا برگزار شده که 3 مورد در قرقیزستان (بیشکک، اوش و چولپون آتا)، 3 مورد در قزاقستان (آلماتی، آکتائو و بایکونور)، 2 مورد در تاجیکستان (دوشنبه و کولاب)، 2 مورد در ارمنستان (ایروان و متسامور)، 2 مورد در اوکراین (دونتسک و بندر کریمه)، 2 مورد در بلاروس (مینسک و نوالوکمول)، 1 مورد در مولداوی (چیسینائو) و 1 مورد نیز در روسیه (روستوف) بوده است. از این منظر، برگزاری رزمایش مشترک در دریای خزر اولین تجربه دریایی کشورهای عضو خواهد بود.
در همین حال باید اشاره داشت همچنان هیچ خبر رسمی در خصوص مشارکت کشورهای خارج از این سازمان در این رزمایش منتشر نشده است. به نظر می‌رسد در نتیجه رایزنی‌های آتی، همچون رزمایش برگزار شده در سال‌های پیش، حضور برخی کشورهای خارجی به عنوان ناظر در این رزمایش به چشم بخورد.
نکته جالب توجه دیگری که در این گزارش بر آن تاکید شده است، به مشارکت‌کنندگان در رزمایش مذکور باز می‌گردد.
از میان کشورهای عضو CIS، سه کشور ساحلی خزر از جمله روسیه، قزاقستان و آذربایجان در مرکز ضدتروریسم حضور دارند. با این حال در میان مشارکت‌کنندگان در رزمایش «خزر ضدتروریسم- 2021» نام آذربایجان حذف شده و به نام «ازبکستان» اشاره شده است.
این در حالی است که آذربایجان از کشورهای ساحلی خزر بوده و در عین حال، ازبکستان نیز که عضو مرکز ضدتروریسم کشورهای مستقل مشترک المنافع نیست، به عنوان مشارکت‌کننده در این رزمایش حضور دارد. در همین حال حضور کشورهای محصور در خشکی که فاقد نیروی دریایی هستند، از جمله ازبکستان، ارمنستان، بلاروس، قرقیزستان و تاجیکستان در این رزمایش نیز جالب توجه است.
از سوی دیگر، رزمایش‌های مشترک ضدتروریسم عموماً در پاسخ به تهدیداتی برگزار می‌شوند که بستری از تجربیات مشترک و یا تهدیدات بالقوه علیه منافع کشورهای مشارکت‌کننده در آن‌ها وجود داشته باشد.
با این حال در دریای خزر به عنوان یک پهنه آبی بسته طی سال‌های اخیر به جز برخی تنش‌های رسمی میان کشورهای ساحلی، تاکنون حمله تروریستی و یا برنامه‌ریزی برای اقدام تروریستی مشاهده نشده است.
تنش‌های میان کشورهای ساحلی نیز پس از امضای کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر در شهر آکتائو در آگوست 2018 به حداقل میزان ممکن رسیده است. تنها مساله قابل توجه مساله قاچاق مواد مخدر و تسلیحات با استفاده از مسیرهای دریایی است که در این شرایط نیز باتوجه به همسایگی یکی از کشورهای عضو (تاجیکستان) با افغانستان و عدم مشارکت «مرکز همکاری و اطلاعات منطقه‌ای آسیای مرکزی (کاریک)» در این رزمایش، چنین انگیزه‌ای در این رزمایش بعید به نظر می‌رسد.
در همین حال باید نیم‌نگاهی نیز به تحرکات اخیر آذربایجان و ترکمنستان طی ماه‌های اخیر داشت. دو کشور در یک رویداد بسیار مهم در ژانویه 2021، پیرامون استخراج نفت و گاز از میدان دوستلیق (سردار و کپز سابق) به توافق رسیدند.
وزرای امور خارجه آذربایجان و ترکمنستان به صورت حضوری و روسای جمهور دو کشور به صورت مجازی در امضای این موافقتنامه حاضر بودند. ترکیه نیز حامی اصلی این توافق بود و در نشست مشترک دیگری که در فوریه 2021 به میزبانی آنکارا برگزار شد، وزرای خارجه 3 کشور گرد هم آمدند. به نظر می‌رسد هدف اصلی 3 کشور با پشتیبانی اروپا، راه‌اندازی پروژه ترانس‌خزر است.
در حالی که تا پیش از این گفته می‌شد ممکن است پیمانکاران روسی خط لوله «ترک استریم» (شرکت سوث استریم وابسته به گازپروم در طرف روسی) مجریان فنی طرح ترانس‌خزر نیز خواهند بود، ممکن است تغییر در این پیمانکاران و افزایش نقش شرکت‌های خارجی نظیر «پتروفاک» (بریتانیایی و از مشارکت‌کنندگان بخش‌هایی از ترک استریم) و یا شرکت‌های دیگر، نگرانی‌هایی را در مسکو برانگیخته باشد.
عدم مشارکت جمهوری آذربایجان در رزمایش مذکور نیز به همین موضوع باز می‌گردد.
گفتنی است نگرانی مسکو (و تاحدود زیادی تهران) در اجرای این پروژه عموماً به مسائل زیست‌محیطی باز می‌گردد زیرا در صورت بروز هر نوع حادثه‌ای پس از راه‌اندازی این خط لوله، هزینه سنگینی بر کشورهای ساحلی تحمیل خواهد شد.
در عین حال، حضور پرشمار شرکت‌های خارجی در حوزه وسیعی از دریای خزر می‌تواند ابزارهایی برای جمع‌آوری اطلاعات نیز در اختیار نیروهای امنیتی و نظامی خارجی قرار دهد. موضوعی که یکی از اصلی‌ترین بندهای توافق کشورهای ساحلی در کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر بود.
گفتنی است ترکمنستان نیز طی سال‌های اخیر با دریافت چندین شناور از کشورهای خارجی، قوای نظامی ساحلی خود را در خزر تقویت کرده است.
طرح‌ریزی این رزمایش مبارزه با تروریسم در حالی است که تمام سازمان‌های امنیتی اوراسیایی از جمله سازمان همکاری شانگهای، کاریک و سازمان پیمان امنیت دسته جمعی عمده برنامه‌های امنیتی و رزمایش‌های مشترک خود در سال 2021 را متمرکز بر مساله افغانستان و تحولات شمال این کشور متمرکز کرده‌اند.
همچنین بعد از خروج نام «ترکستان شرقی» از لیست گروه‌های تروریستی توسط ایالات متحده آمریکا، بخشی از توجهات نیز به مرزهای شرقی اوراسیا با چین در منطقه سین کیانگ جلب شده است. در چنین شرایطی تمرکز مرکز ضدتروریسم CIS بر حوزه دریایی خزر در نوع خود جالب توجه است.
انتهای پیام/
