واکنش‌ها در ترکیه به اقدام بایدن درباره ارامنه؛ از درخواست برای تعطیلی پایگاه نظامی تا حمایت نسبی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، پیش بینی رسانه های نزدیک به دولت جو بایدن درست از آب درآمد و در روز بیست و چهارم آوریل، بایدن به عنوان نخستین رئیس جمهور آمریکا (پس از دونالد ریگان) به طور رسمی، علیه ترکیه موضع گرفته و اعلام کرد که واشنگتن «نسل کشی ارامنه در سال 1915 میلادی» به دست سپاه عثمانی را به رسمیت می شناسد و خود را متعهد می داند که از تکرار چنین رویداد تراژیکی جلوگیری کند.

اغلب کارشناسان و تحلیلگران سیاسی ترکیه و سران احزاب و جریانات سیاسی این کشور، معتقدند که اقدام جو بایدن، اصطلاحاً مصرف داخلی دارد و پاسخی به تلاش لابی ارامنه برای پیروزی او در انتخابات ریاست جهوری آمریکا است. به عبارتی دیگر، اغلب سران سیاسی ترکیه، اقدام جو بایدن را همچون یک معامله سیاسی قلمداد می کنند که طرف پیروز آن لابی ارامنه و کشور ارمنستان و طرف مغبون آن ترکیه است که از دید سیاستمداران آنکارا، در مظان تهمت پراکنی تاریخی و اتهام بی اساس  قرار گرفته است.

جو بایدن در بیانیه رسمی خود، عامدانه به جای اسم مرسوم و معمول استانبول، از واژه «قسطنطنیه» (Konstantinapolis) استفاده کرده و دو بار واژه نسل کشی را نیز به کار برده است.

این همان چیزی است که موجب خشم آنکارا شده و باعث شد وزارت امور خارجه ترکیه، دیوید ساترفیلد سفیر آمریکا را احضار کرده و به اقدام جو بایدن در به رسمیت شناختن نسل کشی ارامنه، اعتراض کند.

وزارت امور خارجه ترکیه با انتشار یک بیانیه‌ در واکنش به اظهارات جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا درباره وقایع 1915 اعلام کرد: «بیانیه رئیس‌جمهور آمریکا، تحت فشار گروههای رادیکال ضد ترکیه و محافل ارمنی منتشر شده و مفاد آن را نپذیرفته و به شدت محکوم می‌کنیم. روشن است که اظهارات بایدن مبنای علمی و حقوقی ندارد و هیچ یک از مفاد قوانین و حقوق بین المللی، وقایع 1915 را به عنوان نسل ‌کشی نپذیرفته است. ماهیت وقایع 1915 با توجه به انگیزه‌ ها یا ملاحظات سیاسی تغییر نخواهد کرد و چنین نگرشی، فقط به معنی تحریف تاریخ است. ترکیه در سال 2005 پیشنهاد کمیسیون مشترک برای تحقیقات تاریخی و گشودن آرشیوها در این باره را به طرف ارمنی پیشنهاد کرد، اما متاسفانه از آن استقبال نشد. بنابراین اظهارات رئیس جمهور ایالات متحده، فاقد صلاحیت قانونی و اخلاقی بوده و هیچ اعتباری ندارد.»

واکنش مقامات ترکیه

واقعیت این است که اقدام جو بایدن برای ترکیه غافلگیر کننده نبود. اغلب رسانه های آمریکایی به این اشاره کرده اند که جو بایدن ترکیه را غافلگیر و سورپرایز نکرده و او در تماس تلفنی خود در روز بیست و سوم آوریل، به اردوغان اطلاع داده که برای سالگرد رویدادهای 24 آوریل 1915 میلادی، چنین برنامه ای دارد.

به عبارتی روشن، واشنگتن، از قبل مقامات آنکارا و 3 چهره مهم تیم اردوغان یعنی خود رئیس جمهور، چاووش اوغلوی وزیر امور خارجه و ابراهیم کالن سخنگو و مشاور رئیس جمهور را مطلع کرده و به آنها گفته بود که چنین چیزی در چنته دارد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه نیز به ساهاک ماشالیان، پاتریارک کلیسای ارامنه نامه ای نوشت.

