از نامه‌ عروس مولانا تا یادداشت‌های فروغی؛ کتاب‌های پیشنهادی حداد عادل

به گزارش خبرگزاری تسنیم، به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، غلامعلی حداد عادل، نویسنده و رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با حضور در پویش «کتابخوانی ملی»، که به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در حال برگزاری است؛ گفت: کتابخانه ملی در پویش «کتابخوانی ملی» از بنده خواسته تا برخی از کتاب هایی که خوانده ام و خواندن آنها را برای دیگران سودمند می‌دانم؛ معرفی کنم.

وی افزود: من کتاب‌های متنوعی در حوزه‌های مختلف می‌خوانم. در واقع کتابخوانی تفریح، آسایش و آرامش من است و در این پویش قصد دارم یک کتاب ادبی و دو کتاب زندگینامه تاریخی را معرفی کنم. در حوزه کتاب ادبی، مکتوبات مولانا جلال الدین رومی صاحب مثنوی است.

رئیس بنیاد سعدی ادامه داد: شاید بسیاری از اهل علم و ادب ندانند که از مولانا غیر از مثنوی، دیوان شمس، فیه ما فیه و مجالس سبعه، مجموعه نامه‌هایی هم موجود بوده است. این نامه‌ها در قدیم گردآوری شده که حدود 150 نامه،‌ در کتابخانه‌های ترکیه بوده و در 100 سال پیش تصحیح و به چاپ رسیده است.

حداد عادل گفت: در ایران نیز چندین‌بار به چاپ رسیده و چاپ انتقادی و دانشگاهی این نامه‌ها با تصحیح دکتر توفیق سبحانی بوده و توسط مرکز نشر دانشگاهی چاپ شده است. بنده نیز گزیده‌ای از این نامه ها را که حاوی 65 نامه است، با شرح و توضیح لغات و عبارات مشکل، همراه با مقدمه‌ای 130 صفحه‌ای منتشر کرده‌ام که می‌تواند کتاب درسی در مقطع کارشناسی ارشد برای رشته‌های ادبیات فارسی باشد.

وی تصریح کرد: نثر مولانا نثری شیوا، شیرین و فنی است و آداب نامه‌نگاری به درستی در آن رعایت شده و به سبک دوران مولانا، پر از القاب متناسب با مخاطب نامه است؛ ولی دو نکته مهم در این مکتوبات وجود دارد. یکی نثر جاندار مولانا است که با اشعار دلپذیر و تک بیت‌های فارسی، عربی و ضرب‌المثل‌ها همراه شده و برای اهل ادب می‌تواند بسیار آموزنده باشد.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: از سوی دیگر این نامه‌ها سندی مهم برای معرفی اوضاع و احوال اجتماعی زمان مولانا است؛ زیرا مولانا شخص معتبری بوده که به اصطلاح عامیانه امرای وقت خط او را می‌خواندند و عامه مردم مشکلات و گرفتاری‌های خود را با او مطرح می‌کردند و مولانا نیز این تقاضاها را به اولیای امور منعکس می‌کرد؛ در خلال این نامه‌ها اوضاع و احوال آن روزگار و مناسبت‌های بین اشخاص در این نامه‌ها مطرح شده که بسیار خواندنی است. همچنین در این نامه‌ها و مکتوبات می‌توانیم به احوالات شخصی مولانا و خانواده او پی ببریم. یکی از خواندنی‌ترین نامه‌ها، نامه‌ای است که مولانا به عروس خود نوشته و درباره اختلاف او با پسرش صحبت کرده است که مجموع این نوشته‌ها به هیچ وجه در سایر آثار مولانا یافت نمی‌شود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه صحبت‌های خود از علاقه‌اش به مطالعه کتاب‌های تاریخی سخن گفت و افزود:  و گفت: خواندن کتاب‌های تاریخی از حیث آگاهی نسبت به گذشته تاریخی و تصمیم گیری درباره آینده اهمیت دارد. به همین دلیل بر خواندن کتاب های تاریخی تأکید دارم.

وی اظهارداشت: سلسله کتاب های «روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه قاجار» از جمله کتاب‌ها در باب خواندن تاریخ است که خواندن آن را پیشنهاد می‌کنم. ناصرالدین شاه حدود 50 سال بر ایران حکومت کرد. سلطنت او از سال 1264 ه.قمری تا 1313 ه. قمری آغاز و به پایان رسیده است. دوره حکومت او مصادف بود با زمانی که اروپا از جهت علمی، صنعتی و اقتصادی و همچنین در ابعاد نظامی در حال رشد بوده و دوران استعماری بوده است. 

