اردوغان از ملک سلمان به بن سلمان خواهد رسید؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، گفتگوی تلفنی بین رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی، بازتاب گسترده ای در رسانه های آنکارا پیدا کرد و ظاهراً بخش اطلاع رسانی کاخ ریاست جمهوری آنکارا تمایل دارد که این خبر را همچون اتفاقی مهم، برجسته کند.

اگر چه گفتگو بین اردوغان و بن سلمان، مهم جلوه داده شده اما با این حال، خبر منتشر شده، متن کوتاهی داشت که در آن تنها به دو نکته اشاره شده بود: اول این که اردوغان، لیالی قدر و عید فطر را پیشاپیش به پادشاه عربستان تبریک گفته و دوم این که، طرفین در این گفتگوی تلفنی در خصوص این موضوع توافق کردند که «کانال های گفتگو، باز بمانند».

در نتیجه باید گفت، تلاش برای عادی سازی روابط سیاسی و اقتصادی بین ترکیه و عربستان سعودی، از طرف آنکارا، مشهود و نمایان است و تیم اردوغان نشان داده که عادی سازی رابطه با عربستان سعودی برای ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار است. اما ظاهراً طرف سعودی، هنوز هم نه تنها اشتیاقی از خود نشان نمی دهد، بلکه در مسیر عکس قدم بر می دارد.

روشن ترین نمونه از اقدامات اخیر عربستان سعودی که می تواند آنکارا و ریاض را از هم، دور و دورتر کند، صدور دستوری در خصوص تعطیل کردن 8 مدرسه ترکیه در خاک عربستان سعودی است.

همه این ها در حالی است که در چند روز اخیر، اخبار مربوط به تمایل محمد بن سلمان برای ترمیم روابط با جمهوری اسلامی ایران، بازتاب گسترده ای در اغلب رسانه های ترکیه داشته است.

همزمانی های معنی دار

این روزها شاهد اقدامات دیپلماتیکی از سوی وزارت امور خارجه ترکیه هستیم که نشان می دهد در سیاست خارجی این کشور، اتفاقات تازه ای روی داده و ظاهراً آنکارا، بر روی تقویت روابط خود با پایتخت های عربی و رفع تنش و اختلافات موجود، حساب ویژه ای باز کرده است.

برای تبیین آخرین تغییرات سیاست خارجی منطقه ای ترکیه می توان به 3 نمونه زیر اشاره کرد:

1.وزارت امور خارجه ترکیه با انتشار بیانیه ای اعلام کرده که دیدارهای هیات دیپلماتیک ترکیه به ریاست سدات اونال معاون وزیر امور خارجه با هیات مصری در قاهره، شامل مجموعه ای از گفتگوهای طولانی 2 روزه است.

2.خلوصی آکار وزیر دفاع و مولود چاووش اوغلو وزیر امورخارجه کابینه اردوغان در سفر به طرابلس، با دبیبه نخست وزیر دولت موقت وفاق ملی لیبی و چند تن از وزرای او دیدار کردند و خلوصی آکارا، آشکارا به رسانه ها گفت: «حضور ما در لیبی، برایمان اهمیت حیاتی دارد.» چاووش اوغلو نیز اعلام کرد که با دبیبه و دیگر مقامات لیبی صحبت کرده و قرار است همه شرکت های ترکیه ای به پروژه های خود در این کشور بازگردند و پیمانکاران ترک، در بازسازی و توسعه این کشور نقش مهمی ایفا کنند.

3.توغای تونچ ار دیپلمات ترک، جدیداً به عنوان سفیر کبیر ترکیه به ابوظبی اعزام شده و فعالیت خود را به عنوان سفیر ترکیه در امارات متحده عربی، آغاز کرده است.

ظاهراً ترکیه و امارات متحده عربی، فعلاً به سطحی از روابط کاملاً دوستانه و گرم نرسیده اندو مذاکره بین آنان ادامه دارد. اما در هر حال، اعزام تونچ ار و آغاز فعالیت او در امارات، خبر مهمی است که نشان می دهد ترکیه با کشورهای عربی مهمی همچون مصر، لیبی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی کار دارد و نمی خواهد از این کشورها دور بماند.

با نگاهی به تابلوی فعالیت های دیپلماتیک ترکیه در مورد کشورهایی که به آنها اشاره شد، می توان گفت، شواهد موجود نشان دهنده این است که عادی سازی روابط ترکیه با عربستان سعودی، به سهولت رابطه با مصر و امارات متحده عربی نیست.