در این نامه آمده است:«از ارامنه عثمانی که در شرایط سخت جنگ جهانی اول جان خود را از دست دادند، با احترام یاد می ‌کنم و به نوادگان آنها تسلیت می ‌گویم. بدون توجه به قوم، دین، زبان و رنگ پوست، همه اعضای یک جامعه هستیم. از قرن‌ها پیش، همه ما در این خاک، در صلح زندگی کرده و زیر پرچم خود احساس آرامش می‌ کنیم. آن چه ما را به زندگی در کنار هم سوق داده، نه منافع، بلکه پیوندهای صادقانه با ارزشها و آرمان ها در کشوری واحد است. نباید اجازه دهیم تا فرهنگ هم زیستی ترک‌ها و ارمنی‌ ها که طی قرن ‌ها ادامه داشته و الگوی بشریت بوده، فراموش شود. سیاسی شدن این بحث توسط طرف ثالث و تبدیل آن به ابزاری برای مداخله علیه کشور ما، نفعی برای کسی نداشته است.»

وی در پیام خود به پاتریارک کلیسای ارامنه ترکیه همچنین بار دیگر خواستار توسعه روابط با ارمنستان بر اساس حسن همجواری و احترام متقابل شد.

مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه نیز با انتشار مطلبی در حساب توئیتر خود، چنین نوشت: «کلمات نمی ‌توانند تاریخ را تغییر دهند. ما نیز کسانی نیستیم که بخواهیم  تاریخ خود را از کسی دیگر یاد بگیریم. فرصت طلبی سیاسی، بزرگ ترین خیانت به صلح و عدالت است. این اظهارات، مبتنی بر پوپولیسم است و آن را کاملاً رد می‌کنیم.»

دو چهره مهم دیگر تیم اردوغان یعنی فخرالدین آلتون رئیس مرکز ارتباطات ریاست جمهوری ترکیه و ابراهیم کالن سخنگوی رئیس جمهور نیز با انتشار بیانیه های جداگانه، اقدام بایدن را بی اساس و فاقد صلاحیت علمی و اخلاقی و به مثابه زانو زدن بایدن در برابر لابی گران  دانستند.

مصطفی شن‌توپ، رئیس پارلمان ترکیه نیز اعلام کرد: «دامنه مفهوم  نسل کشی  در حقوق بین الملل کاملاً مشخص است. همان طور که در کنوانسیون نسل کشی 1948 بیان شده، این مفهوم یک جرم مشخص بوده و تنها دادگاه صالح می‌ تواند برای آن حکم دهد. وقایع سال 1915 در هیچ یک از شرایط مندرج در قوانین بین ‌المللی و کنوانسیون مذکور نسل کشی نمی ‌گنجد. گروه های ارمنی با ترور  31 دیپلمات، سفرا و خانواده‌های آنها که هزاران کیلومتر دورتر از سرزمینهای خود خدمت می ‌کردند، اصل «مصونیت دیپلماتیک» را که قرن ها بر دیپلماسی حاکم بوده، در برابر چشم جهانیان نقض کردند و شرم آور اینکه بسیاری از این مظنونان به درستی مورد محاکمه قرار نگرفتند. اظهارات خلاف واقعیت‌ تاریخی طرف ارمنی و تلاش برای تحمیل آن به کشورهای دیگر، بر عادی سازی روابط بین ترکیه و ارمنستان سایه می ‌اندازد. از دیگر سو، موضع رئیس جمهور آمریکا در سال 1981 میلادی درمورد همین موضوع، نتوانست به ترکیه آسیبی برساند، موضع فعلی بایدن هم نمی تواند به ترکیه ضربه بزند. اما واقعیت این است که این اقدام بایدن، ماهیتی در حد مسموم کردن روابط فی ما بین دارد. فراموش نکنیم که رئیس جمهور ما از سال 2005 میلادی تاکنون، همواره خواهان ایجاد یک کمیسیون تاریخی دانشگاهی مشترک برای بررسی رویدادهای 1915 بوده است.»

دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی و شریک اردوغان در ائتلاف جمهور، اعلام کرده که تاریخ ترکیه کاملاً تمیز و سپید است و این کشور از گذشته های خود، هیچ شرم و ابایی ندارد و با این اقدام بایدن، روابط ترکیه و آمریکا در مسیری دیگر افتاد.

مخالفین اردوغان چه می گویند؟

نگاهی به مواضع سران احزاب و جریانات سیاسی مخالف دولت اردوغان، نشان دهنده این است که بخش ناچیزی از مخالفین، از اقدام جو بایدن در به رسمیت شناختن نسل کشی ارامنه، استقبال کرده اند.

حزب جهش و دموکراسی به رهبری علی باباجان، از احزابی است که در این مورد موضع خاصی اتخاذ نکرد. باباجان حاضر شد در توییت خود، قهرمانی کشتی گیران ترکیه را تبریک بگوید اما در مورد اقدام بایدن، سکوت کند.

