"سناد، همگام، سیدا و پادا" جزیره‌هایی منفصل و رویایی به‌نام سامانه‌های یکپارچه نرم‌افزاری در آموزش‌و‌پرورش!
سامانه‌های مختلف وزارت آموزش و پرورش از سناد، همگام و اخیراً سیدا و پادا موضوعی است که در طول سالهای اخیر کمتر درباره آنها صحبت شده است؛ سامانه‌هایی که در دوره‌های مختلف به‌صورت جزیره‌ای و غیریکپارچه تولید، استفاده و بعضاً رها شده است!
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ سامانه‌های مختلف وزارت آموزش و پرورش از سناد، همگام و اخیراً سیدا و پادا موضوعی است که در طول سالهای اخیر کمتر درباره آنها صحبت شده است.
سامانه‌های متعددی که هر چند وقت یکبار رونمایی و به مجموع سامانه‌های پراکنده وزارت آموزش و پرورش اضافه می‌شوند اما در عمل کارایی هر یک با مشکلاتی مواجه است!
در همین رابطه با محمود حبیبی؛ مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش و پرورش گفت‌وگو داشتیم که مشروح آن را در ادامه مشاهده می‌کنید:
تسنیم: با توجه به اینکه منبعی درباره تاریخچه شکلگیری نرم‌افزارها و سامانه‌های مورد استفاده در آموزش و پرورش وجود ندارد، لطفا مختصری در این رابطه توضیح دهید. گویا شروع این کار از سال 1371 در قالب نظام جامع انفورماتیک آموزش و پرورش و توسط شرکت پژوهش و نوآوری صنایع آموزشی با تولید 33 نرم‌افزار آغاز شده است و به عنوان نمونه ثبت نمرات تحصیلی به ترتیب در نرم‌افزار تحت داس (DOS) و دانا تحت ویندوز در مدارس، و سپس سامانه‌های تحت وب سناد، سیدا و درگاه پادا بوده است؟
همانطور که اشاره کردید شروع کار استفاده از سیستمهای نرم‌افزاری در آموزش و پرورش سال 1371 است. در آن زمان با توجه به مقتضیات و فناوری موجود سیستم‌هایی طراحی شد تا تمام فرآیندهای اداری وزارت آموزش و پرورش مکانیزه شوند. این سامانه‌ها در حوزه‌های مختلفی مانند منابع انسانی (پرسنل، احکام و حقوق)، سیستمهای دانشآموزی، و مالی ایجاد و فعال شدند. این سامانه‌ها در آن زمان تحت سیستم عامل DOS بود و طراحی آن با توجه فناوری آن زمان، مناسب بود. با توجه به اینکه در آن زمان واحدهای سازمانی با یکدیگر اتصال شبکه‌ای نداشتند، معماری این سامانه‌ها کاملاً مجزا و جزیره‌ای در نظر گرفته شده بود یعنی سیستمهای منابع انسانی، دانش آموزی و مالی هر یک به صورت مجزا، کار خود را میکردند و ارتباط سیستمی با یکدیگر نداشتند.
تجمیع داده‌های الکترونیکی نیز به صورت سلسله مراتبی (Hierarchical) صورت می‌پذیرفت یعنی اطلاعات در بازه‌های زمانی مشخصی به صورت فایل از مدارس جمع‌آوری و در منطقه تجمیع و سپس از منطقه به استان و به همین ترتیب از استان به ستاد ارسال و تجمیع می‌شدند. این شکل انتقال اطلاعات باعث ریزش اطلاعات، خطا در تبادل اطلاعات و کند بودن فرآیندها می‌شد و ستاد می‌توانست سالانه یک بار اطلاعات کامل را داشته باشد. این سامانه‌ها تا سال1380 بدین شکل کار خود را ادامه دادند.
از اوایل دهه 80 به تدریج سعی شد سامانه‌ها با استفاده از فناوری جدیدتر بازطراحی شوند. بر همین اساس برخی سامانه‌های جدید جایگزین قبلی‌ها شدند. به عنوان مثال سامانه‌های پرسنل، حقوق و دستمزد و دانشآموزی در محیط ویندوز طراحی شدند اما از گذشته ارث بری کردند و تغییر پارادایم اتفاق نیفتاد. این سامانه‌ها به همان شکل مجزا البته با فناوری جدید فعالیت را ادامه دادند و همچنان مشکل پراکندگی اطلاعات وجود داشت.
تعدد سامانه‌ها و آمار متناقض
تعدد سامانه‌ها، وزارت آموزش و پرورش را به ویژه در بحث آمار با مشکل مواجه کرده بود، حتی گاهی مدیران قبلی اشاره میکردند که آمارها را وقتی از منابع مختلف - یعنی سیستمهای متفاوت - می‌گیرند آمارهای متناقضی را مشاهده می‌کنند و طبیعتاً وقتی آمار دقیق نباشد برنامه‌ریزی بر اساس آن آمار کار سخت و پیچیده‌ای است. به همین دلیل از اوایل دهه 90 تصمیم گرفته شد تا سامانه یکپارچه وزارت آموزش و پرورش طراحی شود که در سالهای 91 و 92 کار مطالعاتی را شروع کردیم.
