چالش‌های گردشگری با روسیه ادامه دارد/ از لغو روادید تا سرگردانی مسافران ایرانی در فرودگاه روسیه
با وجود امضای برنامه اقدام اجرایی مشترکِ لغو روادید گروهی بین ایران و روسیه، شاهد وجود چالش‌هایی در حوزه گردشگری بین ایران و روسیه هستیم که تازه‌ترین نمونه‌اش سرگردانی مسافران ایرانی در روسیه است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ هشتم فرودین سال 1396 بود که موافقت‌نامه‌ای بین دولت جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در زمینه لغو روادید سفرهای گروهی شهروندان دو کشور توسط وزرای امور خارجه امضا شد. قرار بر این شد این برنامه یک ماه بعد نوشته شود اما به دلیل پیچیده بودن موضوع بعد از رفت و برگشت‌های متعدد، در نهایت سال 2018 آماده شد.
این موافقتنامه، همچنان مشکلاتی داشت و طرفین به برخی کلمات، مفاهیم و فرایندها شک، شبهه و اعتراض وارد کردند. در نهایت این برنامه مهرماه سال 1399 آماده شد. قرار بود وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای امضا به روسیه سفر کند که با اوج گرفتن ویروس کرونا، دولت روسیه امضای این برنامه را به تعویق انداخت تا اینکه در نهایت با سفر اخیر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به روسیه، برنامه اجرایی اقدام مشترک لغو روادید سفرهای گروهی شهروندان ایرانی و روسی امضا شد.
اجرای برنامه اقدام مشترکِ لغو رواید سفرهای گروهی ایران و روسیه برای دوره زمانی 2021 تا 2023 اعتبار دارد که قابل تمدید به دوره‌های مشابه است. اما با وجود این قرار داد، هنوز مشخص نیست کیفیت اجرای آن چگونه باشد و آیا کمکی به توسعه اقتصاد گردشگری کشور می‌کند یا خیر؟
مدتی است از امضای این قرار داد می‌گذرد و اخبار مرتبط با آن در رسانه‌های مختلف منتشر شده‌است، اما فعالان گردشگری معتقدند در زمان امضای این قرارداد اطلاعی از آن نداشتند و بعد از امضا هم تنها از طریق رسانه‌ها در جریان امضای آن قرار گرفتند. در نهایت این فعالان و شرکتهای گردشگری هستند که کارگزار اجرایی چنین قراردادهایی محسوب می‌شوند. وقتی مشورتی با آنها نشده و حتی از جزئیات چنین قراردادی بی‌خبر بوده‌اند چگونه می‌توان انتظار داشت که در اجرایی شدن آن مشارکت کنند. همچنین امکان استفاده از پتانسیل‌های آنها برای توسعه گردشگری بین ایران و روسیه وجود داشته است چرا که تاکنون همین شرکت‌ها برگزار کننده تورهای مسافرتی بین دو کشور بوده‌اند.
ابهام بزرگ دیگر، در این زمینه این است که وزارت گردشگری کدام شرکت‌ها را برای اجرای تورهای روسیه، بدون روادید انتخاب می‌کند؟! در واقع می‌توان گفت در اجرای چنین موضوعی اعمال سلیقه به شدت حکمفرما بوده و حتی ممکن است جدای از نحوه اجرا؛ هر کدام از دو کشور به درستی تعهدات توافق شده را اجرایی نکنند.
یکی از دلایلی که اعمال سلیقه را در اجرای آن زیاد می‌کند نحوه و شرایط اجرایی شدن آن است، چرا که این موافقتنامه برای همه آژانس‌ها نیست. قرار است ایران و دولت روسیه تعدادی دفاتر خدمات مسافرتی و تورگردان را معرفی کنند. برخی از این شرکت‌ها گردشگری در سال 2018 تعیین شده‌اند که تعدادشان به 68 عدد می‌رسد اما لازم است این لیست به‌روزرسانی شود.
می‌توان گفت این لغو روادید به صورت محدود توافق شده و لغو روادید برای همه مسافران روسیه امکانپذیر نیست. این امتیاز به گروه‌هایی که با آژانس‌ها سفر می‌کنند، داده شده است. اگر نظارت کافی بر اجرای چنین قراردادی نباشد آژانس‌های منتخب می‌توانند همان هزینه حذف شده ویزا را در قالبهای دیگر از مسافران اخذ کنند و حذف این هزینه تغییری در هزینه سفر به روسیه برای مردم عادی ایجاد نکند و تنها باعث افزایش سود آژانس‌های منتخب شود. زمانی می‌توان گفت این لغو ویزا صورت گرفته که مسافر توری را خریداری کند و هزینه این ویزا در آن مستتر نباشد.
اینکه دولت باید آژانس‌های دارای مجوز را برای سفر به روسیه انتخاب کند خود ایجاد رانت می‌کند و باعث اعتراض و ناراحتی آژانس‌های مسافرتی شده‌است. رانت، پتانسیل‌های گردشگری در بخش خصوصی را نابود می‌کند و فضای رقابتی را از بین می‌برد. نباید فعالیت آژانس‌های مسافرتی را منطقه‌بندی کرد و دولت به‌گونه‌ای رفتار کند که برخی آژانس‌ها احساس کنند فلان منطقه، حوزه استحفاظی شخصی خودشان است، با این رفتار نوعی انحصار شکل می‌گیرد.