اما حزب تحت امر او بیانیه ای صادر کرده و اقدام بایدن را، قرائت یکجانبه و جانبدارانه تاریخ تلقی و آن را محکوم کرده است. این حزب همچنین معتقد است که سیاست خارجی ضعیف دولت اردوغان، این زمینه را فراهم آورد که جو بایدن به راحتی چنین اقدامی انجام دهد.

احمد داود اوغلو رهبر حزب آینده چندین پیام و بیانیه نوشته و اقدام جو بایدن را محکوم کرد. همچنین حزب تحت امر وی با انتشار یک بیانیه مفصل، اقدام آمریکا را به مثابه سوء استفاده از مسائل تاریخی، طرح اتهام و افترا علیه ترکیه و تلاش برای بی اعتبار کردن این کشور قلمداد کرده و خواستار آن شد که دولت با یک سیاست خارجی قدرتمند، از قفقاز و خاورمیانه تا بالکان و آفریقا و دیگر مناطق، در کنار مظلومین باشد.

اما حزب دموکراتیک خلق ها از نهادهای اقماری پ.ک.ک که در پارلمان ترکیه صاحب 10 درصد از کرسی ها است و 60 کرسی در اختیار دارد، به دولت اردوغان توصیه کرده که با واقعیت کنار بیاید و بپذیرد که سپاه عثمانی، در سال 1915 میلادی مرتکب یک نسل کشی بزرگ شده است.

گارو  پایلان معاون اقتصادی این حزب که اصالتاً ارمنی و نماینده مردم دیاربکر در پارلمان ترکیه است، خواهان آن شده که دولت، اسامی فرماندهان وقت سپاه عثمانی مسبب نسل کشی ارامنه را اعلام کند و نه تنها با واقعیت تاریخی نسل کشی کنار بیاید، بلکه تعریف شهروندی ترکیه را در متن قانون اساسی تغییر دهد. (در متن قانون اساسی ترکیه، تمام شهروندان این کشور ترک شناخته شده اند.)

مرال آکشنر رهبر حزب خوب که در کنار کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق، ائتلاف ملت را علیه اردوغان تشکیل داده، بیانیه مفصلی نوشته و اقدام بایدن را تلاتش برای طرح افترا و خصومت با «ملت ترک» دانسته و اعلام کرده که دولت و مردم ترکیه نباید این مساله را جدی بگیرند.

اما کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق، ترجیح داده در توییت شخصی خود، روز جهانی دامپزشک را تبریک بگوید و کاری به اقدام جو بایدن در مورد نسل کشی ارامنه، نداشته باشد.

در مقابل، فایق اُزتراک سخنگوی حزب جمهوری خلق، موضوع 1915 را به عنوان «رویدادهای تلخ» توصیف کرده و اقدام بایدن را محکوم کرده است.

تمل کاراملا اوغلو رهبر حزب اسلامگرای سعادت (شاگردان مرحوم اربکان)، که حزب او نسبت به آکپارتی، یک حالت بینابینی موافق – مخالف دارد، به شدت اقدام بایدن را محکوم کرده و به جنایات آمریکا در افغانستان، ویتنام، عراق و دیگر مناطق جهان اشاره و اعلام کرده که آمریکا حق ندارد علیه ترکیه اتهام پراکنی کند.

گلتکین اویسال رهبر حزب دموکرات نیز، هشتگ دروغ 1915 را به راه انداخته و اقدام جو بایدن را محکوم کرده است.

این مواضع نشان می دهد که به استثنای نهاد اقماری پ.ک.ک، همه احزاب مخالف نیز با اندکی تُن بالا و پایین، علیه جو بایدن موضع گرفته اند و در این میانه، دولت و حزب حاکم، تنها نمانده و این موضوع به آلت سیاسی و رقابت حزبی داخلی تبدیل نشده است.

همچنین برخی کاربران در فضای مجازی خواهان پاسخ ترکیه به این اقدام رئیس جمهور آمریکا شده و تعطیلی پایگاههای نظامی محل حضور نیروهای آمریکایی از جمله اینجرلیک و کورجیک را از رئیس جمهورشان طلب کرده اند.

یکی از موضوعات مهم در مورد واکنش های احتمالی  ترکیه به اقدام جو بایدن، این است که در مکالمه اردوغان – بایدن و همچنین در گفتگوی سالیوان – کالن، بر این تاکید شده که روسای جمهور ترکیه و آمریکا در نشست سران ناتو در بروکسل دیدار خواهند کرد و شواهد نشان می دهد که چنین چیزی به این معنی است که ترکیه، گزینه های چندانی برای اتخاذ موضع سفت و سخت در برابر آمریکا ندارد.

انتهای پیام/