ترویج و توسعه "طب ایرانی ــ اسلامی" تنها راهکار نجات نظام سلامت کشور در دولت رئیسی
متأسفانه با وجود عطش و علاقه گسترده مردم کشورمان به دریافت خدمات طب سنتی به‌جای برخی از خدمات مشابه ارائه‌شده در پزشکی نوین اما تا به امروز هیچ اقدام جدی برای وارد کردن شیوه‌های درمانی طب سنتی در بخش‌های درمانی و بیمارستانی کشورمان صورت نگرفته است!
به گزارش خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبرنگاران پویا؛ 25 تیر ماه، روز ملی طب سنتی ایرانی شناخته می‌شود. سازمان جهانی بهداشت(WHO) در سال‌های اخیر بیانیه‌ای در زمینه طب سنتی منتشر کرد که طی آن طب سنتی را این‌گونه معرفی می‌کند: «مجموعه تمام علوم نظری و عملی که در تشخیص طبی، پیشگیری و درمان بیماری‌های جسمی، ذهنی یا ناهنجاری‌های اجتماعی به کار می‌رود و به صورت گفتاری یا نوشتاری از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته باشد.»
این سازمان لزوم توسعه طب سنتی را به دلیل دو ویژگی منحصر بفرد این علم یعنی کل‌نگر بودن و قابل اجرا بودن این طب اعلام کرده است اما در کشورمان و با وجود اینکه بیش از 14 سال از زمان تأسیس معاونت طب سنتی در وزارت بهداشت و تأسیس نخستین دانشکده طب سنتی می‌گذرد، دانشکده‌هایی که قرار بود با تربیت PhDهای طب سنتی، بستر ترویج و توسعه طب سنتی در کشورمان را فراهم کنند و منجر به فراهم شدن امکان دسترسی عمومی، فراگیر و ارزان‌قیمت مردم کشورمان به خدمات درمانی و بیمارستانی طب سنتی شوند، متاسفانه تقریباً به هیچ یک از این اهداف نرسیده‌ایم و در حال حاضر حتی امکان دسترسی مردم به خدمات حداقلی طب سنتی در سیستم رسمی نظام سلامت کشورمان فراهم نشده است.
آیا در حال حاضر، متولیان و مسئولان وزارت بهداشت و دست‌اندرکاران حوزه طب سنتی در نظام سلامت کشورمان می‌توانند مدعی این باشند که لااقل در یک بیمارستان از مجموع هزاران بیمارستان بخش دولتی و خصوصی در سطح کشورمان، خدمات درمانی طب سنتی نیز کنار خدمات رایج طب نوین به بیماران متقاضی ارائه می‌شود؟!
آیا امروز و پس از گذشت بیش از 13 سال از زمان پذیرش رسمی بخش طب سنتی در چارت سازمانی وزارت بهداشت و معرفی وزارت بهداشت به‌عنوان متولی ترویج و توسعه طب سنتی، می‌توان مدعی توسعه حداقلی طب سنتی در کشورمان شد و آیا امروز دسترسی مردم در بخش‌های بیمارستانی به خدمات طب سنتی فراهم است؟!
متأسفانه پاسخ قریب به اتفاق این سؤالات و سؤالات متعددی از این دست، "منفی" است!
متأسفانه تعداد کل فارغ‌التحصیلان PhD طب سنتی از دانشکدههای مربوطه در کشورمان پس از گذشت بیش از 14 سال کمتر از 200 نفر است! میزان ارائه خدمات طب سنتی در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی کشورمان "صفر" است یعنی در حال حاضر هیچ بیمارستان دولتی و خصوصی در کشورمان وجود ندارد که لااقل یک درصد از خدمات درمانی ارائه‌شده به بیماران را به خدمات طب سنتی اختصاص داده باشد!
در حال حاضر هیچ یک از خدمات طب سنتی و داروهای گیاهی تجویزی از سوی اساتید این حوزه، تحت هیچ پوشش بیمه‌ای قرار ندارد؛ دسترسی مردم مناطق حاشیه‌ای و محروم به خدمات طب سنتی صفر است و اگر دسترسی هم به چنین خدماتی وجود دارد، مربوط به خدمات ارائه‌شده از سوی اساتید و طبیبانی است که خارج از سیستم وزارت بهداشت و دانشکدههای طب سنتی به فراگیری طب سنتی مشغول بوده‌اند و امروز همین اساتید، افتان و خیزان و بنابر دغدغه‌های فردی خود در حال ارائه خدمات طب سنتی به بیماران در نقاط مختلف کشور هستند و نه فارغ‌التحصیلان پرتعداد(؟!) دانشکدههای طب سنتی!
