در اردن چه گذشت؟/ جنگ قدرت در خاندان ملک حسین

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم شامگاه شنبه رسانه‌های اردنی از بازداشت بیش از 20 مقام برجسته امنیتی در این کشور خبر دادند. «باسم عوض الله» رئیس اسبق دیوان پادشاهی و فرستاده ویژه اردن به عربستان و «شریف حسن بن زید»، یکی دیگر از اعضای خانواده سلطنتی اردن از جمله مقام های بارز اردنی بودند که هدف این بازداشت‌ها قرار گرفتند.

ماجرای حوادث امنیتی اردن چه بود؟

به دنبال آن روزنامه واشنگتن پست گزارش داد که «حمزه بن حسین» ولیعهد سابق اردن و برادر ناتنی پادشاه این کشور نیز بازداشت شده است. چند ساعت بعد از انتشار این خبر، خبرگزاری دولتی اردن (پترا) گزارش داد که ولی‌عهد سابق بازداشت نشده است. اما شاهزاده حمزه بعد از آن در یک پیام ویدئویی اعلام کرد که در بازداشت خانگی به سر می‌برد.

منابع اردنی علت این بازداشت‌ها را وجود برنامه‌ای برای کودتا علیه حکومت «عبدالله دوم» پادشاه اردن و تهدید ثبات و امنیت داخلی اعلام کردند. واشنگتن پست همچنین به نقل از یک مسئول امنیتی اردن گزارش داد: یک شخص دیگر از خاندان حاکمه اردن نیز در کنار رهبران عشایر و افسران امنیتی این کشور در طرح براندازی حکومت پادشاهی دست داشته است.

دست‌های خارجی در صدد بی‌ثباتی در اردن هستند

در همین راستا «یوسف احمد الحنیطی» رئیس ستاد مشترک ارتش اردن با تکذیب اخبار مربوط به بازداشت ولیعهد سابق این کشور اعلام کرد که در جریان عملیات نیروهای امنیتی-اطلاعاتی اردن شریف حسن بن زیاد سفیر پیشین اردن در عربستان سعودی و ابراهیم عوض‌الله رئیس پیشین دادگاه سلطنتی و وزیر پیشین برنامه و بودجه این کشور نیز بازداشت شده‌اند.

«عاطف الطراونه» رئیس پارلمان اردن اعلام کرد با هر طرفی که قصد آسیب زدن به امنیت و ثبات اردن را داشته باشد مقابله می‌کنیم.

 در همین ارتباط ، «فیصل الفایز»، رئیس مجلس اعیان اردن در گفتگو با شبکه قطری «الجزیره» و در واکنش به اتفاقات شب گذشته (شنبه سوم آوریل) که «امان» پایتخت این کشور شاهد آن بود، تأکید کرد که اردن هدف گرفته شده و برخی ایادی خارجی تلاش دارند، ثبات و امنیت این کشور را متزلزل کنند.

پشت پرده واکنش شتابزده عربستان به بازداشت‌های امنیتی اردن

اما گذشته از این حوادث اردن و بازداشت‌های جنجالی در این کشور، واکنش عجولانه عربستان سعودی به این اتفاقات جالب توجه بود. سعودی‌ها به عنوان نخستین طرف عربی و بین‌المللی به بازداشت‌های امنیتی اردن واکنش نشان دادند و دفتر پادشاهی در بیانیه‌ای اعلام کرد که ریاض «در کنار اردن می‌ایستد و تصمیمات ملک عبدالله دوم درباره حفاظت از امنیت کشورش را تأیید می‌کند».

ظرف چند ساعت پس از صدور این بیانیه، ریاض بیانیه دوم خود را نیز منتشر و مجددا بر حمایت از اردن تاکید کرد.

علاوه بر آن «فیصل بن فرحان» وزیر خارجه عربستان نیز به نوبه خود با صدور بیانیه‌ای تاکید کرد که کشورش در کنار اردن به پادشاهی عبدالله دوم و ولیعهدی شاهزاده حسین بن عبدالله ایستاده است.

