«معجزه آبخیزداری»|تنش‌های آبی خوزستان نتیجه بی‌توجهی به آبخیزداری است
تنش‌های آبی روزهای اخیر استان خوزستان را می‌توان پیامد بی‌توجهی به آبخیزداری و مدیریت جامع حوزه آبخیز دانست که در اسناد بالادستی بدان اشاره شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ این روزها قصه پرغصه کم‌آبی خوزستان به تیتر اول بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی و دغدغه مسئولان و مدیران کشور تبدیل شده است. متأسفانه استان خوزستان در سال‌های اخیر شاهد بلایا و مخاطرات طبیعی مختلف مانند سیل، ریزگرد و خشکسالی بوده است که باعث خسارات فراوان شده است و در این مدت مشکل آب شرب مردم و احشام نیز بدان اضافه شده است؛ به‌طوری که بسیاری از روستاهای استان خوزستان از نعمت داشتن آب شرب محروم بوده‌اند. خوشبختانه در روزهای اخیر تلاش‌های خوبی برای رفع این مشکلات توسط دولت، نهادهای انقلابی و گروه‌های جهادی صورت گرفته است.
اما باید دید به‌صورت ریشه‌ای، عامل اساسی مشکلات و چالش‌هایی مثل خشکسالی و سیل که تقریباً همه‌ساله برخی مناطق کشور به‌خصوص استان خوزستان را در بر می‌گیرد چیست. به‌اعتقاد کارشناسان، مهمترین عامل این مشکلات و چالش‌ها، سوءمدیریت منابع آب در کشور است؛ در این باره ضیاءالدین شعاعی «استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری» معتقد است: «بررسی‌ها حکایت از این واقعیت دارد که مخاطراتی نظیر خشکسالی (کم‌آبی)، طوفان‌های گردوغبار، فرونشست زمین، سیل و لغزش‌های زمین طی این سال‌ها دارای رشدی قابل توجه بوده که کنار تکرار سال‌های کم‌آبی در دو دهه اخیر، عدم مدیریت صحیح نظیر توسعه مدیریت‌نشده شهری و روستایی و عدم توجه به نقش مدیریت جامع حوزه آبخیز و مدیریت آب در حوزه‌ها و عدم رعایت حقابه‌ها نقش اساسی در وقوع آنها داشته است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب باران با استفاده از سیستم‌های سطوح آبگیر باران از راه‌های مؤثر برای مدیریت دوره خشکسالی و کم‌آبی در کشور است، می‌گوید: «با توسعه سامانه‌های سطوح آبگیر باران، طرح‌های کم‌هزینه در استحصال سیلاب‌ها در دوره‌های ترسالی و استفاده از سیلاب‌های اندک در دوره‌های خشکسالی به‌راحتی می‌توان اثرات مخرب خشکسالی‌ها را کاهش و نیازهای برنامه‌ریزی‌شده به منابع آب را تا حدودی جبران نمود. همچنین ایجاد ذخیره‌گاه‌های زیرزمینی آب در بالادست با کمک چکدم‌ها و سدهای زیرزمینی، اجرای طرح‌های آبخوانداری در بخش حوزه‌های میانی و ذخیره آب در آبرفت درشت‌دانه و نهایتاً استفاده از طرح‌های پخش سیلاب در پایین‌دست جهت استفاده از رطوبت فصلی در ایجاد پوشش گیاهی تا حد زیادی کم‌آبی ناشی از وقوع دوره‌های خشکسالی می‌تواند جبران گردد.»
مهندس محمد روغنی «عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری» نیز درباره راهکارهای مقابله با مشکلات کم‌آبی در استان خوزستان و سایر استان‌هایی که با این مشکل مواجهند، معتقد است: «با اجرای طرح‌های آبخیزداری و طرح «مدیریت تلفیقی بهره‌برداری از منابع آب» این امکان وجود دارد تا با شناسایی پتانسیل‌های محیطی، نسبت به تأمین آب شرب و حتی کشاورزی مناطق روستایی محروم از نعمت آب اقدام نمود، از جمله روش‌هایی که می‌توان به‌صورت تلفیقی اجرا نمود و از مواهب آن به‌صورت مجزا و هم مدیریت‌شده استفاده نمود، می‌توان به مواردی مثل اجرای عملیات آبخیزداری در سرشاخه‌های حوزه آبخیز با هدف نفوذ آب باران و تغذیه آب‌های زیرزمینی مانند چشمه‌ها، قنوات و چاه‌ها، اجرای عملیات سدهای زیرزمینی در مسیل‌های منتهی به روستا و یا نزدیک آن، استفاده از سطوح آبگیر باران و استحصال و ذخیره آب باران در فصول بارانی، پخش سیلاب بر آبخوان، احداث سدهای ذخیره شنی، استفاده از رطوبت هوا در تأمین آب، احداث سدهای ذخیره سطحی و بهسازی منابع آب موجود مانند چشمه‌ها و قنوات اشاره کرد.»
نکته پایانی آنکه این‌گونه تنش‌های آبی که در زمان حاضر برخی استان‌های کشور به‌خصوص استان خوزستان و استان سیستان و بلوچستان با آن مواجهند، پدیده‌ای طبیعی و قابل پیش‌بینی بوده و هست و این را که چرا تبدیل به بحران می‌شود باید در سوءمدیریت آب در کشور جست‌وجو کرد. مسلماً آبخیزداری، مدیریت جامع حوزه آبخیز و مشارکت عموم مردم و ذی‌نفعان در مدیریت آب از راه‌های مدیریت صحیح آب در کشور خواهد بود که در اسناد و قوانین بالادستی جمهوری اسلامی ایران نیز بدان اشاره شده است و باید بیش از پیش بدان اهتمام شود.
از همین پرونده بیشتر بخوانید:
گزارش از: مهدی عرفانیان
انتهای پیام/+