به تدریج سعی شد به این سمت برویم که سامانه‌ها را یکپارچه داشته باشیم اما چون وزارت آموزش و پرورش بسیار بزرگ و تعداد مخاطبان، اطلاعات و مشکلات دیتا بسیار زیاد است، اینها را در قالب یک پلتفرم ثابت اما در سه زیردسته تقسیم‌بندی کردیم، یعنی پلتفرم نرم‌افزاری یکی است و هر کدام از سیستمهای منابع انسانی، دانشآموزی و مالی را روی آن طراحی، پیاده‌سازی و به تدریج توسعه دادیم. اما از آنجا که در نظر بود همچنان ارتباطشان با سیستمهای قبلی حفظ شود و فرآیندهای وزارت آموزش و پرورش مختل نشوند، همزمان با فعالیت سیستمهای قبلی هر بخش از سامانه‌های جدید که طراحی و پیاده‌سازی می‌شد، زیر بار میرفت و سعی می‌کردیم امور و چرخه اطلاعات دچار اختلال نشوند.
در یک سال گذشته وزیر آموزش و پرورش، تاکید بسیاری بر یکپارچه سازی سامانه‌های آموزش و پرورش داشتند و کار بیشتر از قبل سرعت گرفت و توانستیم بسیاری از بخش‌های سامانه یکپارچه را اجرایی کنیم که در حضور رئیس جمهور رونمایی شد.
تسنیم: در وزارت آموزش و پرورش شاهد هستیم که در دوره‌های مختلف نرم‌افزارها و سامانه‌های مختلفی به صورت جزیره‌ای و غیریکپارچه تولید و استفاده شده و اطلاعات هر کدام از این نرم‌افزارها و سامانه‌ها در گوشه‌ای رها شده است. این موضوع درباره سوابق تحصیلی شامل مدارک و ریزنمرات و اتصال آنها به کد ملی هر فرد وجود دارد. برنامه وزارت آموزش و پرورش برای تولید یک سامانه یکپارچه که اطلاعات دانش‌آموزان، ریزنمرات و مدارک تحصیلی در آن تجمیع و مورد استفاده قرار گیرد، چیست؟
وزیر آموزش و پرورش ماموریت ویژه‌ای به ما داد تا بحث یکپارچه‌سازی سامانه‌ها را پیگیری کنیم و یکی از اقداماتی که انجام شد راه‌اندازی سیستم یکپارچه دانشآموزی وزارت آموزش و پرورش بود. این سیستم تحت عنوان "سیدا" به منظور نگهداری و ثبت و ضبط تمام سوابق تحصیلی، نمرات و اطلاعات انضباطی و پرورشی دانش‌آموزان در یک سیستم یکپارچه و همچنین ارائه خدمات مختلف از این بستر به دانش‌آموزان و اولیاء راه‌اندازی شد.
دسترسی به سامانه سیدا در اختیار مدیران، معلمان و مدارس است. علاوه بر آن برای ارائه خدمت به دانش‌آموزان و اولیاء، دسترسی جداگانه‌ای از طریق درگاه (Portal) پادا (پرونده الکترونیک دانش‌آموزان) ایجاد کردیم که برخی از خدمات مانند کارت‌های ورود به جلسات آزمون‌های مختلف، ارائه کارنامه و ثبت‌نام الکترونیکی هم اکنون در آن فعال شده‌اند و به تدریج تعداد این خدمات افزایش خواهند یافت. هر سال این سوابق به صورت نسلی نگهداری می‌شوند و از این به بعد مراجعه به این سوابق از طریق درگاه پادا انجام خواهد شد.
تسنیم: در سامانه سیدا اطلاعات و سوابق تحصیلی دانش‌آموزان از چه سالی در دسترس است؟
چون سیدا به تازگی راه‌اندازی شده است اطلاعات سال 1399 در آن موجود است و وقتی فرآیندهای مربوط به بسته شدن سال تحصیلی جاری انجام شود، تمام اطلاعات سناد و سیستمهای جزیره‌ای قبلی مانند دانا به آن اضافه شده و همه سوابق یکجا نگهداری می‌شوند و از طریق درگاه پادا در دسترس دانش‌آموزان و اولیاء خواهد بود.
تسنیم: سوابق تحصیلی قدیمی مثلاً دهه‌های 50 و 60 و دوره‌‌ای که کد ملی نبوده است، چگونه قابل دسترسی است؟
در آموزش و پرورش از سال 1330 سوابق تحصیلی وجود دارد. بخشی از این سوابق تحصیلی الکترونیکی هستند اما مربوط به زمانی هستند که کد ملی نبوده است (حدودا سالهای 1371 تا 1380). برای حل این مشکل رایزنی‌هایی را با ثبت احوال شروع کردیم تا این افراد را به صورت مکانیزه با استفاده از از سایر اطلاعات شناسنامه‌ای مانند نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه شناسایی کنیم.
