سعد حریری و سریال تکراری استعفا؛ بحران سیاسی لبنان به کدام سو می‌رود؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، ماه اوت برای لبنانی‌ها یادآور حادثه تلخی است که علاوه بر تلفات جانی و مادی بی‌شمار و قربانیان و آوارگان زیادی که به جا گذاشت با یک بحران پیچیده‌تر همراه شد. بعد از انفجار مهیب در بندر بیروت در 4 اوت 2020 بر اثر ذخیره 2750 تن آمونیوم نیترات که به مدت شش سال در گمرک بندر بیروت بدون ایمنی کافی نگهداری شده بود، لبنانی‌ها که به نظر می‌رسید با تشکیل دولت جدید به ریاست «حسان دیاب» برای خروج از بحران اقتصادی و مالی و معیشتی امیدوار شده بودند بار دیگر کشور خود را در آستانه سقوط دیدند.

استعفای دیاب و مانورهای حریری برای بازگشت به کاخ نخست‌وزیری

دولت حسان دیاب که پس از کش و قوس‌های فراوان و در میان مانع‌تراشی خارجی‌ها موفق به تشکیل دولت شده بود چند روز بعد از انفجار بیروت تحت فشارهای داخلی و خارجی مجبور به استعفا شده و سریال درجازدن روند سیاسی در لبنان تکرار شد.

اما بن‌بست سیاسی لبنان طی سال‌های گذشته همواره همراه با نام مردی بوده که به وابستگی به محور آمریکایی-فرانسوی-سعودی شهرت دارد. «سعد حریری» رئیس جریان المستقبل که یک بار در سال 2017 در خاک عربستان و تحت فشار سعودی‌ها طی یک ماجرای پرپیچ و خم از نخست‌وزیری لبنان استعفا داد و بار دیگر در اکتبر 2019 به دنبال آغاز اعتراضات مردمی در این کشور با شانه خالی کردن از مسئولیت استعفای خود را تحویل رئیس جمهور داده و به وخیم‌تر شدن اوضاع لبنان دامن زد، بعد از استعفای دولت دیاب درحالی که مدعی بود هیچ قصدی برای نامزدی نخست‌وزیری آینده ندارد ابتدا با معرفی چند گزینه‌ای که می دانست شانسی برای موفقیت ندارند وارد روند تشکیل کابینه شد.

«مصطفی ادیب» سفیر لبنان در آلمان بارزترین گزینه‌ای بود که با چراغ سبز سعد حریری برای ماموریت تشکیل دولت انتخاب شد؛ اما بعد از اعلام شروط غیرقابل قبول که عملا خواسته شخص حریری و نیروهای خارجی بود، نتوانست رضایت طرفین مربوطه را جلب کرده و از این ماموریت کناره‌گیری کرد.

محور آمریکایی-فرانسوی-سعودی و تکرار مانع تراشی‌ها در روند تشکیل کابینه لبنان

سرانجام سعد حریری تصمیم گرفت به شکل مستقیم وارد خط تشکیل دولت شود و برای نامزدی نخست‌وزیری آینده لبنان اعلام آمادگی کرده و پس از انتصاب به این ماموریت در اکتبر 2020 از جانب «میشل عون» رئیس جمهوری لبنان، به لبنانی‌ها وعده داد در کمتر از 10 روز کابینه را تشکیل می‌دهد.

فارغ از اینکه حریری واقعا قصد تشکیل دولت طی ده روز را داشت یا نه، آنچه در ادامه مسیر مشخص شد این بود که او با مطرح کردن دوباره ایده تشکیل دولت تکنوکرات یا متخصص بدون حضور احزاب سیاسی قصد دارد سناریو مورد نظر غربی‌ها را اجرا کند. واقعیت این است که سابقه خانوادگی سعد حریری نشان می‌دهد او نمی‌تواند بدون چراغ سبز محور آمریکایی-فرانسوی-سعودی هیچ تصمیمی در لبنان بگیرد.

این بار نیز آمریکایی‌ها که با طرح 5 مرحله‌ای معروف «مایک پامپئو» وزیر خارجه دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق ایالات متحده شامل خلاء سیاسی، سقوط مالی، سقوط اقتصادی و انفجار امنیتی که در نهایت با یک حمله همه جانبه رژیم صهیونیستی علیه لبنان برای نابودی این کشور تکمیل می‌شود، در تلاش برای از بین بردن لبنان و حذف مقاومت هستند، از طریق «دوروتی شیا» سفیر خود در لبنان و سنگر فتنه‌های آمریکایی در این کشور به سعد حریری درباره تشکیل دولتی با حضور حزب‌الله هشدار داده و او را تهدید به مواردی همچون تحریم کردند.

فرانسوی‌ها نیز بلافاصله با فرستادن یک هیئت به لبنان اعلام کردند که طبق ابتکار «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری این کشور برای انجام اصلاحات در لبنان همه وزرای کابینه آینده باید توسط سعد حریری و با موافقت پاریس معرفی شود. عربستان نیز همان ابتدا با خارج کردن «ولید البخاری» سفیر این کشور از لبنان و پس از آن بی‌توجهی به نخست‌وزیر مکلف لبنان نارضایتی خود از نخست‌وزیری سعد حریری را اعلام کرد.