این واکنش شتابزده عربستان بازتاب زیادی به ویژه در رسانه‌های عربی داشت و این رسانه‌ها علت رفتار مشکوک سعودی‌ها را مطرح شدن نام باسم عوض الله و شریف حسن بن زید در تحولات امنیتی علیه پادشاهی اردن دانستند؛ چرا که این دو تن روابط بسیار نزدیکی با مقامات عربستان از جمله «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور دارند. همین موضوع گمانه‌زنی‌هایی در خصوص نقش عربستان در حوادث امنیتی اردن به وجود آورده است.

در همین راستا، «ترکی آل شیخ»، از افراد نزدیک به «محمد بن سلمان» ولی عهد عربستان سعوی و رئیس هئیت موسوم به هیأت سرگرمی و رفاه عربستان سعودی نیز در واکنش به بازداشت‌های شب گذشته در اردن و متهم شدن شاهزاده حمزه الحسین به کودتا علیه ملک عبدالله دوم و تلاش برای تبرئه محمد بن سلمان از دست داشتن در این توطئه، اقدام به انتشار تصاویری از عبدالله دوم و بن سلمان کرد و در ذیل توئیت خود نوشت که «تصویر گویای همه چیز است».

نزدیکان ریاض ؛ نقش اول حوادث امنیتی در اردن

در این میان باسم عوض الله از جمله متهمان بارز کودتای امنیتی در اردن است که پیشتر به عنوان رئیس دربار پادشاهی اردن کار می‌کرد، سپس عبدالله دوم وی را به عنوان نماینده خود در عربستان منصوب کرد. عوض الله در سال 2018 از این سمت برکنار شد و پس از آن به محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان نزدیک شد و یکی از بنیان‌گذاران پروژه معروف «نئوم» عربستان که در راستای چشم‌انداز 2020 محمد بن سلمان اجرا می‌شود، است.

منابع گزارش می‌دهند که ارتباط باسم عوض‌الله با دربار پادشاهی عربستان پس از عزل وی از منصب نمایندگی عبدالله دوم در این کشور، نه تنها قطع نشد بلکه این روابط بیشتر از قبل گسترش پیدا کرد. بر اساس آنچه که رسانه‌های اردنی گزارش داده‌اند، او حتی پس از برکناری از سمت نماینده اردن در عربستان در نماز عید در مکه سمت راست ولیعهد سعودی ایستاده بود.

شریف حسن بن زید نیز دیگر مسئول اردنی است که نام او در میان بازداشت‌شدگان، علنی و رسانه‌ای شد. او از اعضای خاندان پادشاهی اردن به شمار می‌رود و قبل از آنکه به همراه باسم عوض الله به عربستان برود به عنوان مشاور و افسر روابط استراتژیک در دفتر پادشاه اردن مشغول بود.

اختلافات ریشه دار امان و ریاض

در این بین وجود اختلافات ریشه‌ای میان عربستان و اردن از جمله مسائلی است که به شائبه‌ها در خصوص دست داشتن ریاض در حوادث اخیر این کشور دامن می‌زند. طی سال‌های گذشته اخبار زیادی از اختلافات میان عربستان و اردن بر سر تولیت مسجدالاقصی منتشر شد و بر اساس این اطلاعات سعودی‌ها تلاش زیادی برای قیمومیت این مکان مقدس دارند؛ موضوعی که به گفته مقامات اردنی خط قرمز این کشور است.

چندی پیش یک رسانه صهیونیستی از اختلافات پنهان عربستان و اردن درباره تولیت مسجد الأقصی و اماکن اسلامی قدس اشغالی پرده برداشت. طبق این گزارش، عربستان خواستار تولیت مسجد الأقصی به جای اردن و یا با شراکت این کشور است؛ چراکه این مسئله در صورت تحقق جایگاه دینی قدرتمندی را برای عربستان به همراه خواهد داشت.

