آنچه در سلیمانیه گذشت/ اتحادیه میهنی کردستان به کدام سو می‌رود؟/ گزارش اختصاصی
اتحادیه میهنی کردستان عراق، حزبی که جلال طالبانی آن را پایه گذاری کرد، اینک با شدیدترین تنش‌های داخلی مواجه است، در مدت اخیر تلاش فرزندان رئیس جمهوری اسبق عراق برای تکیه بر جایگاه حزبی پدر، اتحادیه میهنی را با بحران کم سابقه داخلی مواجه کرده است.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، اتحادیه میهنی کردستان عراق در یکم ژوئن سال 1975 در سوریه و در محله «ابورمانه» دمشق توسط جلال طالبانی و با حضور افرادی همچون فواد معصوم، نوشیروان مصطفی، عادل مراد و عبدالرزاق فیلی تاسیس شد. این حزب در تاریخ 46 ساله خود مقاطع حساس و انشقاق‌های متعددی را تجربه کرده است که مهمترین آن در سال 2009 و به جدایی نوشیروان مصطفی برمی‌گردد که تاسیس جنبش تغییر و تضعیف جبهه مردمی حزب جلال طالبانی را به همراه داشت.
بیماری جلال طالبانی که آن زمان در کسوت ریاست جمهوری عراق نیز قرار داشت، اختلافات داخلی در اتحادیه میهنی کردستان را تشدید و پدیدار ساخت و در آن زمان جهت عبور از این اختلافات، مرکز تصمیم گیری حزب در سال 2016 با مسئولیت کوسرت رسول علی و برهم صالح به عنوان معاونین دبیرکل وقت آغاز به کار کرد. بعدها نیز برهم صالح از اتحادیه میهنی جدا شد و با تاسیس ائتلاف برای دمکراسی و عدالت در انتخابات پارلمانی عراق، شرکت و موفق به تصاحب 2 کُرسی شد. هر چند که وی به دلیل نیاز به نامزدی ریاست جمهوری عراق به ناچار به اتحادیه میهنی بازگشت اما هیچ گاه موفق به کسب جایگاه قبلی حزبی خود نشده است.
با مرگ طالبانی اختلافات داخلی اتحادیه میهنی کردستان ادامه یافت و کنگره چهارم برگزار شده حزب در سال 2019 به شیوه‌ای دیگر سعی در رسیدگی به این اختلافات و مرتفع ساختن آن داشت. در کنگره چهارم اتحادیه میهنی سران اصلی و به عبارتی ریش سفیدان حزب به شورای عالی سیاسی به ریاست کوسرت رسول علی منتقل شدند و بافل طالبانی (پسر جلال طالبانی) و لاهور شیخ جنگی (برادرزاده طالبانی) شورای 124 نفره رهبری را تحت کنترل خود درآورند.
هنوز هم مسئله اصلی ریاست حزب حل و فصل نشده بود و دو چهره یاد شده هر یک به نوعی در پی کسب آرای بیشتری از شورای رهبری بودند که در نهایت سیستم ریاست مشترک برای اتحادیه میهنی پیشنهاد و اجرایی شد. این سیستم را پ.ک.ک و گروهک های اقماری آن اجرایی کرده و ریاست مشترک آنها بر عهده یک زن و مرد است و به نوعی تلاش برای رعایت مساوات جنسیتی است.
این سیستم عاریه‌ای نتوانست به اختلافات داخلی اتحادیه میهنی خاتمه دهد و تقسیم اختیارات بافل طالبانی و لاهور شیخ جنگی به عنوان روءسای مشترک حزب همچنان بر پیکره اصلی آن سنگینی می‌کرد. در آن زمان گفته می‌شد که امورات امنیتی و سیاست خارجی اتحادیه میهنی بر عهده لاهور شیخ جنگی است و بافل طالبانی امورات دارایی و داخلی را عهده دار شده است، اما دیری نپائید که تداخل در مسئولیت‌های محوله منجر به ناهماهنگی‌ها و مرحله جدیدی از اختلافات شد.
حوادث اخیر
شب هشتم جولای 2021 بافل طالبانی رئیس مشترک اتحادیه میهنی کردستان به همراه شماری از نیروهای کماندوی حزب که وابسته به جعفر شیخ مصطفی (معاون کنونی رئیس اقلیم کردستان عراق) است در منطقه قلاچوالان ضمن دستگیری رئیس سرویس اطلاعاتی اتحادیه میهنی (زانیاری) شخص دیگری به نام سلمان امین را به جای وی منصوب کرد.