پس از آن همه تلاشهای سعد حریری به شکل غیرمستقیم در راستای تشکیل دولتی بدون حضور حزب‌الله بود. پرواضح است که تیم رئیس جمهور و متحدان آن با شروط حریری همچون معرفی همه وزرا و عدم حضور نیروهای سیاسی در کابینه که بر خلاف قانون اساسی است مخالفت کردند و جرقه اختلافات از همینجا زده شد. بنابراین حدود 14 نشست پی درپی میشل عون و سعد حریری برای توافق درباره ساختار دولت به جایی نرسید و نخست‌وزیر مکلف در میان اختلافات پیچیده با رئیس جمهور از ژانویه 2021 تور سفرهای خارجی خود را آغاز کرد تا آخرین روز هم ادامه داشت.

ناتوانی حریری در جلب رضایت عربستان و تصمیم برای استعفا

این سفرهای سعد حریری شامل امارات و مصر و فرانسه و ترکیه بود و برخی منابع اعلام کردند او به عربستان نیز رفته و درخواست ملاقات با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی را داشته که بن سلمان نپذیرفته است. برخی منابع گزاش می‌دادند که سعد حریری در این سفرها به دنبال حل مسائل شخصی خود بوده و محتمل رین سناریو این بود که سعد حریری تا آخرین لحظه در تلاش برای جلب رضایت عربستان با واسطه‌های بین‌المللی از جمله مصر و امارات و فرانسه بود.

حتی سفرای آمریکا و فرانسه نیز هفته گذشته به منظور جلب حمایت ریاض برای سعد حریری به عربستان سفر کردند؛ اما هیچ یک از این میانجیگیری‌های سودی نداشت و سعد حریری از کمک سعودی‌ها ناامید شد.

بر همین اساس منابع نزدیک به سعد حریری از حدود یک ماه قبل سناریو استعفای او را مطرح کردند؛ اما به گونه‌ای که این اتفاق به شکل تدریجی رخ داده و حریر متهم به فرار از مسئولیت نشود و توپ در زمین رئیس جمهور و متحدان آن بیفتد.

این درحالی است که «نبیه بری» رئیس پارلمان لبنان اخیرا ابتکاری برای تشکیل کابینه مطرح و حمایت تمام عیار خود از سعد حریری برای نخست‌وزیر آینده را جهت جلوگیری از پیچیده‌تر شدن بن بست سیاسی و در نهایت فروپاشی کشور اعلام کرده بود. سعد حریری نیز بارها اعلام کرد که با این ابتکار مخالف است.

سرنوشت لبنان بعد از استعفای حریری چه می‌شود؟

نکته قابل توجه آنجاست که حزب‌الله نیز با وجود آگاهی از مواضع مخالف سعد حریری در برابر مقاومت، در راستای منافع ملی لبنان و جلوگیری از وخامت اوضاع در میان بحران‌های پیچیده اقتصادی و معیشتی همه تلاش خود را برای موفقیت حریری در ماموریت خود برای تشکیل دولت به کار بست.

اما در نهایت همانطور که پیش‌بینی می‌شد، سعد حریری با تصمیم به استعفا و در حالی که حدود 9 ماه لبنان را در وضعیت بلاتکلیفی نگه داشته عصر چهارشنبه 14 جولای (23 تیر) به کاخ ریاست جمهوری رفته و فهرست کابینه آینده را متشکل از برخی افراد ناشناس و درحالی که می‌دانست مغایر مواضع تیم ریاست جمهوری است تحویل میشل عون داده و تنها چند ساعت به او برای اعلام نظرش در این زمینه مهلت داد که منابع لبنانی این امر را غیر عادی و در راستای همان تصمیم نخست‌وزیر مکلف برای استعفا دانستند؛ اتفاقی که سرانجام روز پنجشنبه 15 جولای رخ داد و حریری بعد از دیدار با میشل عون رسما استعفای خود را اعلام کرد.

کارشناسان بر این باورند، هرچند که استعفای سعد حریری می‌تواند گره کور تشکیل دولت در لبنان را پیچیده‌تر از قبل کند، اما طی 8 ماه گذشته که حریری به عنوان نامزد نخست‌وزیری فعالیت می‌کرد نیز اتفاق خاصی نیفتاد و تقریبا امور در نقطه صفر قرار دارد. بنابراین شاید کناره‌گیری حریری به نوعی تکلیف پرونده سیاسی را روشن کند که البته تجربه ثابت کرده مسئولان لبنانی عملکرد موفقی در این زمینه ندارند.

درواقع تا زمانی که مداخلات خارجی و در صدر آن آمریکا در لبنان ادامه داشته باشد در سایه دشمنی قدیمی واشنگتن با مقاومت، لبنانی‌ها قادر به تصمیم‌گیری مستقل نخواهند بود. پوشیده نیست که ایالات متحده همواره برای تامین منافع رژیم صهیونیستی در لبنان تلاش می‌کند؛ همانطور که در موضع‌گیری این کشور در پرونده ترسیم مرزهای دریایی لبنان و فلسطین اشغالی مشاهده می‌شود.

در هرصورت شاید بتوان گفت با استعفای سعد حریری اتفاق تازه‌ای در لبنان نیفتاده و شاید خود لبنانی‌ها نیز به خوبی این موضوع را می‌دانند که این امر نه برای آنها مسرت‌بخش است و نه ناراحت‌کننده. اما آنچه که در این مرحله مهم به نظر می‌رسد آن است که مسئولان لبنانی باید با عبرت‌گیری از تجارب گذشته این کشور و ارزیابی پیامدهای مداخلات خارجی طی سال‌های گذشته به یک اجماع داخلی طبق منافع ملی برای تشکیل دولت برسند.

انتهای پیام/