مذاکره با ثبت احوال برای سوابق تحصیلی قدیمی
چون همه این افراد بعداً کد ملی دریافت کرده‌اند و اطلاعاتشان در سامانه ثبت احوال موجود است. ممکن است درصدی هم باشند که اطلاعاتشان نقص داشته باشد و نتوانیم آنها را شناسایی کنیم که احتمالاً از راهکار فراخوان استفاده خواهیم کرد تا افراد به مناطق آموزش و پرورش مراجعه کرده و کد ملی را در اختیار قرار دهند.
بخشی دیگر از سوابق تحصیلی به صورت کاغذی و مربوط به قبل از سال 1371 هستند. در آن زمان سامانه الکترونیکی نبوده و سوابق به صورت پرونده‌‌ای کاغذی (فیزیکی) است که در مناطق نگهداری می‌شوند. در حال حاضر الکترونیکی سازی این بخش از سوابق تحصیلی قدیمی و ثبت آنها در سیستم جدید با درخواست افراد و در قالب صدور تاییدیه تحصیلی انجام می‌شود. البته بعد از آنکه کلیه داده‌های الکترونیکی موجود در آموزش و پرورش به سامانه جدید منتقل و به کد ملی افراد متصل شد، به تدریج اقدام به الکترونیکی سازی تمام سوابق تحصیلی کاغذی (سالهای 1330 تا 1371) خواهیم کرد.
تسنیم: طراحی و پیاده‌سازی نرم‌افزارها و سامانه‌ها در وزارت آموزش و پرورش دارای چه روال و فرآیندی است؟ همچنان شرکت پژوهش و نوآوری صنایع آموزشی متصدی این امور است؟
شرکت پژوهش به عنوان پیمانکار ما در حوزه یکپارچه‌سازی از ابتدا مشغول به کار بوده است و الان نیز با آموزش و پرورش همکاری دارد. مطابق مقررات به عنوان یک شرکت خصوصی طرف قرارداد با وزارت آموزش و پرورش روال اداری لازم برای همکاری را طی میکند که فرآیند آن توسط معاونت برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش انجام می‌شود. تمام سیستمهای آموزش و پرورش توسط این شرکت طراحی و پیاده‌سازی نشده و در اجرای برخی از آنها حضور داشته است.
این شرکت در سال 1371 به عنوان یک شرکت دولتی تاسیس شده بود تا امور فناوری اطلاعات را برای آموزش و پرورش انجام دهد و بعداً با توجه به قوانین خصوصی شد. دانش برخی سامانه‌ها در اختیار این شرکت بود و پشتیبانی آنها هر ساله بر اساس قوانین موجود و تشریفات مناقصه به این شرکت واگذار شده است. علاوه بر این شرکت، شرکتهای دیگری هم با آموزش و پرورش همکاری داشته‌اند و این طور نیست که فقط شرکت پژوهش و نوآوری صنایع آموزشی باشد. در 10 تا 15 سال گذشته بیش از 20 شرکت مختلف در حوزه فناری اطلاعات در وزارت آموزش و پرورش فعالیت کرده‌اند.
در خصوص روال و فرآیند طراحی و پیاده‌سازی، کاری که هم اکنون در حوزه یکپارچه‌سازی سامانه‌ها انجام می‌شود را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: بخش اول هسته اصلی است که یکپارچه سازی را براساس آن پیش می‌بریم و تمام داده‌ها و اطلاعات مربوط به دانش‌آموزان، منابع انسانی و مالی بر روی این هسته قرار میگیرد. بخش دوم، خدمات (Services) مختلفی است که اطلاعات مورد نیاز خودشان را از هسته اصلی دریافت می‌کنند. این خدمات ممکن است مربوط به دانش‌آموزان، معلمان و یا سایر بخش‌ها باشند و توسط شرکتهای مختلفی ارائه شوند. به عنوان مثال شاد هم‌اکنون در حال ارائه خدمت و شرکت پشتیبان آن همراه اول است. اطلاعاتی که شاد در حوزه دانشآموزی و کلاس بندی نیاز دارد را از بستر یکپارچه ما دریافت میکند.
بنابراین انحصاری وجود ندارد و رقابت در ارائه خدمات مختلف وجود دارد. سیستمهای مختلف با شرکت‌ها و تیم‌های مختلف در حال فعالیت هستند اما آن بخشی از اطلاعات که حاکمیتی است (هسته اصلی)، در قالبی سیستمی یکپارچه کاملاً در اختیار وزارت آموزش و پرورش است.
تسنیم: یکپارچه‌سازی سامانه‌های آموزش و پرورش چه مزایایی دارد؟
با ایجاد یک انبار داده کامل و متمرکز از اطلاعات آموزش و پرورش می‌توانیم یک داشبورد مدیریتی یا هوش تجاری طراحی و با استفاده از این داده‌ها، گزارش‌های مختلف مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش را تهیه و در اختیار مدیران در تمامی سطوح، از سطح وزیر آموزش و پرورش با سطح دسترسی خاص خود تا سطوح ادارات کل استان‌ها، مناطق و مدارس قرار دهیم. همچنین دیگر مشکل اختلاف در آمارها را هم نخواهیم داشت.
انتهای پیام /