امروز "سهم بودجه‌ای" طب سنتی با وجود برخورداری از متولی رسمی و دایه مهربانی(؟!) به‌نام "وزارت بهداشت" چیزی نزدیک به صفر است! یعنی با وجود ادعاهای فراوان مسئولان وزارت بهداشت مبنی بر ضرورت ترویج و توسعه طب سنتی کنار طب نوین اما همین مسئولان حتی حاضر به اختصاص یک درصد از بودجه کلان وزارت بهداشت و منابع هنگفت نظام سلامت کشور به طب سنتی نشده‌اند!
متأسفانه باید گفت که با وجود عطش و علاقه بسیار گسترده مردم کشورمان به دریافت خدمات طب سنتی به‌جای برخی از خدمات مشابه ارائه‌شده در پزشکی نوین که این علاقه، ریشه در باور و فرهنگ مردم این دیار دارد اما تا به امروز هیچ اقدام جدی برای وارد کردن شیوه‌های درمانی طب سنتی در بخش‌های درمانی و بیمارستانی کشورمان صورت نگرفته است.
این موارد، تنها گوشه‌ای از واقعیت‌های امروز طب سنتی یا طب ایرانی ــ اسلامی در دل وزارت بهداشت در کشور 80میلیونی ایران است؛ کشوری که از یک عقبه تاریخی بسیار غنی از طب ایرانی برخوردار است و در گذشته‌ای نه‌چندان دور، تمام مردم ایران‌زمین صرفاً با تکیه بر توانمندی‌های طب مستقل ایرانی ــ اسلامی، تمام نیازهای درمانی آنها تأمین می‌شده است اما امروز، مردم همین کشور با چنین عقبه‌ای در طب، حتی از دسترسی به خدمات سرپایی بیمارستانی طب سنتی هم محروم هستند!
با این اوصاف، سؤال اساسی و کلیدی افکار عمومی و ناظران امر از مسئولان مربوطه در وزارت بهداشت و نظام سلامت کشورمان این است که "چه مانعی برای ترویج و توسعه طب سنتی جلوی پای شما مسئولان بوده که امروز با گذشت بیش از یک دهه از گنجانده شدن رسمی طب سنتی در وزارت بهداشت، به وضعیت امروز گرفتار هستیم؟!"
مسئولان وزارت بهداشت امروز باید پاسخگوی این سؤال جدی باشند که: چرا با گذشت 40 سال از عمر انقلاب اسلامی که قرار بود در "طب" هم انقلابی به‌نفع مردم این کشور با بازگشت به آموزه‌های غنی طب ایرانی صورت گیرد، هنوز مردم در بخش حاکمیتی و دولتی هیچ انتفاعی از طب سنتی نبرده‌‌اند و تقریباً به‌صورت مطلق، نمی‌توانند از هیچ نوع خدمات طب ایرانی ــ اسلامی در هیچ بیمارستانی بهره‌مند شوند؟!
اما حالا و در آستانه تشکیل دولت سیزدهم و استقرار کابینه جدید سید ابراهیم رئیسی، بر آن شدیم تا شاخصه‌های وزیر بهداشت دولت آتی را در قالب یک نشست بررسی کنیم؛ در همین راستا میزبان دکتر حمیدرضا ضیائی؛ رئیس اسبق مرکز نظارت و ارزشیابی وزارت بهداشت، مشاور عالی اسبق سلامت وزارت بهداشتو پژوهشگر حوزه طب ایرانی ـ اسلامیو دکتر حسن اکبری؛ معاون اسبق سازمان پزشکی قانونی کشور و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و مولف و پژوهشگر حوزه طب ایرانی ـ اسلامی بودیم که در ادامه مشروح این نشست تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:
تسنیم: در اسناد بالادستی و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه نظام سلامت کشور، بر ضرورت توسعه و ترویج طب سنتی تأکید شده است اما این سیاست‌ها تقریبا به هیچ عنوان پیاده‌سازی نشده است؛ با این اوصاف در دولت سیزدهم چه اقدامات ضروری برای اجرای اسناد بالادستی حوزهر سلامت باید انجام شود؟
دکتر اکبری: هر دولتی سه وظیفه اصلی را دارد که شامل تامین "امنیت، آموزش و سلامت" است؛ این سه اصل، پایه هر دولتی است و بنابراین یک سوم هر دولتی، مبحث سلامت است؛ در دین اسلام برای سعادت دنیا و آخرت تمام شئونات زندگی مردم دستور وجود دارد.
افزایش روزافزون تعداد بیماران مبتلا به دیابت در کشورمان، نشانگر سیاست‌های اشتباه در حوزه سلامت است. در سال 1355 آمار نازایی در ایران یک مورد از هر 20 ازدواج بوده اما در سال 1395 این آمار چهار برابر شده است بنابراین وزیر بهداشت دولت آینده باید برنامه مشخصی در حوزه کنترل بیماریها و تغذیه مردم داشته باشد که این مسئله از مسیر توجه به طب سنتی و و اولویت قرار دادن پیشگیری بر درمان می‌گذرد.
