چالش‌ کتابخانه‌های ملی در شرایط کرونایی

به گزارش خبرگزاری تسنیم، به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، پنجمین نشست رؤسای کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو، با حضور کشورهای آذربایجان، افغانستان، ازبکستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، قزاقستان و قرقیزستان امروز 25 خردادماه،‌ به میزبانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به صورت مجازی برگزار شد.

اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، به عنوان نخستین سخنران در پنجمین نشست رؤسای کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو بر استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی کشورهای عضو اکو تأکید کرد و گفت: برپایی نشست رؤسای کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو، اقدامی ارزشمند در جهت ایجاد همگرایی، قرابت، گسترش اشتراکات فرهنگی و پیوند عمیق میان مردم در منطقه اکو است.

وی درباره ضرورت برپایی نشست رؤسای کتابخانه‌های ملی عضو اکو گفت: در دورانی که جنگ و نزاع کشورهای منطقه را در بر گرفته، ما تلاش می‌کنیم که گفت‌وگو را، آن هم در عرصه فرهنگ و کتاب، با یکدیگر داشته باشیم؛ بنابراین امروز بسیار خرسندم که بار دیگر گردهم آمده‌ایم و پنجمین نشست رؤسای کتابخانه‌های ملی عضو اکو را افتتاح می‌کنیم. این اقدام فرهنگی در این مجمع منطقه‌ای سال‌ها است که سبب همگرایی و قرابت ما ساکنان منطقه اکو شده است که هر کدام از ما از خاستگاه تاریخی چند هزار ساله و تمدنی کهن بهره‌مند هستیم.

بروجردی ادامه داد: امروز نه تنها منطقه، بلکه جهانیان از آبشخور فرهنگ و تمدن منطقه ما و میراث پدران و اجداد ما از شعر و موسیقی و هنر گرفته تا حکمت و فلسفه و ادبیات و ریاضی بهره‌مند می‌شوند. همین فرهنگ مشترک سبب‌ساز ظرفیتی عمیق برای پیوند میان ملت‌ها و فرصتی نوین برای توسعه فرهنگی در منطقه اکو شده که ما سال‌ها است آن را در قالب مجمع رؤسای کتابخانه‌های ملی پاس داشته‌ایم.

وی اظهار داشت: همه ما به خوبی می‌دانیم که کتابخانه‌ها کانون و مراکزی برای صیانت از حافظه ملی و تاریخی کشورها به شمار می‌آیند که فقدان و یا کم کاری آنها منجر به آسیب فرهنگی و تمدنی خواهد شد. در این راستا کتابخانه‌ها از دیرباز تلاش کرده‌اند تا با گذر از رخدادهای تلخ و شیرین، میراث ارزشمند ملی خود را حفظ کنند و در اختیار نسل‌های بعدی قرار دهند. بر این اساس و همین طور اقتضائات بین‌المللی و منطقه‌ای، همه ما موظف هستیم که بار دیگر دست در دست هم نهیم و فرصت‌های بیشتری را برای حفظ تاریخی حافظه ملی خود و همین‌طور منطقه اکو رقم بزنیم. ما باید مصمم‌تر از قبل به تبادل اطلاعات و تبدیل اطلاعات به دانش و خرد همت گماریم و از این طریق فرایند توسعه فرهنگی را در منطقه شدت بخشیم.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تأکید کرد: با توجه به اهداف اکو برای اقدامات مشترک فرهنگی در منطقه، لازم است تا بار دیگر بر نقش حیاتی فرهنگی میان کشورها تأکید کنم. نقشی که از سال‌های دور ما را کنار هم قرار داده و فارغ از مرزهای سیاسی دیروز و امروز، همگان را به هم‌افزایی و یک زیست مسالمت‌آمیز تشویق کرده است. در سال‌های گذشته کشورهای عضو روابط خوب و ممتازی را با یکدیگر تجربه کرده‌ و هر کدام تلاش کرده‌اند تا با تبادل امکانات و تجربیات یکدیگر را یاری رسانند. همکاری خوب کشورها در حوزه برنامه حافظه جهانی یونسکو و شرکت در کارگاه‌های حفاظت و مرمت نسخ خطی از برجسته‌ترین همکاری مشترک در زمینه حفظ میراث مستند و تاریخی در منطقه اکو بوده است. خوشبختانه مؤسسه فرهنگی اکو نیز با تلاش‌های مداوم توانسته است که ارتباط میان کشورهای عضو را زنده نگاه دارد.