روزنامه صهیونیستی اسرائیل هیوم در گزارشی فاش کرد که محمد بن سلمان، درحال مذاکره با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی برای گرفتن تولیت اماکن مقدس فلسطین از اردن است.

این روزنامه نوشت: عربستان سعودی به عنوان یک قدرت اسلامی که مکه و مدینه را اداره می‌کند، به دنبال جایگاهی برای خودش در مسجدالاقصی بوده و درصدد ایجاد یک وضعیت جدید در قدس است و برای تحقق این هدف علاوه بر عادی سازی روابط با تل‌آویو آماده سرمایه گذاری مبالغ هنگفت است.

بر اساس این گزارش، اردن از طرف ارائه این ایده به شدت عصبانی است، زیرا خاندان هاشمی (خاندان پادشاهی اردن) پس از جنگ جهانی اول، موقعیت حفاظت از اماکن مقدس اسلامی در مکه و مدینه را به سعودی‌ها واگذار کرد. در همین حال، ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن در واکنش به واگذاری تولیت اماکن مقدس فلسطین به عربستان درصورت عادی سازی روابط میان ریاض و تل‌آویو اظهار کرد: دلیل طرح چنین فرضیه‌های غیر منطقی را نمی‌دانم.

علاوه بر آن انتشار اخباری درباره احتمال دیدار قریب‌الوقوع نتانیاهو و محمد بن سلمان که عادی‌سازی رسمی روابط میان ریاض و تل‌آویو را به همراه خواهد داشت، موجب نگرانی اردنی‌ها درباره توطئه مشترک عربستان و اسرائیل برای گرفتن قیمومیت مسجدالاقصی از خاندان هاشمی شده است.

با وجود آنکه هنوز اطلاعات رسمی درباره مداخله عربستان در تحولات امنیتی اردن صادر نشده، اما رسانه‌های عربی و حتی عبری همچنان انگشت اتهام خود را به سمت ریاض گرفته‌اند.

در همین چارچوب امروز روزنامه صهیونیستی اسرائیل هیوم گزارش داد که عربستان سعودی و امارات متحده عربی پشت پرده تلاش‌ها برای کودتا در اردن هستند.

این رسانه اسرائیلی به اظهارات منابع اردنی اشاره کرد که بر اساس آن، پادشاه اردن ماه گذشته میلادی سفری ناگهانی به عربستان داشت که جزئیاتی درباره این سفر ذکر نشد و حتی مشخص نشد هدف از این دیدار چه بوده است. جالب توجه است که عبدالله دوم در جریان این سفر نشستی با محمد بن سلمان برگزار کرد، اما بر خلاف عادت مرسوم، دو طرف از صدور بیانیه مشترک خودداری کردند.

به گزارش رسانه مذکور، محمد بن سلمان به همراه یکی از مقامات مطرح امارات، شرکای پنهان کودتای ناکام در اردن هستند.

به عقیده تحلیلگران سیاسی، اختلافات طیفی از خاندان هاشمی و در راس آن‌ها شاهزاده حمزه و اختلافات رهبران سه کشور عربی(عربستان، امارات و حتی مصر) با دربار اردن نوعی منافع مشترک و به تبع آن ارتباطاتی را میان آن‌ها رقم زد. البته این بدان معنا نیست که این طرف‌ها در اندیشه یک کودتا علیه ملک عبدالله در آینده نزدیک بوده‌اند. هر چند دخالت عربستان و امارات دور از ذهن نیست، اما کسی که اوضاع خاورمیانه را به دقت پیگیری می‌کند خوب می‌داند که کودتا در کشوری چون اردن در همسایگی اسرائیل بدون موافقت ضمنی تل‌آویو و واشنگتن امکانپذیر نیست.