حداد عادل افزود: ناصرالدین شاه از زمان به قدرت رسیدن تا سه روز قبل از ترور، یادداشت‌های روزانه می‌نوشته که مجموع آن حدود 10 هزار صفحه  یادداشت روزانه بوده‌ است و برای خواننده جالب خواهد بود. بسیاری از افراد کنجکاو هستند که  بدانند شاهان چطور زندگی می کردند. دانستن این موضوع که شاهانِ به اصطلاح قرون وسطایی چطور زندگی می‌کردند و زیست شاهان و مردم چه تفاوت هایی با هم داشته است، خواندنی است. چون ما در انقلاب و جمهوری اسلامی انتظار داریم بین حاکمان و رؤسای کشور فرقی نباشد و عموماً هم همینطور است و انتظار مردم هم همین است و ما برای همین منظور انقلاب کردیم اما در گذشته وضعیت بسیار متفاوت بوده است.

نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی افزود: به اعتقاد من خواندن یادداشت های چند هزار صفحه‌ای ناصرالدین شاه برای کسانی که دوست دارند بدانند شاهانِ چگونه زیسته‌اند، جالب و جذاب خواهد بود و بنده این مجموعه را به طور کامل خوانده‌ام و بر آن یادداشت ها و حواشی نوشته‌ام. این کتاب تصحیح‌های مختلفی دارد اما مجید عبدامین بسیار دقیق و فنی آن را تصحیح کرده است. اهمیت این کتاب تنها داشتن تصویری از زندگی کاخ‌نشینی نیست، بلکه این موضوع اهمیت دارد تا بدانیم پادشاهی مثل ناصرالدین شاه که مهمترین پادشاه قاجار است و در حساس‌ترین زمان این سلسله حکومت کرده؛ دارای چه شخصیت، تفکر و جهانی بینی بوده و یا اساساً کارهای مورد علاقه او چه بوده است.

حداد عادل گفت: ناصرالدین شاه نزدیک به 60 تا 70 درصد از یادداشت‌های روزانه خود را به شکار، شکارگاه و مسائل ملال آوری از این دست اختصاص داده، اما بخش دیگر یعنی دریافت نگاه او درباره نظام اداری، حوادث تاریخی و دیدگاه های ناصرالدین شاه درباره شخصیت‌های مختلف مانند میرزای شیرازی، سید جمال، آداب و رسوم، عزل و نصب رجال و نوع نگارش و قلم ناصرالدین شاه مهم است؛ که در این مجموعه آورده شده است.

وی تأکید کرد: به اعتقاد من یادداشت های روزانه یک سند معتبر به شمار می آید و خواندن این کتاب را برای هر فردی که علاقه مند است تاریخ معاصر را بشناسد و بشناساند و درباره زندگی شاهان بداند؛ توصیه می کنم.

نویسنده کتاب «استاد سخن» افزود: یکی دیگر از کتاب های مهم در حوزه تاریخ، اثر دوجلدی «شرح زندگانی من» (تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه) است. مولف این کتاب  شخصیتی محترم به نام عبدالله مستوفی است و به نظرمن این کتاب یکی از بهترین آثار در حوزه زندگینامه به زبان فارسی است و از جنبه های مختلف این کتاب خواندنی است. کتاب «شرح زندگانی من» از حیث نگارش و نثر فارسی یک نمونه عالی در ادبیات و زبان فارسی در دوران معاصر به شمار می رود.

 رئیس فرهنگستان ادب فارسی اظهار داشت: این اثر خود را از قید و بند و تکلف‌ها و تصنع‌های نثر قاجاری رها کرده است. مهم است که بدانیم علامه قزوینی درباره نثر این کتاب چه گفته است؛ علامه قزوینی گفته: «در این عصر ما بلکه در عصور متقدمه من نویسنده‌ای به این شیرینی و به این جذابی و به این گیرندگی هر چه فکر می کنم سراغ ندارم». علامه قزوینی فردی است که از شخصیت‌ها بی دلیل تعریف نمی‌کند و بسیار مستند، مدلل و محتاط درباره افراد صحبت می‌کند و زمانی که علامه قزوینی چنین تعریفی از نثر مستوفی می‌کند، حتماً نثر او شیرین و پخته است.

وی ادامه داد: عبدالله به یک خانواده مستوفی تعلق داشت یعنی اجداد او از کسانی بودند که از زمان تأسیس سلسله قاجار امور مالی این سلطنت را برعهده داشت؛ بنابراین عبدالله مستوفی در خانواده‌ای دیوانی بزرگ شده بود و این فرصت را داشته که در دوره همه شاهان قاجار و پهلوی اول و اوایل حکومت پهلوی دوم زندگی کند. مستوفی نظاره‌گر تغییر و تحولات در ادوار مختلف بوده است.

