۲ علت ابتلای انسان‌ها به بلاها و سختی‌ها در قرآن و روایات
با بررسی بلایای دنیوی درمی‌یابیم که بلاها شبیه هم نیستند و در آیات و روایات نیز برای آن اقسامی ذکر شده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، گاهی انسان از خود می‌پرسد چرا باید در این دنیا این همه بلا، سختی و مشکلات باشد به طوری که ممکن است احساس کند حتی یک روز خوش هم ندیده است. به راستی فلسفه این مشکلات چیست؟ قبل از ورود به پاسخ این سؤال لازم است دو نکته بیان شود:
اول اینکه اگر انسان‌ها بدانند همگی، حتی انبیای الهی در این دنیا بلا و مصیبت می‌بینند؛ در این صورت با آرامش بیشتری می‌توانند به مقابله با مشکلاتی مثل زلزله، سیل و بیماری‌ها بپردازند. دوم اینکه نوع سختی بشر متناسب با هدفی است که دنبال می‌کند؛ برای مثال هرکه می‌خواهد نفر اول کنکور شود باید برای رسیدن به این هدف، سختی بیشتری در درس خواندن تحمل کند.
با این دو مقدمه به سراغ پاسخ سؤال می‌رویم. با بررسی بلایای دنیوی درمی‌یابیم که بلاها شبیه هم نیستند و در آیات و روایات نیز برای آن اقسامی ذکر شده است که در ادامه تنها به دو مورد اشاره می‌شود:
الف) بلای تطهیر
گاهی بلا برای پاکسازی و تطهیر است. ممکن است از انسان مؤمن اعمال زشتی سر بزند که بلاء، کفاره و جبران کننده خطا و گناه اوست. حاصل فتنه‌ای که برای مؤمن پیش می‌آید جدا شدن او از گناهان، علاقه‌ها و موانعی است که بین او و خدا به وجود آمده است. در واقع بلاء موهبتی الهی است تا خطای بنده را در همین دنیا پاک کند و عقوبت آن به آخرت کشیده نشود، زیرا بلای دنیوی به مراتب از عذاب اخروی آسان‌تر است. امیرالمومنین علیه‌السلام در دعای کمیل به خدای متعال عرض می‌کند «عَلىٰ أَنَّ ذٰلِكَ بَلاءٌ وَمَكْرُوهٌ قَلِیلٌ مَكْثُهُ، یَسِیرٌ بَقاؤُهُ، قَصِیرٌ مُدَّتُهُ؛ فَكَیْفَ احْتِمالِى لِبَلاءِ الْآخِرَةِ وَجَلِیلِ وُقُوعِ الْمَكَارِهِ فِیها وَهُوَ بَلاءٌ تَطُولُ مُدَّتُهُ، وَیَدُومُ مَقامُهُ؛ با آنکه این غم و اندوه و ناگواری درنگش کم، بقایش اندک و مدّتش کوتاه است؛ پس چگونه خواهد بود تحملم در برابر بلای آخرت و فرود آمدن ناگواری‌ها در آن جهان بر جسم و جانم و حال آنکه زمانش طولانی و جایگاهش ابدی است.» بنابراین خدای متعال از باب لطفش بعضی گناهان را با توبه می‌بخشد و برخی را با بلای دنیوی پاک می‌کند تا به عذاب آخرت کشیده نشود.
یک لحظه داغم می‌کشی یک دم به باغم می‌کشی
پیش چراغم می‌کشی تا وا شود چشمان من
بنابراین این بلاها یک هشدار است تا چشمان ما را به روی حقایق پیرامون باز کند تا هیچ‌گاه دلبسته به دنیا نشویم. در روایات وجود دارد که هر بلایی بر سر شما می‌آید به خاطر خطایی است که مرتکب شده‌اید، حتی اگر پای شما به سنگ بخورد و رگ پایتان پاره شود. خداوند در قرآن می‌فرماید مصیبت‌ها به خاطر اعمال خودتان است، مضاف بر اینکه بسیاری از خطاها را قلم عفو می‌کشد: «وَ مَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَیْدِیكُمْ وَیَعْفُو عَنْ كَثِیرٍ؛ هیچ بلاء و مصیبتی بر شما نمی‌رسد الا اینکه به واسطه خودتان کسب می‌شود.» (شوری: 30)
ب) بلای رشد و ترفیع
قسم دیگری از بلا که ممکن است مؤمن به آن مبتلا شود، بلایی است که برای رشد و ترفیع درجه معنوی اوست؛ یعنی این‌طور نیست که همواره بلای مؤمن به خاطر خطای او باشد بلکه گاهی بلا می‌بیند تا مقامش نزد خدا بالا رود. در روایت آمده است «إِنَّ أَشَدَّ اَلنَّاسِ بَلاَءً اَلْأَنْبِیَاءُ ثُمَّ اَلَّذِینَ یَلُونَهُمْ ثُمَّ اَلْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ؛ گرفتارترین افراد در این دنیا انبیاء بودند و در درجه‌ی بعد آنهایی که دنبال انبیاء قرار داشتند، سپس کسی که از دیگران بهتر است.» (الکافی، ج2، ص252) این بلا، بلایی است که اولیاء را مبتلا می‌کند و برای آنها درجه و رشد می‌آورد و هرکه مقرب‌تر باشد خدای متعال بر او سخت‌تر می‌گیرد.
هرکه در این بزم مقرب‌تر است جام بلا بیشترش می‌دهند
اگر کسی از خدا دور باشد، این بلاهایی که رشد می‌آورد و انسان را از تعلقات جدا می‌کند و به خدا نزدیک می‌کند، برای او کمتر است. بلای سنگین خدا از آن خوبان عالم است و آثار و برکاتش هم از آن خوبان است. نمونه‌های فراوانی در قرآن وجود دارد از جمله آنها حضرت یوسف علیه‌السلام است که بلاهای زیادی مانند فراق پدر و خویشاوندان، آزار برادران، فروخته شدن به عنوان برده و زندانی شدن را متحمل شدند. حضرت یوسف علیه‌السلام فتنه‌ها را از سر گذراند، بلاها را تحمل کرد، اما در سایه ابتلای ایشان، مردم مصر از سال‌های قحطی و گرسنگی و مردن نجات پیدا کردند. یکی از برکات بلای خوبان این است که موجب نزول رحمت بر عموم مخلوقات است.
یادداشت: حجت‌الاسلام جعفر کهنسال، کارشناس تبلیغ سطح عالی حوزه علمیه
انتهای‌پیام/