از یمامه تا قطر و خاشقجی

روابط ترکیه و عربستان سعودی در همان ماه های آغازین دوران ولیعهدی محمد بن سلمان، دچار تغییرات محسوس شد. پیش از آن که محمد بن سلمان بر اسب مراد سوار شود، اردوغان روابط خوبی با شخص پادشاه سعودی داشت و او چند بار برای تفریح و گذران به استانبول سفر کرد و همواره نشان می داد که نگرش مثبتی به ترکیه دارد.

اما به جرات می توان گفت، ولیعهد جوان، صحنه را عوض کرد و سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، خیلی زود متوجه این واقعیت شد که بن سلمان، نگاه جالبی به اردوغان ندارد.

محمد بن سلمان که سرمست از حمایت های دونالد ترامپ و داماد او جارد کوشنر بود، در ضیافت مشهور یمامه، بهای ویژه ای به محمد بن زیدان آل نهیان اماراتی، سیسی مصری و ملک عبدالله اردنی داد و صحنه ای از رویکردهای دیپلماتیک مد نظر خود را به نمایش گذاشت که در آن، جایی برای یک کشور اسلامی غیر عربی به نام ترکیه و رهبری به نام اردوغان در نظر گرفته نشده بود و علاوه بر این، دو کشور در حال توسعه منطقه یعنی قطر و ترکیه، مغضوب ولیعهد واقع شدند.

اما سوال اینجاست: آیا مجموع اختلافات و تنش های سیاسی و تنازع منافع بین ترکیه و عربستان سعودی، به شکلی است که اصل و اساس آن، درمقایسه با روابط ترکیه با دو کشور عربی مصر و امارات، پیچیده تر و ژرف تر است؟

در پاسخ باید گفت: خیر. اساساً در حال حاضر، دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه و تیم اردوغان، از برخی اختلافات قدیمی خود با مصر و  امارات متحده عربی گذر کرده و موضوعاتی همچون حمایت از اخوان المسلمین، همراهی با قطر، اختلاف در سوریه و مسائلی از این دست، به انداز سالیان قبل اهمیت ندارد و بزرگان اخوان المسلمین مصر نیز از عادی سازی روابط آنکارا – قاهره، حمایت کرده اند.

بنابراین هنوز هم این سوال به قوت خود باقی است: مشکل اصلی کجاست؟ چرا با وجود سهل شدن اختلافات و هموار شدن مسیر روابط، باز هم ترکیه می تواند با مصر و امارات به توافق برسد اما با عربستان سعودی، پیشبرد اهداف دیپلماتیک دشوار است؟

در مورد اصلی ترین دلایل سردی و انجماد کنونی می توان گفت: با وجود آن که مبانی سیاسی بسیاری از اختلافات بین ترکیه و عربستان سعودی یا از بین رفته و یا اهمیت قبلی خود را تا حد زیادی از دست داده، اما معضلی به نام «شخصی سازی مسائل سیاسی و دیپلماتیک»، هنوز هم یک مشکل جدی است. چرا که نوع مواضع سیاسی و حقوقی دولت اردوغان و پوشش رسانه ای در جریان قتل ددمنشانه جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، شرایطی پدید آورد که محمد بن سلمان، با بزرگترین چالش دوران ولیعهدی خود روبرو شود.

اردوغان به منظور تحت فشار قرار دادن بن سلمان، همواره در تمام موضع گیری های خود، با ادبیاتی متواضعانه پادشاه عربستان را مورد خطاب قرار داده و ولیعهد را مورد بی اعتنایی و در مظان اتهام قرار داد و در نتیجه حالا همه می پرسند: چه کسی ناز شاهزاده را خواهد کشید؟ آیا ممکن است اردوغان، همچنان به دوستی و مهر پادشاه عربستان دلخوش و امیدوار باشد اما با ولیعهد او، در حالت قهر بماند؟ پاسخ منفی است.

شرایط بر روی ارض واقع، نشان دهنده این است که حتی اگر تیم اردوغان، با پادشاه عربستان به نتایج روشنی برسند، باز هم محمد بن سلمان، از چنان قدرت و اختیاراتی برخوردار است که بدون تامین رضایت او، نمی توان به سطح معقولی از عادی سازی رابطه و دوستی مجدد رسید.

در نتیجه در حال حاضر اصلی ترین چالش در روابط بین ترکیه و عربستان سعودی، این است که تیم اردوغان باید به چه شیوه ای با محمد بن سلمان مواجه شود که از سویی اعتبار اردوغان و دولت او زیر سوال نرود و از دیگر سو، ولیعهد نیز راضی شود که رفته رفته، ارتباط با ترکیه به سطح بهتری برسد.

انتهای پیام/