سرویس اطلاعاتی اتحادیه میهنی پیشتر توسط محمد تحسین طالبانی اداره می‌شد که پس از انتخاب لاهور شیخ جنگی به عنوان رئیس مشترک حزب، این مسئولیت به وی واگذار شده بود، اما همچنان تحت نظارت شیخ جنگی قرار داشت. بافل طالبانی در اقدام دیگری پولاد شیخ جنگی (برادر لاهور شیخ جنگی) را از مسئولیت فرماندهی نیروهای ویژه ضد تروریسم اتحادیه میهنی برکنار و شخصی دیگر به نام وهاب حلبچه‌ای را به جای وی منصوب کرد.
نیروهای وابسته به فرزند طالبانی در اقدام بعدی رسانه‌های وابسته به لاهور شیخ جنگی را توقیف کردند، از جمله، شبکه IPLUS که هنوز در مرحله پخش آزمایشی قرار داشت و طالبانی معتقد است که ماهیانه مبالغ زیادی از سوی لاهور شیخ جنگی و در راستای سیاست‌های شخصی وی هزینه شده و معرف سیاست‌های اصلی حزب نیست.
بافل طالبانی پس از دیدار با حیدر العبادی رئیس ائتلاف النصر عراق که در شهر سلیمانیه صورت گرفت خود را رئیس اتحادیه میهنی خواند. چنین اقدامی برکناری غیر رسمی لاهور شیخ جنگی از ریاست مشترکی حزب بود.
با توجه به افزایش تنش‌ها، دفتر سیاسی اتحادیه میهنی در نشستی با حضور هر دو رئیس مشترک به بررسی وضعیت پیش آمده در اتحادیه و منطقه سلیمانیه پرداخت. در نهایت، تمامی مسئولیت‌های حزبی از لاهور شیخ جنگی سلب شد و تنها به عنوان رئیس مشترک تا برگزاری کنگره فوق العاده حزب باقی خواهد ماند.
قرار است بعد از تعطیلات عید قربان، شورای رهبری اتحادیه میهنی کمیته‌ای را مامور به تغییر در اساسنامه حزب کند، امری که منجر به ریاست بافل طالبانی و برکناری رسمی لاهور شیخ جنگی خواهد شد، قرار است رئیس جدید اتحادیه میهنی از همان عبارت دبیرکلی استفاده کرده و به مانند دوران جلال طالبانی دارای دو معاون باشد، بر اساس اخبار منتشره، قرار است خانواده طالبانی جهت جلوگیری از واکنش خانواده کوسرت رسول علی (رئیس شورای عالی سیاسی اتحادیه میهنی) فرزند وی به نام شالاو را به عنوان معاون بافل طالبانی انتخاب و دیگر معاون وی نیز شخصی به نام رفعت عبدالله از کرکوکی‌های اتحادیه میهنی باشد.
البته لاهور شیخ جنگی نیز اعلام کرده است که اختیارات حزبی را خود وی و به صورت موقت تا برگزاری کنگره فوق العاده واگذار کرده است. وی همچنین اعلام کرده است که در انتخابات حزبی و بر اساس رای مستقیم اعضای شورای رهبری به مسئولیت رئیس مشترکی اتحادیه میهنی رسیده است و در چنین پروسه‌ای حاضر به ترک مسئولیت خود خواهد بود.
مانور قباد طالبانی
قباد طالبانی، دیگر فرزند جلال طالبانی، که سالهاست به عنوان نماینده اتحادیه میهنی، معاون نخست وزیر اقلیم کردستان عراق است بازیگری فعال در تحولات اخیر حزب متبوع خود بوده است. وی در روزهای ملتهب اتحادیه میهنی نشست‌های متعددی را در منطقه سلیمانیه برگزار کرد. به اتاق بازرگانی و تجار سلیمانیه اطمینان داد که فعالیت‌های اقتصادی و تجاری آنها بدون هیچ مانعی و با حمایت کامل ادامه خواهد داشت. در دیداری با شاخه سلیمانیه اتحادیه روزنامه نگاران اقلیم کردستان اطمینان داد که هیچ فشار و تهدیدی علیه رسانه‌های منطقه سلیمانیه و فعالین شاغل در آنها صورت نخواهد گرفت و آنهایی که در رسانه‌ای وابسته به لاهور شیخ جنگی نیز فعالیت کرده‌اند در چارچوب دفتر رسانه‌ای و اطلاع رسانی اتحادیه میهنی کردستان به فعالیت‌های خود ادامه خواهند داد. قباد طالبانی همچنین در دیدار با مسئولین اطلاعاتی و امنیتی اتحادیه میهنی کردستان آنها را از دخالت در امورات سیاسی بر حذر داشت.
