سناریوهای پیش روی پاشینیان و آینده ارمنستان
شرایط خفت‌بار آتش‌بس که پاشینیان آن را امضا کرد و به زعم خودش «بسیار دردآور هم بود»، در دوران آتی به عنوان یکی از مهم‌ترین معضلات و دغدغه‌های حزب حاکم برای جبران مافات و برگرداندن اعتماد بنفس عمومی است.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، پس از آنکه «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان اسفندماه سال گذشته در سخنرانی خود در جمع هوادارانش در ایروان، از همه ارامنه به دلیل اشتباهات دولتش عذرخواهی کرد و وعده انتخابات زودهنگام را داد، شاید تصور نمی‌کرد که حزبش دوباره بتواند اکثریت کرسی‌های مجلس این کشور را تصاحب کرده و دوره نخست‌وزیری‌اش تمدید شود.
پاشینیان غربگرا که با غضب مسکو روبرو شده بود، بسیاری از سرزمین‌های اشغال کرده قره‌باغ را در جنگ قره‌باغ 2020 از دست داد تا روسیه سزای غربگرایی کشور خارج‌نزدیک خود را با چراغ سبز به باکو جهت آغاز جنگ علیه مواضع ارامنه در قره‌باغ بدهد.
از دست رفتن مناطق اشغالی قره‌باغ، موجبات جابجایی جمعیتی ارامنه از مناطق آزاد شده به سرزمین‌های اصلی ارمنستان را فراهم کرد و این مهم موجی از خروش ملی را علیه پاشینیان به راه انداخت.
زمانی که پاشینیان در ارمنستان به قدرت رسید، سیاست‌های خاص این نخست‌وزیر، روابط بین ارمنستان و روسیه را دچار چالش کرد. پاشینیان در راستای مقابله با فساد، رجل قدرتمند سابق را به دادگاه کشاند، از جمله «یوری خاچاتورف» دبیرکل فعلی سازمان معاهده امنیت‌جمعی که بلوکی نظامی به رهبری روسیه است.
رسانه‌های روس از پاشینیان به دلیل سفرهای مکررش به غرب انتقاد می‌کردند و همواره پیوندهای برخی از مقامات ارشد دولت با آمریکا را برجسته می‌ساختند. شاید این امر بتواند به روشن شدن این قضیه کمک کند که چرا روسیه، که به طور سنتی نزدیک‌ترین هم‌پیمان منطقه‌ای ارمنستان و رقیب اصلی ترکیه بوده، دیر وارد گود درگیری شد.
در دیگر سو، پیشروی سریع باکو با حمایت لجستیکی و سیاسی ترکیه، برای بازپس‌گیری مناطق اشغال‌شده قره‌باغ، ورود شتابزده روسیه جهت تحمیل آتش‌بس و جلوگیری از آزادی کامل قره‌باغ را در پی داشت تا همچنان قره‌باغ یک استخوان لای زخم برای مردم قفقاز جنوبی باقی مانده و مسکو از این طریق، استیلای خود بر جمهوری‌های استقلال‌یافته از شوروی را حفظ کند.
از سوی دیگر، در اثنای جنگ قره‌باغ و در پی شکستهای مداوم اردوی ارمنستان در جنگ قره‌باغ 2020، خبرهایی مبنی بر ارتباط‌گیری پاشینیان با مسکو مخابره و حتی ادعا شد که پاشینیان با ایجاد یک پایگاه نظامی در ارمنستان موافقت کرده است.
در همین راستا بود که «واگارشاک آروتونیان» وزیر دفاع ارمنستان چهارم اسفند 99 در یک مصاحبه با خبرگزاری روسی ریانووستی اعلام کرد که ایروان علاقه‌مند به گسترش و افزایش توان بالقوه پایگاه نظامی 102 روسیه در منطقه گیومری ارمنستان است.
تجربه‌ای به قیمت جان ارامنه
اما حالا که هیات نظارت بر انتخابات ارمنستان اعلام کرده حزب حاکم این کشور اکثریت آرای شرکت‌کنندگان در انتخابات پارلمانی را به دست آورده، پاشینیان و حزبش با یک دوره قدرت دیگر روبرو هستند.
جنگ قره‌باغ 2020 و عدم حمایت جدی آمریکا از ارمنستان و همچنین منجی شدن روسیه برای از دست نرفتن بخش بیشتری از مناطق اشغال‌شده قره‌باغ، تجربه‌ای تلخ برای هیأت حاکمه ایروان شد که نمی‌تواند به غرب اعتماد کند و در عین حال نباید کاری کند که مایه آزردگی خاطر حاکمیت روسیه شود.
علاوه بر این، در ایام پسا آتش‌بس جنگ قره‌باغ 2020 که ایروان صحنه شورش مردمی علیه سیاست‌های حزب حاکم بود، پاشینیان خوب درک کرد که علی‌رغم وجود یک احساس قدرتمند هویت ملی در این کشور که سابقه آن به هزاران سال قبل بازمی‌گردد، اگر مسکو بخواهد، این احساس قدرت هویت ملی دقیقاً در برابر حزب حاکم بسیج می‌شود.
