تاراج منابع آبی گلستان با کشت شالی/ چرا کشاورزان خشکه‌کاری را رعایت نمی‌کنند؟
گروه استانها- با اینکه سطح اراضی نسق استان گلستان حدود ۱۵ هزار هکتار است اما سالانه بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار هکتار شالیکاری در این استان انجام می‌شود و امسال با توجه به خشکسالی شدیدی که رخ داده است، کشت شالی بحران کم آبی را در این استان تشدید می‌کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، بررسی‌های آماری نشان می‌دهد وضعیت منابع آبی استان به هیچ وجه مناسب نیست، در کنار کاهش بارش‌ها، افزایش دما و تبخیر و همچنین عدم مدیریت صحیح بر منابع آبی شرایط را سخت‌تر کرده است.
براساس آمار ایستگاه‌های باران سنجی وزارت نیرو میزان بارش در کشور از ابتدای سال آبی جاری تا انتهای فروردین ماه امسال 126 میلی متر بوده که نسبت به متوسط دوره بلندمدت 38 درصد و در مقایسه با سال قبل 54 درصد کاهش دارد. در استان گلستان مجموع بارش‌ها در این بازه زمانی 244 میلی متر بوده که در مقایسه با میانگین بلندمدت ( 359 میلی متر) 32 درصد کاهش را نشان می‌دهد.
در شرایطی که گفته می‌شود یکی از خشک‌ترین سال‌ها در نیم قرن گذشته را تجربه خواهیم کرد، رعایت الگوی مصرف در سایر بخش‌ها از جمله کشاورزی که بزرگترین مصرف کننده آب به شمار می‌رود، موضوعی جدی و ضروری است.
به رغم اینکه در سند الگوی کشت استان با توجه به محدودیت منابع آبی، کشت شالی فقط در حدود 15 هزار هکتار از اراضی نسق که دارای حقابه از منابع سطحی هستند، مجاز است اما همه ساله شاهد کشت برنج در حدود 100 تا 120 هزار هکتار از اراضی استان هستیم.
محصولی با نیاز آبی بسیار زیاد که در هر هکتار کشت غرقابی بین 15 هزار مترمکعب و در برخی موارد تا 20 هزار مترمکعب آب مصرف می‌کند.
در شرایطی که بیش از 90 درصد آب موردنیاز استان از چاه‌های عمیق و کم عمق استحصال می‌شود، کشت محصولاتی مانند شالی، نابودی سفره‌های زیرزمینی را در پی خواهد داشت.
سیدمحسن حسینی، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان با اشاره به وضعیت بارش‌ها و منابع آبی در استان اظهار داشت: از نظر کاهش مقدار بارش متأسفانه جزو 5 استان نخست کشور هستیم و این موضوع ما را با محدودیت جدی در منابع آبی مواجه کرده است.
وی گفت: بعد از سال 62-61 که بارش 7 ماهه سال آبی 233.5 میلی متر بوده امسال با 244 میلی متر، خشک ترین سال را در 46 سال گذشته سپری می‌کنیم.
در حالی گلستان یکی از کم بارش‌ترین سال‌ها را پیش رو دارد که از اوایل دهه 60 تا کنون تعداد چاه‌های آب تقریبا 5 تا 6 برابر، حجم بهره برداری تا 3 برابر و جمعیت استان تقریبا 2 برابر شده است. بنابراین امسال با مشکلات حادتری از نظر کم آبی مواجه خواهیم بود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان همچنین بیان داشت: حجم رواناب‌ها نیز در این مدت نسبت به متوسط بلندمدت 61 تا 88 درصد کمتر شده است. یک موضوع مهم این است که درصد کاهش بارش‌ها با درصد حجم منابع آبی، یکسان نیست. خشکسالی هیدرولوژیک به مراتب سخت‌تر و زیان‌بارتر از خشکسالی هواشناسی است و باید در مدیریت منابع آبی تجدید نظر کنیم.
وی گفت: پس از سیلاب نوروز 98 حجم قابل توجهی از آب وارد سفره‌های کم عمق شد اما تأثیری بر آبخوان‌های عمیق نداشت. این حادثه سبب شد تا وضعیت شکننده آبخوان‌های کم عمق کمی بهبود پیدا کند اما از اردیبهشت 98 تا فروردین 1400 اتفاقاتی رخ داد که اکنون ما با کسری 300 میلیون مترمکعبی سفره‌های کم عمق در مدت 2 سال مواجه شده‌ایم.
افزایش کشت محصولات با نیاز آبی بالا و وقوع شرایط خشکی از مهم ترین دلایل این اتفاق است و تحلیل کارشناسان امور آب این است اگر چنین روندی ادامه داشته باشد ممکن است در تابستان امسال با بیشترین افت سطح سفره‌های زیرزمینی در استان مواجه باشیم.
حسینی با تأکید بر رعایت الگوی کشت در استان اظهار داشت: شالی از جمله محصولاتی است که نیاز آبی بالایی بین 13 تا 16 هزار مترمکعب دارد. وقتی می‌توانیم یک هکتار سویا بکاریم و 6 تا 7 هزار هکتار آب مصرف کنیم، در شرایط بحران کم آبی باید الگوی کشت خود را با این شرایط تطبیق دهیم.
وی ادامه داد: از 650 هزار هکتار زمین زراعی در استان 250 هزار هکتار آن کشت آبی و 400 هزار هکتار آن دیم است. وقتی همه منابع آبی استان کفاف کشت در 250 هزار هکتار را هم نمی‌دهد اولا باید محصولات با نیاز آبی بالا مانند شالی را حذف کرد و ضمن اینکه پیشنهاد ما این است که سطح زیرکشت سایر محصولات هم کاهش پیدا کند.
مدیرعامل آب منطقه‌ای تأکید کرد: با توجه به شرایط استان امسال باید کشت شالی از منابع زیرزمینی را به صفر برسانیم و در اراضی نسق هم به فکر کاهش سطح باشیم.
وی درباره ممنوعیت کشت شالی در استان هم گفت: این موضوع در شورای حفاظت آب و کارگروه سازگاری با کم آبی به تصویب رسیده و کشت شالی فقط به روش خشکه کاری مجاز خواهد بود و در غیر این صورت برخورد می‌شود.
معاون عمرانی استاندار گلستان هم گفت: از ابتدای سال جدید دولت بخشنامه‌های هشدار کم آبی را صادر کرده است و بر مبنای تجربه‌های سال گذشته استانها با تنش آبی مواجه می‌شوند.
میرمحمد غراوی افزود: باید هم نحوه استفاده از منابع آب استان در بخش‌های مختلف مشخص شود و هم با اقدامات غیر قانونی که برای استحصال آب صورت می‌گیرد به نحوی برخورد شود که دچار تنش‌های اجتماعی نیز نشویم.
انتهای پیام/582/ش