بافل طالبانی چه می‌گوید؟
زمامدار این روزهای اتحادیه میهنی کردستان در روزهای اخیر بارها اعلام کرده است که نهادهای اطلاعاتی و امنیتی حزب در راستای منافع لاهور شیخ جنگی فعالیت داشته‌اند، در منطقه سلیمانیه از تجار و فعالین اقتصادی باجگیری شده و اقدامات پسران شیخ جنگی موجبات ناکارآمدی اتحادیه و اعتراض‌های مردمی را فراهم کرده است. بافل طالبانی در پیام ویژه عید قربان به مردم اقلیم و اعضاء و هواداران اتحادیه میهنی اطمینان داد که مرحله‌ای جدید از حیات این حزب را شاهد خواهند بود.
پاسخ لاهور شیخ جنگی
لاهور شیخ جنگی که به چهره منتقد مسعود و مسرور بارزانی در اقلیم کردستان شناخته می‌شود و در سنوات گذشته توانسته بود دایره این مخالفت‌ها را از منطقه سلیمانیه به اربیل و دهوک به عنوان مناطق سنتی تحت نفوذ بارزانی‌ها گسترش دهد، پس از برگزاری کنگره چهارم اتحادیه میهنی هیچ گاه از سوی بارزانی پدر و پسر به عنوان رئیس مشترک اتحادیه مورد قبول واقع نشد.
مسعود بارزانی بارها بافل و قباد طالبانی را برادرزاده های خود خطاب می‌کرد و با وجود میانجیگری چهره‌های مطرح سیاسی و اجتماعی کردستان عراق حاضر به دیدار با لاهور شیخ جنگی نشد. لاهور شیخ جنگی از مخالفین جدی مقابله با پ.ک.ک در اقلیم کردستان بوده است و در مقطعی هم نیروهای ضد تروریسم اتحادیه میهنی را با هماهنگی آمریکایی‌ها در نبرد کوبانی به سوریه اعزام کرد، از اینرو مغضوب ترکیه و چهره‌ای محبوب در میان مخالفین بارزانی و هواداران پ.ک.ک شناخته می شود.
به همین دلیل معتقد است که حوادث اخیر نتیجه ائتلاف مشترک ترکیه، مسعود بارزانی و شماری از اعضای به حاشیه رفته اتحادیه میهنی از جمله ملا بختیار (عضو شورای عالی سیاسی) و جعفر شیخ مصطفی (چهره نظامی اتحادیه میهنی و معاون کنونی نچیروان بارزانی) بوده است. لازم به ذکر است که ملا بختیار چند روز پیش از حوادث 8 جولای اتحادیه میهنی با مسعود بارزانی دیدار کرده بود، وی پدر خانم بافل طالبانی نیز هست.
لاهور شیخ جنگی اعلام کرده است که با هدف جلوگیری از انشقاقی دیگر در اتحادیه میهنی سکوت اختیار کرده است. وی اعلام کرده است که باید کمیته‌ای ویژه از سوی دفتر سیاسی اتحادیه میهنی درباره حوادث اخیر و اتهاماتی که از سوی خانواده جلال طالبانی علیه وی مطرح شده است، تحقیق کرده و نتایج آن نیز برای شورای رهبری اتحادیه میهنی و افکار عمومی کردستان منتشر شود.
کناره گیری از ریاست ائتلاف کردستانی
سالها پیش از مرگ جلال طالبانی و نوشیروان مصطفی (رهبران اتحادیه میهنی و جنبش تغییر) توافقنامه سیاسی مشترکی میان دو حزب به امضاء رسید که بعدها به توافق «دباشان» شهرت یافت. (دباشان منطقه‌ای در سلیمانیه است که خانواده طالبانی در آن سکونت دارند و آرامگاه وی نیز در آن واقع شده است). این توافقنامه با مرگ رهبران دو حزب و اقداماتی که از سوی حزب دموکرات کردستان عراق صورت گرفت، جنبه اجرایی به خود نگرفت. بعدها در مرحله تشکیل کابینه مسرور بارزانی، حزب دموکرات کردستان به ائتلاف مشترکی با جنبش تغییر روی آورد و با پاره‌ای از امتیازات توانست به کلی مانع از اجرایی شدن توافق دباشان شود.
لاهور شیخ جنگی به عنوان چهره منتقد بارزانی‌ها در تلاش برای اجرایی کردن این توافق و بازگشت تعادل سیاسی به اقلیم کردستان و جلوگیری از یکه تازی‌های حزب بارزانی، ائتلاف کردستانی را میان اتحادیه میهنی و جنبش تغییر برای مشارکتی فعالتر در انتخابات اکتبر 2021 عراق تشکیل داد. با تحولات پیش آمده به صورت رسمی از ریاست ائتلاف کردستانی نیز انصراف داد تا وضعیت آتی اتحادیه میهنی بیش از پیش مبهم باشد.