مشکل دیگری که در زمینه توسعه گردشگری بین ایران و روسیه احتمال بروز دارد سوءاستفاده از این تصمیم توسط برخی مسافران و یا اقداماتی است که منجر به خروج یک طرف از اجرای آن می‌شود. طرفین این موافقتنامه، یعنی ایران و روسیه باید اقداماتی صورت دهند تا مشخص شود دو کشور به تعهدات این قرار داد پایبندند. اثبات این موضوع تنها با رفتارهایی صورت می‌گیرد که اثبات می‌کند طرفین به دنبال توسعه این تناسبات هستند. اتفاقی که به‌تازگی در فرودگاه مسکو رخ داده از ابعاد مختلفی امکان بررسی دارد و می‌تواند به این روابط آسیب وارد کند.
روز گذشته خبری در رسانه منتشر شد که نشان می‌داد 37 مسافر ایرانی، بیش از 30 ساعت در فرودگاه مسکو مانده‌اند و اجازه خروج از این فرودگاه را ندارند. مسافران این دو پرواز با در دست داشتن «Fan ID» به قصد تماشای مسابقات جام‌ملتهای اروپا عازم روسیه شده بودند و در فرودگاه با مشکل مواجه شدند.
در پی این مشکلات سفارت ایران در مسکو اطلاعیه‌ای را منتشر کرده که در این اطلاعیه آمده است: طبق اطلاعات واصله، برخی از آژانس‌های مسافرتی در چند وقت گذشته مبادرت به فروش غیرقانونی بلیت و فن‌آیدی برای تماشای مسابقات جام ملتهای اروپا در سنت‌پترزبورگ به برخی از شهروندان ایرانی کرده‌اند. مرزبانی فرودگاههای روسیه با ادعای جعلی بودن فن‌آیدی و اختصاص یک بلیت به چند نفر، مانع حضور این عده از شهروندان به مسکو شده‌اند؛ این امر با شیوع بیشتر ویروس کرونا در فدراسیون روسیه و اقدام غیرقانونی چند ایرانی در هفته گذشته برای عبور از مرز روسیه به سمت اروپا همزمان شده و در نتیجه مرزبانی فرودگاههای مسکو، سخت‌گیری‌های خود برای ورود مسافران ایرانی به روسیه را افزایش داده و در صدد بازگرداندن آنها به کشورمان شده‌اند.
در دومین اطلاعیه سفارت ایران در روسیه در مورد مشکل به وجود آمده برای تعدادی از هموطنان ایرانی در فرودگاههای مسکو آمده است:
«با توجه به مشکل پیش آمده برای شهروندان ایرانی در سفر به روسیه برای تماشای مسابقات فوتبال جام ملتهای اروپا، این سفارت به محض اطلاع از این مشکل با اعزام نماینده به فرودگاه رایزنی‌های گسترده‌ای با مقامات امنیتی و انتظامی مسئول جهت حل مشکل بوجود آمده بعمل آورد. از حدود 250 مسافر ایرانی که با پرواز شرکت هواپیمایی ایرفلوت روز پنجشنبه 27 خرداد ماه وارد مسکو شدند، برخی از مدارک ارائه شده از سوی 38 نفر از مسافران مورد تایید مسئولین پلیس مرزی روسیه قرار نگرفته و همچنین اظهارات این مسافران نیز مغایر با هدف سفر آنها بوده است.
تعدادی از این شهروندان نیز کودکان خردسال و افراد مسن و بیمار هستند که سفر آنها به روسیه با فن‌آیدی از سوی پلیس مرزی روسیه توجیه منطقی نداشته و آنان نیز در اظهارات خود به اهداف دیگری غیر از تماشای مسابقات فوتبال از جمله گذراندن ماه عسل و یا دیدار برخی اقوام و نزدیکان اشاره کرده‌اند که این موضوع بر خلاف قوانین و مقررات کشور روسیه است. این در حالی است که شرکتهای مسافری که از سابقه گردشگری با روسیه برخوردار می باشند ملزم به اطلاع و رعایت قوانین و مقررات بوده و باید خود را مکلف به رعایت این قوانین و مقررات بدانند و همزمان مسافرین خود را از این مقررات آگاه کنند.»
این در حالی است که مسافران معطل مانده در فرودگاه به حداقل امکانات لازم هم دسترسی نداشتند. نباید صرف احتمال پناهندگی مسافران رفتار نادرستی با آنها داشت. نکته دیگر اینکه شرکتهای هواپیمایی اول از مدارک مسافران اطمینان حاصل می‌کنند و بعد اقدام به پذیرش می‌کنند، پس احتمال مشکل در مدارک پایین می‌آید، اگر این موضوع درست باشد باید به سراغ شرکتهای هواپیمایی رفت و دلیل صدور بلیت را از آنها جویا شد.
در نهایت می‌توان گفت اگر قرار است توافقی دوطرفه بین ایران و روسیه در راستای توسعه گردشگری صورت بپذیرد، لازمه آن رفتار مناسب دو طرفه است و اتفاقاتی نظیر مورد اخیر می‌تواند به نگاه توسعه‌گرایانه گردشگری آسیب وارد کند.
انتهای پیام/