پاشینیان به خوبی خوب می‌داند که دولت‌های معدودی در دنیا می‌توانند در مواجهه با چنین شکست نظامی‌ای پابرجا بمانند اما این استمرار قدرت شاید به خاطر گوشه نظر مسکو بوده است.
سناریوهای پیش روی پاشینیان
حال که اخبار از پیروزی حزب پاشینیان حکایت دارد، چند سناریو در برابر پاشینیان می‌توان متصور شد:
- جنگ دیگری در راه است
شرایط خفت‌بار آتش‌بس که پاشینیان آن را امضا کرد و به زعم خودش «بسیار دردآور هم بود»، در دوران آتی به عنوان یکی از مهم‌ترین معضلات و دغدغه‌های حزب حاکم برای جبران مافات و برگرداندن اعتماد بنفس عمومی است.
از آنجا که ترکیه در پس مفاد آتش‌بس، تلاش کرده ژئوپلیتیک روسیه و ایران را به جهت ترانزیت کالاهای چینی به اروپا حذف کند، به نظر می‌رسد، دولت بعدی ارمنستان با چراغ سبز مسکو برای جنگی دیگر در قره‌باغ و بازپس‌گیری مناطق آزاد شده اقدامی کند.
- غش ایروان به سمت مسکو
در شرایطی که ارمنستان هر روز جغرافیای بیشتری را در جریان جنگ قره‌باغ2020 از دست می‌داد، آمریکا اقدام سازنده و مثبتی برای کاهش تنش‌ها در قره‌باغ انجام نداد و عملاً حمایت جدی از دولت غربگرای پاشینیان نداشت.
دولتمردان رده‌بالای دولت ترامپ، ارتباطات بسیار نزدیکی با برخی تجار و ذی‌نفوذان ترکیه داشتند و همین موضوع باعث عدم موضع‌گیری شفاف واشنگتن در حمایت از پاشینیان و ارمنستان شد. همانطور که پیشتر هم گفته شد، شاید علنی نشود اما روابط مسکو و ایروان در دولت بعدی این کشور گرمتر و جدی‌تر خواهد شد و حزب پاشینیان درک کرده که نمی‌توان بر دیوار غرب به‌خصوص آمریکا یادگاری نوشت.
- حصر بیشتر جغرافیایی
ارمنستان کشوری است که از شرق و غرب توسط متخاصمین خود محصور بوده و در شمال و جنوب، همسایگانی دارد که همواره برای بقای خود باید نظر آنها را جلب کند. ارمنستان از لحاظ ژئوپلیتیک، به دلیل حصر جغرافیایی و متصل نبودن به آب‌های آزاد، در تنگنا قرار دارد و گزینه‌های زیادی برای تنوع ارتباطات خارجی ندارد. مفاد آتش‌بس جنگ اخیر هم حلقه حصر جغرافیایی ارمنستان را تنگ‌تر کرده و حتی بر مرز زمینی ایران و ارمنستان هم از سوی مسکو و ترکیه نظارت وجود خواهد داشت.
- افزایش نارضایتی مردم
ارمنستان در جنگ قره‌باغ 4.8 میلیارد دلار خسارت دید و این برای اقتصاد کوچک این کشور، ضربه‌ای جبران‌ناپذیر است. شاید دولت بعدی ارمنستان نتواند مسیر رو به بهبود اقتصادی دولت قبل را ادامه دهد زیرا در ابتدا باید اعتماد عمومی را جلب و سپس خسارت‌های ناشی از جنگ را جبران کند.
با شیوع و همه‌گیری جهانی ویروس کرونا، اقتصاد ارمنستان نیز تحت تاثیر قرار گرفت و بر اساس آخرین آمار‌ها، فعالیت اقتصادی ارمنستان در ماه‌های اخیر 3.9 درصد کاهش یافته و کاهش ارزش تجارتی 23 درصدی را در سال 2020 تجربه کرده است.
در پایان باید به این نکته اشاره شود که پاشینیان اگر به عنوان نخست‌وزیر در دولت بعد انتخاب شود، جهان‌بینی دولت وی با قبل متفاوت خواهد بود.
پاشینیان بیش از آنکه تلاش کند به اتحادیه اروپا بپیوندد، برای تقویت اتحادیه اقتصادی اوراسیا تلاش خواهد کرد. ایروان در دولت آینده، نگاه به شرق بیشتری خواهد داشت و تلاش خواهد کرد در پازل روسیه در نظم جدید شرقی دنیا که با سردمداری اقتصادی چین و نظامی روسیه در حال شکل‌گیری است، بازیگری پررنگ‌تری داشته باشد.
نویسنده: مهدی خورسند، کارشناس مسائل چین و اوراسیا
انتهای پیام/