البته جنبش تغییر اعلام کرده است که توافق آنان با اتحادیه میهنی کردستان بوده است نه شخص خاصی. پیش بینی می‌شود در صورت برگزاری انتخابات پارلمانی عراق، ائتلاف کردستانی با توجه به وضعیت کنونی جنبش تغییر و اختلافات پیش آمده در اتحادیه میهنی، از حصول اهداف تعریف شده برای آن باز بماند و در این میان، تنها جریان ذینفع از این تحولات، بارزانی و حزب دموکرات کردستان عراق خواهند بود.
اتحادیه میهنی به کدامین سو؟
اقدامات یکجانبه و خارج از چارچوب حزبی پسران طالبانی تا حدی موجب نگرانی سران پیشین اتحادیه میهنی کردستان شده است. گفته می شود که اعضایی از شورای عالی سیاسی اتحادیه در نشستی در سلیمانیه تصمیماتی را برای جلوگیری از چنین اقداماتی از سوی بافل طالبانی اتخاذ کرده‌اند. البته ممکن است چنین افرادی در ادامه راه و با کسب امتیازات حزبی به دنباله رو تصمیمات و اقداماتی تبدیل شوند که از دباشان سلیمانیه و توسط فرزند ارشد جلال طالبانی اعلام خواهد شد.
بعید است لاهور شیخ جنگی بتواند جایگاه قبلی خود را در اتحادیه میهنی بازیابد، هر چند که وی سکوت خود را به جلوگیری از انشقاق در اتحادیه میهنی نسبت داده است اما این احتمال وجود دارد که همچون جدایی نوشیروان مصطفی در سال 2009، این بار نیز شاهد تولد حزب و جریانی دیگر از بدنه اتحادیه میهنی باشیم.
بارزانی‌ها که چهره اصلی و منتقد سرسخت خود را در فردای اتحادیه میهنی نمی بینند ممکن است به دنبال تجدید حیات و بروز رسانی توافقنامه راهبردی با این حزب باشند که در سال 2005 و پس از تحولات عراق در میان جلال طالبانی و مسعود بارزانی به امضاء رسید. این اقدام نیز می‌تواند زمامداری دو حزب اتحادیه میهنی و دموکرات کردستان عراق را در اقلیم، تضمین و عملا به تضعیف اپوزسیون این منطقه بینجامد، در چنین وضعیتی نیز قباد طالبانی به عنوان معاون نخست وزیر اقلیم کردستان از اختیارات بیشتری در سلیمانیه و مناطق تحت نفوذ اتحادیه میهنی برخوردار خواهد بود.
با توجه به نقش آفرینی خانواده طالبانی در اتحادیه میهنی کردستان و حضور مخالفین برهم صالح در این عرصه، آینده سیاسی رئیس جمهور کنونی عراق نیز با چالش‌هایی مواجه خواهد شد. بر اساس توافق نانوشته عراقی‌ها، ریاست جمهوری این کشور به کُردها اختصاص یافته است، در میان کُردها نیز سهم اتحادیه میهنی کردستان بوده و تاکنون جلال طالبانی، فواد معصوم و برهم صالح در این منصب حضور داشته‌اند.
برهم صالح تلاش می‌کند در دوره آتی نیز به حضور خود در کاخ السلام بغداد ادامه دهد اما رقبایی همچون ملا بختیار و لطیف رشید را در برابر خود خواهد دید. ملا بختیار پدر خانم بافل طالبانی است که در دوره گذشته نیز تلاش‌های وی جهت معرفی به عنوان نامزد اتحادیه میهنی برای ریاست جمهوری عراق با شکست مواجه شد، لطیف رشید نیز باجناق جلال طالبانی است که پیشتر وزیر منابع آبی عراق و مشاور فواد معصوم نیز بوده است، همسر وی به نام شهناز ابراهیم احمد از مخالفین برهم صالح و یکی از بازیگران اصلی تحولات کنونی اتحادیه میهنی است و پیش بینی می‌شود در صورت تعلق دوباره پُست ریاست جمهوری عراق به این حزب مانع از معرفی برهم صالح شود.
به هر حال، اتحادیه میهنی کردستان روزهای ناخوشی را تجربه می‌کند و در صورت عدم چاره یابی ریشه‌ای اختلافات کنونی، شاهد خبرهای بیشتری از این حزب و سلیمانیه خواهیم بود.
انتهای پیام/
