تصاعد بحران بین غرب و شرق و تکاپوی آمریکا برای توقف شکل گیری نظم نوین جهانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، زمانیکه «کریستوفر لین» استاد دانشگاه تگزاس با بهره‌گیری از تئوری «افول موریانه‌ای» آمریکا به تبیین 4 شاخص قدرت آمریکا یعنی «قدرت اقتصادی، قدرت نظامی، قدرت نرم و قدرت سازمانی آمریکا» پرداخت که هر کدام آنها در حال افول و کاهش توان شاخصی بودند، کمتر کسی به موضوع ایجاد نظم نوین جدید در دنیا اهمیت می‌داد.

لین در بسط نظریه افول موریانه‌ای اشاره به رقابت قدرت‌های نوظهور با آمریکا دارد و چین را مأمور مهار قدرت اقتصادی آمریکا عنوان و روسیه را مأمور رقابت تسلیحاتی با آمریکا قلمداد کرد.

وی معتقد بود که مهار قدرت اقتصادی و نظامی آمریکا، موجب تزلزل قدرت نرم و قدرت نهادی آمریکا خواهد شد.

این ایده خیلی زود عملیاتی شد. امروز دنیا شاهد ایجاد و شکل‌گیری نظم نوینی است که از شاخصه‌های غربی پیروی نمی‌کند.

چین توانسته، با ایجاد پیمان‌های اقتصادی و تجاری منطقه‌ای مانند پیمان (RCEP)، سازمان همکاری شانگهای و بریکس، اتحادهای اقتصادی را شکل دهد که آمریکا در هیچ کدام آنها حضور ندارد.

پکن در همه این پیمان‌ها ابزار قدرت آمریکا یعنی «دلار» را هدف قرار داده و در تبادلات دو جانبه و چندجانبه، تلاش کرده که سهم دلار از مبادلات را به زیر 50 درصد برساند که ضربه سنگینی بر پیکره قدرت اقتصادی آمریکا و هم‌پیمانان سنتی این کشور است.

روسیه و فرسایش آمریکا

اما روسیه در این نظم نوین جهانی که به نظم نوین شرقی هم می‌توان از آن یاد کرد، در یک تقسیم کاری آشکار، موظف به فرسایش تسلیحاتی آمریکا شده است.

آمریکا که از مشکلات زیرساختی داخلی و ضعف هم‌پیمانان سنتی بشدت رنج می‌برد، ناخواسته به ورطه یک جنگ تسلیحاتی فرسایشی کشیده می‌شود.

آمریکایی‌ها که همیشه از هم‌پیمانان سنتی به عنوان بازوان عملیاتی خود در مناطق مختلف دنیا بهره می‌برند، در سالیان اخیر آنها را درگیر مشکلات عدیده مالی و امنیتی می‌بینند و مجبور هستند، برای حفظ جایگاه هژمونیک خود، به تنهایی به رقابت با رقبای نوظهور و این نظم نوین در حال شکل‌گیری بپردازند اما ناخواسته درگیر یک رقابت فرسایشی برنامه‌ریزی شده می‌شوند که روند افول آمریکا را تسریع می‌کند.

روسیه برای ایفای نقش خود، کاملاً آماده است. روس‌ها اخیراً از سلاحی با نام «روز قیامت» رونمایی کرده‌اند که توانایی غرق کردن شهرهای ساحلی و بزرگ را دارد.

این سلاح باعث ایجاد سونامی‌های رادیواکتیوی می‌شود که می‌تواند شهرهای ساحلی دشمن را غرق کند و آنها را برای دهه‌ها خالی و غیرمسکونی سازد.

نام این سلاح و نوع کارکردش، ذهن هر مخاطبی را به یک سو و آنهم رقیب سنتی این کشور یعنی آمریکا سوق می‌دهد. علی‌القاعده، آمریکا برای حفظ وجهه هژمونیک خود باید به ساخت تسلیحاتی در یک کلاس و توان برابر با این سلاح مبادرت ورزد که همین مهم آغاز ورود آمریکا به رقابت فرسایشی تسلیحاتی است.