وی ادامه داد: همانطور که در نشست سوم و چهارم تأکید کردیم از ضرورت‌های امروز برای کتابخانه‌های ملی، ایجاد امکانات و زیرساخت‌های دسترس‌پذیری و دیجیتال‌سازی منابع فرهنگی خصوصاً نسخ خطی است. از آن جا که در جای جای منطقه فرهنگی ما، نسخه‌های خطی ارزشمندی نهفته است، شناسایی آنها و به اشتراک گذاشتن نسخه دیجیتال می‌تواند به توسعه دانش کمک کند؛ بنابراین لازم است تا ضمن شناسایی نسبت به حفاظت و دسترس‌پذیری آنها اقدام فوری صورت پذیرد. در اینجا مجدداً درخواست مورد توافق در نشست چهارم را یادآوری می‌کنم که مقرر شد اقدام به تأسیس پورتال مشترک میان کشورهای عضو توسط کتابخانه ملی ایران در همین راستا قرار گیرد، این پورتال مجازی مشترک می‌تواند کانونی برای دیگر مستندات فرهنگی از جمله کتاب‌ها، مقالات، نشریات و پایان‌نامه‌هایی باشد که در حوزه کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو نگاشته شده‌اند و خود منبعی برای غنی‌سازی فرهنگ منطقه ما به شمار می‌آیند.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تصریح کرد: به عنوان تجربه زیسته در دوران کرونا کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، اقداماتی به عمل آورد که می‌تواند نمونه‌ای از همراهی با حوزه الکترونیک، دیجیتال و فن آوری‌های جدید همچون هوش مصنوعی باشد و دانشجویان و محققین بهره لازم را ببرند. با توسعه اینترنت و روند جهانی شدن، مفاهیمی چون جمع‌سپاری در رویکرد پلتفرمی بسیار حائز اهمیت است. در دنیای امروز و با توجه به روند تصاعدی و رو به رشد تولید منابع دیجیتال، دیگر با رویکردهای سنتی نمی‌توان پاسخگوی نیازهای کاربران بود. لازم است بسترهای مشارکت شهروندان و به ویژه نخبگان و نوآوران در فراهم‌آوری، توصیف و اطلاع‌رسانی منابع اطلاعاتی فراهم شود. کتابخانه ملی ایران کاربرد فناوری‌های نوینی چون هوش مصنوعی، تحلیل داده‌های کلان، بلاک‌چین، یادگیری عمیق و غیره را برای بهبود خدمات کتابخانه‌ای و آرشیوی و غنی‌سازی تجربه کاربری مورد استفاده قرار داد.

بروجردی تصریح کرد: مرکز نوآوری و توسعه کسب و کارهای داده محور کتابخانه ملی ایران نیز در سال 2020 به همین منظور بازگشایی شد. به نظر می‌رسد که توسعه ظرفیت‌های حوزه «لیبتک» می‌تواند به عنوان مأموریتی نوین در کتابخانه‌های ملی دنیا درنظر گرفته شود. گزارش کاملی از اقدامات ایران در حوزه«لیبتک» به «ایفلا» و «ایکا» نیز ارائه شده است. همچنین کتابخانه ملی ایران آمادگی دارد تجربیات و دستاوردهای خویش را در زمینه «لیبتک» با دیگر کشورها به اشتراک بگذارد.

وی تصریح کرد: از دیگر اقدامات مشترک میان کشورهای عضو توجه به ظرفیت‌ها و امکاناتی است که هر کشوری از آن بهره‌مند است و می‌تواند آن را در اختیار دیگران قرار دهد. کتابخانه ملی ایران در سال‌های گذشته همواره تلاش کرده است تا برگزاری کلاس‌های آموزشی و کارگاه‌های متعدد در زمینه نسخ خطی و مرمت آنها دانش خود را با دیگر کشورها به اشتراک بگذارد. توسعه اینگونه اقدامات میان دیگر کشورها می‌تواند پیوندهای کاری و حرفه‌ای را گسترش دهد و هسته فرهنگی کشورهای عضو را بیش از گذشته تقویت کند.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ادامه داد: همچنین کتابخانه ملی ایران در سال گذشته با راه‌اندازی چهار سامانه مجزا در حوزه نسخ خطی، نشریات و کتاب و سند گام مهمی را برای ایجاد بستر ارتباط با محققان فارسی‌زبان ایجاد کرد که امیدواریم بتوانیم در آینده این خدمات را به دیگر زبان‌های حوزه اکو نیز ارائه دهیم.

بروجردی اضافه کرد: آمادگی کشورهای عضو اکو در برابر خطرات و بلایای طبیعی و غیر طبیعی مثل جنگ از دیگر نیازهایی است که باید در اولویت برنامه‌ریزی‌های کشورهای عضو قرار گیرد. بحران پاندمی کرونا در سال گذشته به یکی از منحصر به فردترین تجربیات بشر تبدیل شد و کتابخانه‌ها نیز در این زمینه تحت تأثیر قرار گرفتند. تجربه یک سال گذشته ما را با تهدیدها و فرصت‌های جدیدی آشنا ساخت که لازم بود آن را با یکدیگر به اشتراک بگذاریم. گفت‌وگوهای امروز ما قطعاً راهگشای اقدامات آینده در زمینه مهار چنین بحران‌هایی خواهد بود.

انتهای پیام/