آخرین ارزیابی‌ها از مذاکرات وین درباره وضعیت برجام
نمایندگان همه طرف‌های حاضر در مذاکرات برجام می‌گویند برخی مسائل باقی‌مانده‌اند هر چند ارزیابی‌ها از اینکه این مسائل چقدر قابل حل هستند متفاوت است.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم- ششمین دور مذاکرات هسته‌ای برای رایزنی در خصوص وضعیت «برجام» از دیروز (شنبه) با حضور نمایندگان کشورهای انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه (گروه 1+4) و نماینده اتحادیه اروپا در شهر وین آغاز شد.
این گفت‌وگوها در شرایطی آغاز می‌شوند که نمایندگان تقریباً همه طرف‌های حاضر در گفت‌وگوها کماکان می‌گویند مسائلی باقی مانده که لازم است حل و فصل شوند، هر چند ارزیابی آنها از اینکه این مسائل تا چه اندازه قابل حل هستند متفاوت است. طرف روس، تا به حال خوش‌بین‌تر از سایر طرف‌ها درباره حل‌پذیر بودن این اختلافات اظهارنظر کرده، در حالی که آمریکایی‌ها و طرف‌های غربی با ظن و گمان بیشتری درباره احتمال حصول نتیجه صحبت می‌کنند.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، همین امروز (یکشنبه) فضای مذاکرات را «گرم و سازنده» توصیف کرده است. او روز گذشته هم تصریح کرده بود که توافق نهایی در بر سر برجام «قابل دسترس» است، هر چند در این خصوص که آیا توافق تا روز انتخابات ایران اتفاق می‌افتد یا خیر نمی‌توان با قطعیت اظهارنظر کرد.
در همین راستا، «سرگئی ریابکوف»، معاون وزیر خارجه روسیه چهارشنبه هفته پیش گفته بود که مسائل باقی‌مانده پیش رو، اندکند و وضعیت گفت‌وگوها به گونه‌ای است که می‌توان گفت دیگر هیچ «مانع غیرقابل‌عبور» در مذاکرات برجامی وجود ندارند.
در سوی دیگر میدان، مقام‌های دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا و همین‌طور نمایندگان سه کشور اروپایی ضمن تأکید بر آنکه «پیشرفت‌هایی» در گفت‌وگوها حاصل شده تلاش می‌کنند در راستای مدیریت برداشت طرف‌های مقابل و وادار کردن آنها به اعطای امتیازات حداکثری فضای مبهمی در خصوص احتمال اثربخش بودن مذاکرات ترسیم کنند.
مثلاً روزنامه واشنگتن‌پست امروز به نقل از منابع آمریکایی و اروپایی نوشته ایران و آمریکا در گفت‌وگوهای غیرمستقیم جاری در وین تقریباً در تمامی موضوعات مورد بحث طی دو ماه گذشته به پیشرفت دست پیدا کرده‌اند، اما همزمان با آغاز دور ششم این گفت‌وگوها در روز شنبه، هنوز از عدم اطمینان مقام‌های دولت بایدن نسبت به آغاز مذاکرات درباره اینکه توافق نهایی حاصل خواهد شد یا خیر کاسته نشده است.
یک مقام وزارت خارجه آمریکا که به نامش اشاره نشده گفت: «تا وقتی که بی‌اعتمادی میان دو طرف به طور کامل حل نشود و تصمیمات سیاسی برای پذیرفتن نتایج مذاکره‌شده اتخاذ نشوند، پیشرفت 70 تا 80 درصدی چندان اهمیتی ندارد.»
در واقع خط کلی که مقام‌های کشورهای غربی در موضع‌گیری‌ها دنبال می‌کنند این است که توافق، قابل دستیابی است اما نیازمند اتخاذ برخی تصمیمات و انجام برخی اقدامات از جانب ایران است. مثلاً «جن ساکی»، سخنگوی کاخ سفید چند روز پیش مذاکرات پیش رو را «طولانی و چالش‌برانگیز» توصیف کرد و گفت: «بازگشت به توافق هسته‌ای، همان‌طور که می‌دانید مستلزم این است که ایران برنامه هسته‌ای خودش را به طرز محسوسی به عقب برگرداند.»
سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران هم تأیید کرده که مسائل فنی زیادی در گفت‌وگوها باقی مانده‌اند و احتمال نمی‌رود طرف‌ها بتوانند ظرف هفته جاری به جمع‌بندی نهایی برسند. او گفت: « با وضعیت پیچیده‌ای مواجه هستیم به این دلیل که هم بازگشت آمریکا به برجام یکسری مسائل فنی، حقوقی و سیاسی دارد و هم راستی آزمایی اقدامات آمریکا، از پیچیدگی‌هایی برخوردار است و باید برای آن برنامه ریزی شود و در آن خصوص دقت شود و برای آن شاخص تعیین شود.»
وی اضافه کرد: «همین‌طور اقداماتی که ایران باید انجام دهد، طبیعتا با توجه به پیشرفت‌های سریع علمی و فنی که ایران در این مدت انجام داده نحوه تنظیم آنها با بازگشت به برجام پیچیدگی‌های خودش را دارد و اینها بحث‌های مفصلی را می‌برد و مجموعه این اقدامات در چه جدول زمانی باید انجام شود.»
معاون وزیر خارجه ایران تأکید کرد: « مسلما آمریکا باید قدم اول را بردارد و آمریکا باید همه اقداماتش را ابتدا انجام دهد و بعد جمهوری اسلامی ایران راستی آزمایی می‌کند و بعد از آن است که به تعهداتمان برمی‌گردیم. این ملاک کار ماست، ولی همین احتیاج به جدول بندی و جدول زمانی داریم و اینکه مشخص شود در چه روزی اگر به جمع بندی رسیدیم، بعد مراحل تایید و تصویب آن در هر کشور چگونه باشد؟ در چه مدت انجام شود و بعد چه مقدماتی باید برنامه ریزی شود و نهایتا در چه روزی به اجرا می‌رسیم و در آن روز آمریکا باید چه کار کند و بعد چگونه راستی آزمایی شود.
صرفنظر از اینکه اظهارات علنی کدام یک از طرف‌ها از وضعیت مذاکرات به واقعیت نزدیک‌تر است به نظر می‌رسد در مقطع کنونی که گفت‌وگوها احتمالاً به حساس‌ترین و دشوارترین مرحله و بر سر پیچیده‌ترین موضوعات رسیده، طرف غربی آگاهانه در تلاش برای نوعی فضاسازی جهت مدیریت برداشت طرف ایرانی و گرفتن حداکثر امتیازات ممکن از گفت‌وگوها است.
در حال حاضر در مذاکرات برجام، برای ایران «نتیجه» مهم‌تر از «زمان» است. همه مردم و مسئولین منتظر لغو تحریم‌ها هستند و این لغو تحریم‌ها هرچه زودتر انجام شود، بهتر است، اما تجربه نحوه رفع تحریم در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما نشان می‌دهد چنانچه در مرحله مذاکرات محکم‌کاری‌های لازم صورت نگیرد نه تنها مشکل تحریم‌ها برطرف نمی‌شود، بلکه دستیابی به لغو تحریم‌ها در قالب برجام ناممکن می‌شود.
همان‌طور که کارشناسان بر اساس تجربه رفع تحریم‌ها در گذشته بارها تأکید کرده‌اند دولت ایالات متحده از ابزارهای حقوقی مختلفی برخوردار است که می‌تواند حین ادعای رفع تحریم، ریسک همکاری اقتصادی با ایران را افزایش داده و مانع از بهره‌مندی ایران از مزایای اقتصادی ناشی از رفع تحریم شود. لذا پیشنهاد کارشناسان این است که علاوه بر پافشاری روی رفع حقوقی تحریم، شرایط انتفاع ایران از رفع تحریم‌ها در قالب شاخص‌های عینی و سنجش‌پذیر مشخص شود تا راه برای بهانه‌جویی‌ها و مانع‌تراشی‌های طرف آمریکایی سد شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس و سایر کارشناسان مسائل حقوقی و اقتصادی بارها تأکید کرده‌اند که راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها به دست‌کم 3 تا 6 ماه زمان نیاز دارد و صرفاً به استناد رفع کاغذی تحریم‌ها نمی‌توان گفت که طرف آمریکایی به تعهداتش پایبند شده است.
در شرایطی که تمامی تعهدات ایران توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد راستی‌آزمایی قرار گرفته و به صورت موشکافانه و مورد به مورد گزارش می‌شوند تأیید رفع تحریم‌ها نیز بایستی به محقق شدن آثار عملی آن و راستی‌آزمایی دقیق آن توسط ایران منوط شود.
انتهای پیام/