حدادعادل افزود: نویسنده کتاب «شرح زندگانی من» به تغییراتی که در دنیا در وجوه مختلف در حال رخ دادن بوده، توجه کرده است. او به آداب و رسوم، نظام های اداری، روش‌های کشورداری و امور اجتماعی، سنت ها و اخلاق واقف بود و به طور مبسوط درباره این تغییرات نوشته است. در واقع مستوفی فردی است که در مفصل این تغییر ایستاده و از یک سو به دنیای قدیم تعلق داشت و از سوی دیگر یک پا در دنیای جدید داشت و براساس خودآگاهی هایی که داشت و آگاهی‌هایی که از جریان امور کسب کرده بود سعی کرده گزارشی از آنچه درحال تغییر است؛ ارائه دهد. او به خصوص اطلاعات سودمندی درباره شخصیت هایی چون امیر کبیر، حاج میرزا آقاسی، پادشاهان، نظام‌های اداری، مالی و غیره به دست می دهد. مستوفی همچنین در این کتاب اطلاعات مفیدی درباره فرهنگ عامه مطرح کرده است. این کتاب بارها چاپ شده و خواندن آن را به همه توصیه می‌کنم.

رئیس اسبق مجلس شورای اسلامی در ادامه مطالعه یادداشت‌های روزانه محمدعلی فروغی را در «پویش کتابخوانی ملی» پیشنهاد کرد و گفت: این کتاب قبل از انقلاب در دسترس نبوده و فقط خاندان فروغی به این نوشته‌ها دسترسی داشته‌اند، اما بعد از انقلاب چاپ شده و این یادداشت‌ها یک کتاب دو جلدی است که جلد اول آن به نگارش خاطرات روزانه فروغی از سفرش با هیئت ایرانی برای حضور در کنفرانس صلح پاریس اختصاص دارد. در این کنفرانس قرار بود این هیئت از حقوق ایران در جهان دفاع کند. فروغی در این یادداشت‌ها نشان داده که دولت‌هایی مثل انگلیس، فرانسه و آمریکا که سردمدار این کنفرانس بودند، چگونه با ایرانِ ضعیف شده برخورد کردند و چگونه رجال آلوده در حکومت مرکزی با انگلیس‌ها همراه بودند و در نهایت انگلیس‌ها پشت ایران را خالی کردند؛ در واقع این یادداشت‌ها جایگاه ایران در عرصه بین‌الملل در آن زمان را نشان می‌دهد.

نویسنده کتاب «تاریخ و تاریخ نگاری» اضافه کرد: البته بنده از جهت مشی سیاسی موافق فروغی نیستم؛ بلکه منتقد مشی سیاسی او هستم؛ ولی انکار نمی‌کنم که فروغی یکی از مؤثرین چهره‌ها از دوران مشروطیت تا سال 1321 یعنی سالی است که فوت کرد. او نه تنها در عرصه سیاست بلکه در عرصه علم و ادب نیز از چهره‌های مؤثر بوده است. نثر فروغی بسیار نمونه است؛ یعنی کتاب‌های او مثل «سیر حکمت در اروپا» کتاب مرجع شده است.

رئیس فرهنگستان ادب فارسی بیان کرد: جلد دوم این کتاب، یادداشت‌های او از سال 1293 تا 1320 هجری شمسی را  در برمی‌گیرد. در این یادداشت‌ها فروغی تعریف می کند که وقتی از پاریس برگشته چه اتفاق‌هایی رخ داده و بیان می‌کند که کودتای رضاخانی می‌شود و بعد هم وزیر و نخست وزیر می‌شود. در این بین فراز و فرودهای سیاسی و تاریخی رخ می‌دهد که در نهایت مغضوب و خانه‌نشین می‌شود؛ ولی بعد در کنار محمدرضا شاه می‌ایستد و به او کمک می‌کند اما باز هم کنار گذاشته می‌شود.

وی ادامه داد: مطالعه یادداشت‌های روزانه فروغی برای افرادی که به دلیل فراماسونری بودن و کوتاه آمدن فروغی در برابر رضاخان، با او مشکل داشته باشند و همچنین برای افرادی که موافق او باشند و دلایلی برای توجیه رفتار او دارند؛ خواندنی است. مطالعه یادداشت‌های روزانه فروغی برای کسانی که می‌خواهند تاریخ معاصر را بشناسند- به خصوص تاریخ اواخر قاجاریه و پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم را بدانند- توصیه می‌کنم.

حدادعادل تصریح کرد: امیدوارم این پویش که توسط کتابخانه ملی در حال انجام است، موجب ترویج کتابخوانی به خصوص در میان جوان‌ها و انگیزه‌ای برای آنها شود تا به جای دیدن تلویزیون و خواندن پیام‌های کوتاه در فضای مجازی، کتاب بخوانند.

انتهای پیام/