«فضای مجازی، تهدید یا فرصت؟»| دولت سیزدهم و حاکمیت سایبرنتیک جمهوری اسلامی

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده حکمرانی فضای مجازی»؛ محمدعلی شکوهیان راد «مدرس دانشگاه تهران و پژوهشگر در حوزه سایبرنتیک و فضای سایبر» در یادداشتی نوشت:

 قوی شدن کشور جزء هدف‌های ما است… ابعاد قوّت ابعاد وسیعی است… امروز قوّت در فضای مجازی حیاتی است؛ امروز فضای مجازی حاکم بر زندگی انسان‌ها است در همه‌ی دنیا؛ و قوّت در این [زمینه] حیاتی است. (امام خامنه‌ای)

بر اساس مطالعات صورت گرفته، فضای سایبر به‌عنوان مهم‌ترین، راهبردی‌ترین و مؤثرترین حوزه‌ی حاکمیتی در عصر حاضر مطرح است به گونه‌ای که راهبردهای کنترل افکار عمومی و شناخت ملت‌های جهان از این طریق، در سال‌های اخیر به اصلی‌ترین گزاره تسلط و اشراف بر جهان از سوی دولت‌های استکباری تبدیل شده است. در این بین، سایر کشورها تلاش نموده‌اند تا با استقلال مدیریتی فضای سایبری ملی‌شان از فضای سایبر بین‌الملل، ضمن ارتباط با فضای سایبر جهان بتوانند ملت‌هایشان را از تهاجمات نرم، عقیدتی، فرهنگی و سایر آسیب‌های متأثر از فضای سایبر حفظ نمایند.

این در حالی است که جنبه‌های حاکمیتی و راهبردی فضای سایبر در جمهوری اسلامی ایران، آن‌طور که شایسته بوده و مورد تأکید امام جامعه نیز می‌باشد، شناخته نشده و به این مقوله‌ی بی‌بدیل صرفاً از حیث فنّی نگریسته می‌شود. این خطای راهبردی باعث شده تا کشور با عقب‌ماندگی جدی در کنترل فضای سایبر به‌نفع ارزش‌های ایرانی ـ اسلامی مواجه شود و تهدیدات و آثار منفی ناشی از آن، تمامی لایه‌های حاکمیت و همچنین ملت شریف ایران را در برگیرد.

بررسی‌های تکمیلی برای مشخص شدن علت خطای مذکور، چنین می‌نمایاند که مسئولان ذی‌ربط در بخش‌های مختلف ـ بالاخص قوه‌ی مجریه ـ با مبانی فلسفی و نظری که فضای سایبر بر آنها بنا گشته آشنا نبوده و عمدتاً تحت تأثیر مشاورانی هستند که علی‌رغم دلسوزی و دغدغه‌مندی برای نظام و انقلاب، فاقد بینش عمیق نظری در شناخت، تصمیم‌سازی و طرح‌ریزی صحیح و همه‌جانبه نسبت به فضای سایبر هستند. این در حالی است که شرط اصلی تحول در تمامی مسائل حاکمیتی، تحول نظری و سپس عملی نسبت به فضای سایبر ملی است به نحوی که رویکرد آن کاملاً بومی بوده و صرفاً به حوزه‌ی فنّی و تقلید از پروتکل‌ها و استانداردهای بین‌المللی محدود نگردد.

** مغفول ماندن جنبه‌های حاکمیتی دانش سایبرنتیک

فضای سایبر که به ظاهر فضای فنی تلقی شده و جنبه‌های حاکمیتی آن مغفول واقع شده است، در اصل فضایی است که ابتناء بر دانش سایبرنتیک دارد. دانش سایبرنتیک نیز مبتنی بر مراجع و منابع اصلی آن، دانشی نوین است که اصالت آن بر مفهوم آگاهی و اطلاعات است و در طرح‌ریزی حاکمیت، جامعه را از طریق تسلط بر جریان اطلاعات، کنترل می‌نماید. به عبارت دیگر، حاکمیت بر جامعه در عصر سایبرنتیک، به جای آنکه اصالت را به منابع فیزیکی بدهد، منابع اطلاعاتی را از طرق مختلف در اختیار گرفته و با جریان‌سازی در حوزه‌های مختلف، افکار جامعه را نسبت به مسائل مد نظر حاکمیت هدایت و مدیریت می‌نماید. لذا دانش سایبرنتیک را می‌توان باز تعریف نوینی از قدرت نرم دانست.

حال برای تحقق نظریات تدوین شده در این دانش، یک فضای عملیاتی و کاملاً واقعی مورد نیاز است که بتواند حاکمیت اطلاعاتی را بر جامعه ایجاد نموده، توسعه دهد و در نهایت تثبیت نماید که این فضا، فضای سایبر نام دارد. نکته‌ی مهم این است که فضای سایبر در هر عصر بر اساس میزان پیشرفت دانش و تکنولوژی، منطبق با شرایط عصر خود بوده است. به عنوان مثال زمانی به نشریات مکتوب و جراید روزانه، فضای سایبر گفته می‌شد و امروز به پیشرفته‌ترین ابزار و وسایل و زیرساخت‌های ارتباطی نظیر اینترنت اطلاق می‌شود.

در نتیجه، تمامی کشورهایی که اهمیت فضای سایبر و نقش بی‌بدیل آن را در تحقق حاکمیت از یک سو و تقابل با تهدیدات راهبردی دشمنان از سویی دیگر درک کرده‌اند، برای بومی‌سازی، استقلال و مدیریت داخلی فضای سایبر ملی‌شان اقدامات متعدد انجام داده‌اند؛ اقداماتی که از عالی‌ترین سطوح نظری تا نازل‌ترین مباحث فنّی، پیوسته است. ولی امر مسلمین بارها و بارها بر این مهم تأکید نموده‌اند؛ از جمله در سخنرانی نوروزی سال 1400 فرمودند:

متأسفانه در فضای مجازی کشور ما هم که آن رعایت‌های لازم با وجود این همه تأکیدی که من کردم صورت نمی‎گیرد و در یک جهاتی واقعاً ول است. همه‌ی کشورهای دنیا روی فضای مجازی خودشان دارند اِعمال مدیریّت می‌کنند، [در حالی که] ما افتخار می‌کنیم به اینکه ما فضای مجازی را ول کرده‌ایم! این افتخار ندارد. فضای مجازی را بایستی مدیریّت کرد.

بنابراین تلاش جدی در دولت سیزدهم باید بر این باشد که بومی‌سازی، استقلال و مدیریت داخلی فضای سایبر کشور را به معنی واقعی کلمه و در هر دو حوزه‌ی مبانی نظری و راهکارهای عملی و فنّی طرح‌ریزی و اجرا نماید.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

انتهای پیام/ر