تعاملات جدید آمریکا و آسیای مرکزی در دولت بایدن

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، ایالات متحده آمریکا طی سال‌های اخیر در چارچوب 1+5 به توسعه مناسبات خود با کشورهای آسیای مرکزی پرداخته است.

نخستین نشست از این چارچوب میان وزرای امور خارجه کشورها در سال 2015 برگزار شد. در فوریه 2020 نیز آخرین نشست از این مکانیزم چندجانبه سیاسی با حضور مایک پامپئو، وزیر سابق امور خارجه آمریکا به میزبانی شهر تاشکند برگزار شد.

آمریکا در آن نشست تلاش‌ زیادی بر تهدید نشان دادن نفوذ نظامی و اقتصادی روسیه و چین در منطقه صورت داد. در آن نشست همچنین ایالات متحده آمریکا پیشنهاداتی در حوزه تقویت مناسبات اقتصادی دو طرف و نیز مشارکت‌های امنیتی برای تقویت ثبات و امنیت در آسیای مرکزی ارائه کرده بود.

در همین حال پس از به قدرت رسیدن جو بایدن نیز به نظر می‌رسد تغییر شگرفی در سیاست خارجی آمریکا در آسیای مرکزی به وجود نیامده است. 

برگزاری نخستین نشست 1+5 به صورت مجازی

روز گذشته آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در یک نشست مجازی با حضور وزرای امور خارجه کشورهای آسیای مرکزی، نشست جدید پلتفرم 1+5 را برگزار کرد.

در این نشست مختار تیلوبردی، وزیر امور خارجه قزاقستان، روسلان قزاق‌بایف، وزیر امور خارجه قرقیزستان، سراج‌الدین مهرالدین، وزیر امور خارجه تاجیکستان، رشید مرد اف، وزیر امور خارجه ترکمنستان و عبدالعزیز کامل‌اف، وزیر امور خارجه ازبکستان حاضر بودند.

در این نشست توسعه همکاری‌های اقتصادی میان آمریکا و کشورهای آسیای مرکزی و نیز توسعه مشارکت‌ها در زمینه تامین امنیت منطقه‌ای و به طور مشخص مبارزه با قاچاق مواد مخدر از افغانستان مطرح شد.

توسعه همکاری‌ها در زمینه مقابله با شیوع بیماری کرونا و به ویژه دریافت کمک‌های خارجی نظیر واکسن کرونا نیز از جمله محورهای دیگر مذاکرات طرفین بود.

تماس با وزیر امور خارجه ازبکستان

در همین حال یک روز پیش از برگزاری نشست مجازی پلتفورم 1+5، بلینکن یک تماس تلفنی مجزا با کامل‌اف، وزیر خارجه ازبکستان داشت.

در این تماس تلفنی که به نظر می‌رسد با محوریت هماهنگی‌های دوجانبه صورت گرفت، بلینکن مراتب قدردانی آمریکا را از نقش سازنده ازبکستان در فرایند صلح افغانستان ابراز داشت.

در این راستا بر نقش ویژه ازبکستان در زمینه ادغام اقتصادی با افغانستان تاکید شد. در همین حال طرفین در خصوص برگزاری مراسم سی‌امین سالگرد آغاز روابط دیپلماتیک که در سال 2021 برگزار خواهد شد گفت‌و‌گو کردند.

وزیر امور خارجه ازبکستان در این تماس تلفنی همچنین یک گزارش مجزا از اقدامات این کشور در زمینه آزادی‌های مذهبی، باز شدن فضا برای فعالیت جامعه مدنی و اقدامات موثر در مقابله با قاچاق انسان به طرف آمریکایی ارائه کرد.

این تماس تلفنی در حالی صورت گرفت که آمریکا و ازبکستان طی سال‌های اخیر یک روند باثبات و پایدار از توسعه مناسبات را تجربه کرده‌اند.

تماس مجزا با وزیر امور خارجه قزاقستان

در همین حال بلینکن یک روز پیش از برگزاری نشست چندجانبه، تماس تلفنی دیگری را نیز با مختار تیلوبردی، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قزاقستان برقرار کرد.