باید در زمینه پیشگیری چند اصل را مدنظر قرار داد که 6 مورد را شامل می‌شود؛ سته ضروریه شامل هوا، غذا، خواب، ورزش، مسائل روحی و روانی و نبود بیماری‌‌هاست که باید مدنظر قرار بگیرد؛ در زمینه درمان نیز باید سه اصل تغذیه، گیاهان دارویی و طبیعی و مواد معدنی مدنظر قرار بگیرد؛ در سال 55 سالیانه حدود 2500 قطعی پای دیابتی داشته‌ایم و در سال 95 که جمعیت نزدیک به سه برابر شده، 52 هزار نفر به دنبال دیابت پای خود را در هر سال از دست داده‌اند! بنابراین توجه به امر پیشگیری از طریق تغذیه سالم، یکی از اصول اساسی است که باید مورد توجه دولت سیزدهم قرار بگیرد.
تسنیم: وزارت بهداشت دولت بعدی باید چه مسائلی را در زمینه پیشگیری از بیماریها مدنظر قرار دهد؟
دکتر ضیائیان: وزیر بهداشت باید ورودی‌های بیماری‌زایی را بشناسد و مهار کند و کشور را در حوزه سلامت به سمت اقتصاد مقاومتی هدایت کند؛ وظیفه وزارت بهداشت پیشگیری و درمان است اما بروز حدود 30 درصد بیماریها به علت بی‌برنامگی و اشتباهات و تبعیت مطلق از الگوهای کشورهای غربی و سازمان‌هایی مانند سازمان جهانی بهداشت است.
ریشه 70 درصد بیماریها را نیز باید در خارج از سیاستگذاری‌های وزارت بهداشت جستجو کرد یعنی در زمینه محیط زیست، کشاورزی، وزارت صنعت و معدن و ... باید تغییراتی رخ بدهد؛ تغذیه مردم توسط کشاورزی صحیح بهبود می‌یابد و بار بیماری‌های مزمن کاهش می‌یابد؛ برای مثال افزایش مصرف نان بدون سبوس، یکی از دلایل افزایش کبد چرب در جامعه است که وزارت بهداشت به تنهایی نمی‌تواند مشکل آن را حل کند؛ مشکلات محیط زیستی مانند معضلات آب و هوا در سلامتی مردم موثرند و باید در سازمان محیط زیست، وزارت بهداشت نیز نمایندگانی داشته باشد که در سیاستگذاری‌های برون‌سازمانی نیز بتواند مداخله کنند.
متاسفانه در حال حاضر معاونت بهداشت پیرو دستورات سازمان جهانی بهداشت است و به طرح‌های داخلی کشور توجه نمی‌کند و از طرح‌های علمی بومی حمایت نمی‌کند؛ طرح‌های حوزه وزارت بهداشت باید اقتصادی، سهل‌الوصول و علمی و مبتنی بر مستندات، مطابق با شرع و اعتقادات دینی، قابل فهم برای مردم باشد؛ باید استقلال واقعی ایجاد شود و تحول ایجاد شود، تمرکز و اولویت دادن به حوزه بهداشتی باید در دستور کار قرار بگیرد.
نظام سلامت در دولت آینده باید به این حقیقت برسد که پیشگیری بهتر از درمان است؛ آقای دکتر نمکی اضافه شدن چندین هزار تخت بیمارستانی به مراکز درمانی را جزو افتخارات خود می‌دانند این در حالی است که باید از درمان‌محوری به سمت پیشگیری‌محوری حرکت کنیم.
دکتر اکبری: همه دولت‌ها 10 درصد بودجه کشور را صرف دارو و تجهیزات می‌کنند که دارو سهم بیشتری نسبت به تجهیزات پزشکی دارد؛ با استفاده از اصلاح تغذیه، داروهای گیاهی، گیاهان دارویی و اعمال یداوی که در نظام سلامت مغفول مانده است، می‌توانیم بسیاری از این هزینه‌ها را کاهش دهیم؛ بزرگترین مرکز زالودرمانی جهان در لندن است اما در ایران چنین مرکزی زیر نظر وزارت بهداشت نداریم و همواره شاهد مقاومت وزارت بهداشت در مقابل زالودرمانی و حجامت هستیم.
دکتر ضیائیان: با حذف نمک یددار و بسته‌بندی نمک معدنی و اصلاح سبک زندگی مردم از طریق آموزش برای دریافت ید از سایر منابع غذایی، بسیاری از بیماریها درمان می‌شود؛ اگر از بخش عمده بودجه تخصیص یافته به نظام سلامت، تنها درصد اندکی را به اصلاح سبک زندگی مردم اختصاص دهیم، می‌توانیم از بسیاری از بیماریها پیشگیری کنیم.
