ثبت ملی خانه "پورقیصر" گناباد؛ جلوه نمایی تاریخ در هزارتوی یک بنای قدیمی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از گناباد ، روستای ریاب در 5 کیلومتری جنوب غربی شهرستان گناباد واقع شده؛ بافت قدیمی این روستا که مجموعه‌ای کامل از بناهای تاریخی با معماری بسیار زیبا را در خود جای داده تنها بافت باقی مانده در شهرستان است که طی سال‌های گذشته روی طرح مطالعاتی آن اقداماتی صورت گرفته؛ این بافت که یکی از طرح‌های مهم گردشگری خراسان رضوی محسوب می‌شود هم اکنون دارای سکنه و به عنوان  یکی از روستای هدف گردشگری انتخاب شده که مرمت جداره‌های بیرونی برخی منازل و بناهای شاخص مانند مسجد جامع، برج و باروها انجام گرفته است.

مشخصات و ویژگی‌های زمین و عوارض طبیعی بستر روستا در شکل‌گیری سیمای کالبدی روستا نقش عمده‌ای ایفا می‌کند و در زمره این ویژگی‌ها، شکل پستی‌ها، جنس زمین، موقعیت آن نسبت به عوارض طبیعی مثل رودخانه ... تاثیرات بارزتری دارند.

علیرضا شناسایی رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری گناباد در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در خصوص ثبت ملی این اثر اظهار داشت: این بنا در بافت تاریخی روستای ریاب قرار دارد و درگذشته به منزل حاج حسن شارعی شهرت داشته است.

وی افزود: طبق گفته پیران روستا معمار تمامی منازل ریاب فردی از یزد بوده ولی حاج حسن شارعی که به استاد روستا شهرت داشته است در سال‌های گذشته تغییراتی در منزل ایجاد نموده است.منزل پورقیصر واقع در بافت تاریخی روستای ریاب است که تاریخ ساخت آن به گفته محققان و کارشناسان به حدود 250 سال پیش و دوره قاجار می‌رسد که مقرنس کاری ایوان گواه این ادعاست.

رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری گناباد تصریح کرد: منزل پورقیصر بعد از گذر از کوچه اصلی از دو جهت قابل دسترسی است یکی از کوچه فرعی روبروی برج قلعه و دیگری از کوچه فرعی کنار مسجد که با منزل نجفی ( خالو عیسی ) همجوار است. منزل پورقیصر  با طول 27.74 متر و عرض حداکثری 19.9 متر و به وسعت 500.13  متر مربع عرصه و 390.89 متر مربع عیان همکف و 76 متر مربع عیان طبقه اول است که از لحاظ طرح و نقشه در زمره منازل با حیاط مرکزی و براساس رون راسته قرار دارد. نمای بیرونی منزل اندود کاهگل است که دیواره‌های خارجی را ساده و بدون تزئین خاصی قرار داده. سر در ورودی در ضلع شرقی بنا واقع و با طاق خنچه پوش پوشیده شده" محل درب ورودی در اصالت بنا، سمت چپ سردر به دالان متصل بوده که با دو زاویه  90 درجه به حیاط مرکزی متصل می‌شده اما در حال حاضر مستقیم به حیاط راه دارد و درب قدیمی مسدود شده است.

شناسایی ادامه داد: حیاط مستطیلی و خشت فرش است با ازاره‌ای دور تا دور حیاط و آجر کاری خفته راسته و باغچه‌ای در وسط. ایوان در ضلع جنوبی بنا قرار دارد . ایوان مرتفع با دو دالان در اطراف و دو ایوانچه بر روی دالانها و داخل ایوان چلیپایی همراه با تزئینات گچبری فراوان که چشم هر گردشگری را خیره می‌کند. گنبد پشت ایوان در زلزله سال 1347 تخریب و اکنون به صورت تخت پوشیده شده است.

وی افزود: بنای منزل پورقیصر دارای 14 اتاق و4 دالان می باشد که اتاقهای منزل را به همدیگر متصل می‌کنند. ضلع شمالی بنا دارای اتاقهای زمستان نشین و بر روی پشت بام آن سکوی مهتابی قرار دارد. ضلع شرغی بنا دارای دو اتاق یکی با پوشش طاق و تویزه که به گفته مالک از دالان دری مستقیم به این اتاق بوده و مهمان‌ها در این اتاق استراحت می‌کردند. ضلع غربی بنا براساس شواهد موجود و هندسه بنا همخوانی با ضلع مشابه نداشته و معماری جدا از معماری اصلی بنا دارد و به احتمال فراوان و بر اساس شواهد موجود در یک دوره زمانی ضلع غربی بنا تخریب شده که بعدها این ضلع را با معماری خاصی که دارد ساخته‌اند.

در ضلع غربی دو طبقه بنا وجود دارد. در همکف شامل یک راهرو و سه اتاق و در طبقه اول یک ایوان کوچک با پوشش نعل اسبی و سه اتاق مجزا که برای دسترسی به طبقه اول پلکانی دو طرفه ذوزنقه ای شکل قرار دارد که از طرفین دسترسی به طبقه اول و از وسط دالان برای دسترسی به اتاق‌های همکف است.این نوع معماری مربوط به دوره پهلوی می باشد .در زیر ایوان آب انباری است که راه پله ها و پاشیر این آب انبار از دالان راست ایوان قابل دسترسی است . بر اساس شواهد بدست آمده این آب انبار ابتدا سرداب این بنا بوده که بعدها برحسب نیاز مالک تبدیل به آب انبار شده؛ در حال حاضر این بنا تنها منزلی است در بافت سنتی ریاب که دارای آب انبار است.

رئیس اداره میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری گناباد عنوان داشت: ایوان این بنا از لحاظ تزئینات یکی از منازل منحصر به فرد این مجموعه است . در پشت ایوان بادگیر وجود دارد که از دو طرف هم به ایوان و هم به اتاق مجاور ایوان راه داشته است. براساس مستندات موجود همانند منزل نجفی در دو طرف ایوان دو بادگیر وجود داشته است که یکی از این بادگیر ها تخریب شده و موجود نمی باشد اما اثرات آن به چشم می‌خورد .یکی دیگر از ویژگی‌های این بنا وجود دو فضای لچکی مانند در یکی از اضلاع چلیپایی ایوان و در مجاورت ضلع بادگیر است که به گفته مالک در قدیم در پشت به دو خیشخان وصل بوده و باعث به جریان افتادن هوا در ایوان می شده است.

خبرنگار: مصطفی فرزانه

انتهای پیام/281/س