آمریکا که روزی، شوروی را با استحاله فرهنگی، مصرف‌گرایی و رقابت تسلیحاتی به ورطه فروپاشی کشاند، خود درگیر همان ابزارهاست.

به اعتراف دونالد ترامپ، صنایع و زیرساخت‌های بهداشتی و حمل‌ونقلی آمریکا بسیار فرسوده است و آمار کشته‌های کرونا و مدیریت کرونایی، وضوح این نقصان را در آمریکا هویدا کرد، ولی درگیر شدن در یک رقابت تسلیحاتی شاید نسخه افول آمریکا را خیلی زودتر از موعد و پیش‌بینی پژوهشگران بپیچد.

روند توسعه در دنیا چرخشی است. شاید اروپای تازه صنعتی شده در برهه‌ای هژمون بود ولی پس از جنگ جهانی اول و به‌خصوص بعد از جنگ جهانی دوم، اروپا جایگاهش را به آمریکا تقدیم کرد، اما تغییر بافت جمعیتی در آمریکا از محل مهاجرپذیری، نگرش امپریالیستی آمریکا را هم دچار دگرگونی کرده است. همه اینها باعث خواهد شد، افول قدرت هژمونیک آمریکا تسریع شود.

اخراج در برابر اخراج!

این افول باعث شده، که نظم نوین و جدید جهانی به راحتی در مقابل زیاده‌خواهی و حرکت زیاده‌خواهانه آمریکا بایستد و قدرت ایستادگی پیدا کرده است.

وقتی در برابر جنگ تجاری آمریکا علیه چین، چین مقابله به مثل می‌کند، روسیه هم در برابر اخراج سفرای خود از خاک آمریکا مقابله به مثل می‌کند. این اقدام مسکو شامل تتمه کشورهای حامی نظم غربی نیز می‌شود.

اخیراً جمهوری چک اعلام کرد که در تحقیقات خود، رد عوامل روسی را در انفجار انبار مهمات در سال 2014 پیدا کرده و برای همین 48 ساعت به 18 دیپلمات این کشور فرصت خروج داد.

به ادعای پراگ این افراد عمدتاً در نقش دیپلمات حاضر می‌شوند، اما جاسوس‌های اطلاعاتی روسیه هستند. متقابلاً روسیه نیز تعدادی از دپیلمات‌های چک را از این کشور اخراج کرد.

روسیه دستور به اخراج 20 دیپلمات چک را داد. این اخراج‌ها نشانگر بالا گرفتن تنش‌ها بین کرملین و دولت‌های غربی است که از زمان جنگ سرد به این سو مشاهده نشده است. این تنش‌ها بین روسیه و چک در حالی شدت گرفته که اخیراً آمریکا، تحریم‌های جدیدی علیه روسیه وضع کرده است.

پیش‌بینی نویسنده این است که این اقدامات از سوی برخی کشورهای مورد حمایت واشنگتن و با تحریک مستقیم آمریکا، بخصوص در دوران بایدن، شدت بیشتری می‌گیرد و باید منتظر اقدامات دیپلماتیک بیشتری علیه روسیه و حتی چین باشیم، اما آمریکایی ها که تصور می‌کنند با ادامه این تنش‌های سیاسی و سطحی می‌توانند نظم نوین جهانی را کنترل و حتی به ورطه نابودی بکشانند، سخت در اشتباهند زیرا به دلیل قدرت‌گیری بی‌اندازه بازیگران نظم نوین جهانی، آمریکا و هم‌پیمانانش چاره‌ای جز سپردن زمین بازی به این نظم جدید ندارند.

مهدی خورسند- کارشناس مسائل چین و اوراسیا

انتهای پیام/