برخی می‌گویند برای دریافت منابع امگا3 از غذاهای دریایی استفاده کنید؛ ALA که نوعی اسید چرب است در همه ماهی‌ها هست، EPA در چند ماهی و DHA در یک ماهی است. ALA طی فرآیندی در بدن به EPA و DHA تبدیل می‌شود؛ سبزی خرفه که سرشار از امگا3 است منبعی غنی برای تأمین این اسیدهای چرب است؛ این سبزی را حضرت فاطمه زهرا (س) به مردم توصیه کرده است؛ در شهرهای شمالی و جنوبی ماهی فراوان است و در شهرهای دیگر کشور، می‌توان برای تامین امگا3 مورد نیاز مردم آنها را به مصرف سبزی خرفه تشویق کرد.
مثال دیگر، بحث فولیک اسید (ویتامین B9) است؛ در حال حاضر به مادران باردار مکمل فولیک اسید داده می‌شود؛ فولیک اسید طی فرآیند چندروزه به "فولات" تبدیل می‌شود که این فولات در زنان باردار از بروز "اسپینا بیفیدا" (نوعی بیماری که در آن ستون فقرات و نخاع کودک به درستی تشکیل نمی‌شود) پیشگیری می‌کند.
اگر فولات مادر باردار تامین شده باشد از این نقص نخاعی پیشگیری می‌شود اما اگر فولات مادر باردار تأمین نشود؛ اسپینا بیفیدا حدود 29 روز پس از لقاح تخمک و اسپرم ایجاد می‌شود؛ فولیک اسید به شکل "فولات" می‌تواند به مصرف بدن برسد؛ فولیک اسید در 100 گیاه و فولات در سه گیاه موجود است.
برای پیشگیری از بیماری اسپینابیفیدا، که به میزان یک در هزار تولد ممکن است رخ بدهد، قرص اسید فولیک به مادران باردار داده می‌شود؛ اسید فولیک آزاد در خون اگر همینطور در خون بماند و تبدیل به فولات نشود، ریسک سرطان را در زنان دو درصد افزایش می‌دهد!
یعنی یک هزارم پیشگیری کرده‌ایم و 20 برابر خطر ایجاد کرده‌ایم؛ در حالی که با مصرف گیاهان، می‌توان فولات مورد نیاز زنان را تامین کرد و باید توجه داشت که زمان طلایی برای پیشگیری از این نقص نخاعی، مصرف منابع سرشار از فولات، سه ماه قبل از اقدام به بارداری است و بهترین منبع فولات نیز "پیازچه"، نعنای قمی و معمولی و رزماری است که البته مصرف رزماری به همه زنان توصیه نمی‌شود؛ زنان قبل از اقدام به بارداری، می‌توانند برای تامین فولات مورد نیاز خود، هر روز پیازچه مصرف کنند و همین یک مورد آموزش، از بار بسیاری از بیماریها و هزینه‌ها می‌کاهد.
باید فرهنگ سلامت مردم را تغییر بدهیم و بجای مصرف دارو، به سمت تغذیه سالم حرکت کنیم؛ برخی افراد می‌گویند طب اسلامی نداریم در حالی که امام کاظم (ع) می‌فرمایند دو نفر با هم بحث و سؤال نمی‌کنند مگر اینکه پاسخ سؤال آنها در کتاب قرآن موجود باشد؛ کتاب آسمانی ما پاسخ تمام سؤالات را داده است و نباید وجود طب اسلامی را منکر شویم.
دکتر اکبری: برای جمع‌بندی مبحث باید بگویم وزیر بهداشت دولت آینده چند وظیفه برعهده دارد؛ یکی اینکه پیشگیری و آموزش سبک زندگی سالم به مردم را در اولویت خود قرار دهد، در حال حاضر ما در زمینه پیشگیری از بیماریها خوب عمل نمی‌کنیم و تنها به بحث درمان توجه می‌کنیم یعنی برای مثال می‌توانیم از بروز بیماری های کلیوی که منجر به دیالیز می‌شوند جلوگیری کنیم اما وزارت بهداشت این اقدام را به طور مطلوبی انجام نمی‌‌دهد و پس از دیالیزی شدن افراد، با افتخار از راه‌اندازی مرکز دیالیز و بیمارستان‌های جدید خبر می‌دهد!
وزیر بهداشت دولت آینده باید برای تمام معاونت‌ها به خصوص آموزش پزشکی، درمان، بهداشت و دارو برنامه مدون داشته باشد و از سوی دیگر، باید برای اصلاح ساختاری و قوانین و مصوبات موجود در سایر وزارتخانه‌های تاثیرگذار بر سلامت مردم نیز دارای برنامه مدون باشد.
انتهای پیام/