پروژه مشترک ریاض و تل‌آویو علیه اردن

علاوه بر آن «سمدار بیری» کارشناس امور عربی در روزنامه اسرائیلی «یدیعوت آحارانوت» نیز با انتشار مقاله‌ای به اختلاف نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با پادشاه اردن پرداخته و نوشت که نتانیاهو تمایل دارد از دست عبدالله دوم خلاص شود و او همچنین در جریان اتفاقاتی که در اردن می‌افتد قرار دارد. افرادی وجود دارند که اخبار مربوط به پشت پرده تحولات اردن را به نتانیاهو گزارش می‌دهند. نخست وزیر اسرائیل همچنین کاملا از دغدغه‌های پادشاه اردن آگاه است.

این کارشناس صهیونیست اعلام کرد که عبدالله دوم دیگر به هیچ کس اعتماد ندارد و حتی به برادران خود نیز نمی تواند اطمینان کند.

از سوی دیگر سال گذشته میلادی عبدالله دوم به اسرائیل و کابینه آینده این کشور درباره پیامدهای اظهارات بنیامین نتانیاهو در کارزار انتخاباتی خود برای الحاق زمین‌هایی در کرانه باختری اشغالی هشدار داد و گفت این امر مستقیما بر روابط میان اردن و اسرائیل تاثیر خواهد گذاشت و به ایجاد فضایی برای ترغیب فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها به نشستن با یکدیگر پای میز گفت‌وگو کمکی نمی‌کند.

اواخر ماه گذشته میلادی نیز یک مقام صهیونیست در گفت‌و‌گو روزنامه عبری‌زبان «معاریو» درباره علت لغو سفر نخست‌وزیر این رژیم به امارات خبر داده بود که اردن با عبور هواپیمای حامل نتانیاهو از حریم خود موافقت نکرده است.

«ایمن الصفدی» وزیر خارجه اردن در این زمینه به ممانعت تل‌آویو از ورود ولیعهد اردن به مسجدالاقصی اشاره کرده و گفت، هماهنگی‌ها را با اسرائیل در خصوص رسیدن ولی‌عهد به مسجد الاقصی انجام دادیم. در لحظه پایانی، اسرائیل از توافق عقب نشست، سعی کرد برنامه را تغییر دهد و تلاش کرد که اقداماتی را تحمیل کند و باعث محدودیت بیشتر اهالی قدس در آن شب مقدس عبادت و صلح شود. بنابراین جناب ولی‌عهد برای نجات اهالی قدس از سنگینی بار محدودیت‌های اسرائیل و همچنین برای حفظ این مناسبت مقدس از زیر پاگذاشته شدن قداست، پاکی و ماهیت مسالمت‌آمیز آن، تصمیم گرفتند این سفر را پیش نبرند. اسرائیل از توافقی که با آنها داشتیم، پا پس کشید. آنها به عنوان اشغالگر تعهدات خود را نقض کردند و همچنین حق آزادی عبادت را نقض کردند از این رو ما از این گام خوشحال نیستیم و بسیار از آن خشمگین هستیم.

در این شرایط اردن از یکسو با صهیونیست‌ها و از سوی دیگر با سعودی‌ها مواجه می‌شود؛ به ویژه اینکه نتانیاهو در میان بحران‌های متعدد و ناکامی در تشکیل یک کابینه مستقل به دنبال کسب امتیازاتی برای خروج از این تنگناست و برقراری روابط صریح و علنی با عربستان می تواند چنین فرصتی را در اختیار وی قرار دهد.

به طور کلی در این شرایط عربستان متهم اصلی خارجی در تلاش برای کودتا علیه پادشاهی اردن است و اعلام جزئیات بیشتر درباره اتفاقاتی که شب گذشته رخ داد و رسانه‌ای شدن نام‌های دیگری که در این تحولات دست داشتند می‌تواند موجب روشن شدن واقعیت گردد.

انتهای پیام/