در این مکالمه نیز حوزه‌های همکاری بین‌المللی واشنگتن و نورسلطان، به ویژه در سطح مشارکت راهبردی مورد بررسی قرار گرفت. تیلوبردی در این تماس از برنامه‌های جدید توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان در زمینه دموکراتیزه کردن نظام سیاسی و اجتماعی در این کشور توضیحاتی ارائه کرد. بلینکن نیز از طرف دولت آمریکا حمایت کامل خود را از اصلاحات صورت گرفته در این دوره به طرف قزاقی ابراز داشت.

در این تماس تلفنی نیز برنامه‌های مشترک برای سی‌امین سالگرد آغاز روابط دیپلماتیک دو کشور مورد ارزیابی قرار گرفت.

آیا رویکرد بایدن نسبت به آسیای مرکزی متفاوت از ترامپ است؟

در حالی که به نظر می‌رسد دولت دونالد ترامپ برنامه خاصی در قبال آسیای مرکزی نداشت، با این حال تحرکات قابل توجهی را در دوره وی در کشورهای آسیای مرکزی شاهد بودیم.

اتخاذ استراتژی اتصال آسیای مرکزی و جنوبی مهم‌ترین برنامه ترامپ برای این منطقه بود که همچنان پیشرفت قابل توجهی نداشته است. از سوی دیگر اما در دوره ترامپ صرفاً شاهد توسعه پلتفرم 1+5 در روابط دو طرف بوده‌ایم.

در همین حال به نظر می‌رسد جو بایدن نیز رویکرد مشابهی را در پیش بگیرد. با این حال، وقوع ناآرامی‌های قرقیزستان با حمایت ویژه آمریکا در نخستین ماه‌های به قدرت رسیدن بایدن، احتمالاً نشان از تمرکز جدی واشنگتن بر موضوعات اجتماعی و سیاسی نظیر حقوق بشر و آزادی‌های مدنی در آسیای مرکزی دارد.

محوری که در دولت ترامپ کمتر شاهد آن بودیم. همین موضوع می‌تواند تحرکات بی‌ثبات‌کننده آمریکا در آسیای مرکزی را افزایش دهد.

افغانستان نقطه عطف تحول در سیاست‌های دولت بایدن

در همین حال موضوع دیگری که به نظر می‌رسد نشان‌گر نقطه عطف سیاست‌های بایدن در قبال آسیای مرکزی در مقایسه با ترامپ باشد، موضوع افغانستان است.

در حالی که دولت پیشین آمریکا تلاش‌های زیادی برای به نتیجه رساندن صلح افغانستان با مشارکت کشورهای آسیای مرکزی صورت داد، وقوع اختلافات و بدعهدی‌های طرف آمریکایی مانع از حصول نتیجه مطلوب شد.

اکنون نیز دولت بایدن رسماً خروج تدریجی نیروهای آمریکایی از افغانستان را اعلام کرده است. به عقیده برخی تحلیل گران این خروج غیرمسئولانه می‌تواند منجر به افزایش تنش‌ها در افغانستان و نگرانی جدی کشورهای آسیای مرکزی شود.

در چنین شرایطی این موضوع در کوتاه‌مدت می‌تواند زمینه‌ساز نفوذ و حضور بیشتر آمریکا در حوزه امنیتی آسیای مرکزی و افغانستان باشد.

در همین حال برخی پایگاه‌های رسانه‌ای آمریکایی نظیر «مرکز سوفان» برنامه دولت بایدن را تغییر تمرکز برنامه‌های مبارزه با تروریسم آمریکا از افغانستان به آسیای مرکزی عنوان کرده است.

به نوشته این پایگاه، ازبکستان بهترین گزینه برای توسعه برنامه‌های امنیتی و دفاعی آمریکا در آسیای مرکزی محسوب می‌شود. در همین حال به نظر می‌رسد توسعه تحرکات آمریکا در این زمینه می تواند منجر به نزدیک‌شدن بیشتر روسیه و چین علیه تهدیدات تروریستی احتمالی در آسیای مرکزی شود.

انتهای پیام/