برگزاری انتخابات در ازبکستان و نگاهی به نخستین دوره ریاست‌جمهوری میرضیایف
فرایند انتخابات ریاست جمهوری در ازبکستان در حالی آغاز شده که به نظر می‌رسد شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور فعلی این کشور به دلیل اجرای طرح‌های گسترده اصلاحات ساختاری، از بیشترین شانس برخوردار است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، ازبکستان تا پیش از به قدرت رسیدن شوکت میرضیایف تجربه گسترده‌ای در زمینه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نداشت.
از سال 1992 و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اسلام کریم‌اف که دبیر اول حزب کمونیست جمهوری سوسیالیستی شوروی ازبکستان بود به قدرت رسید.
کریم‌اف در انتخابات سالهای 2000، 2007 و 2015 که با اعمال چند مرحله اصلاحات در قانون اساسی برگزار شد، توانسته بود بدون حضور رقبایی جدی، با آراء بیش از 90 درصد پیروز هر 3 دوره شود. با این حال از سال 2016 و پس از فوت ناگهانی وی که موجب به قدرت رسیدن شوکت میرضیایف، نخست‌وزیر سابق این کشور شد، شرایط به طور کلی تغییر کرد.
میرضیایف در دوره حدوداً پنج سالهای که به عنوان رئیس‌جمهور در ازبکستان فعالیت داشته، اصلاحات گسترده‌ای را اعمال کرده که بعضاً به ظهور یک «ازبکستان جدید» تعبیر می‌شود.
یکی از مهم‌ترین اصلاحات در این چارچوب، ارتقاء جدی شاخص‌های دموکراتیک و باز شدن فضای این کشور بوده است. از این منظر می‌توان در دوره او شاهد پایان روند مادام العمری روسای جمهور و برگزاری انتخابات نسبتاً واقعی‌تر در ازبکستان بود. همین امر نیز جذابیت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو در این جمهوری آسیای مرکزی را دوچندان کرده است.
3 ماه تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری
روز جمعه زین‌الدین خواجه‌اف، رئیس کمیسیون مرکزی انتخابات ازبکستان اعلام کرد که انتخابات ریاست جمهوری در این کشور در تاریخ 24 اکتبر سال جاری میلادی (2 آبان) برگزار خواهد شد.
این اقدام بنا بر پیشنهاد سنای ازبکستان و با اعمال اصلاحات در قانون انتخابات، دو ماه زودتر و در ماه اکتبر (به جای ماه دسامبر) برگزار می‌شود. به گفته رئیس کمیسیون مرکزی انتخابات ازبکستان، برنامه‌های تبلیغاتی انتخابات نیز از هفته جاری در این کشور آغاز شده است.
همچنین پیش از این مبلغ 300 میلیارد صوم (معادل 28.5 میلیون دلار) بودجه برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری تخصیص داده شده بود. همچنین به گزارش اسپوتنیک ازبکی، هرکدام از پنج حزب رسمی ازبکستان که نامزدهای خود را برای شرکت در انتخابات معرفی کنند، 15.4 میلیارد صوم (حدوداً 1.5 میلیون دلار) و هر کاندیدای مستقل حدود 4 میلیارد صوم (380 هزار دلار) کمک‌هزینه دریافت خواهد کرد.
نامزدهای بالقوه
در حال حاضر اگرچه گمانه‌زنی‌های زیادی در خصوص نامزدها وجود دارد، اما شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور فعلی این کشور را می‌توان اصلی‌ترین نامزد در انتخابات پیش‌رو در نظر گرفت.
با این حال چهره‌های دیگری نظیر خدرنظر الاکولولف، رهبر گروه اپوزیسیون ازبکستان و از منتقیدن میرضیایف نیز پیش از این حضور خود در انتخابات را اعلام کرده است. همینطور برخی رسانه‌های ازبکستان خبرهایی مبنی بر احتمال حضور علیشیر قادراف، رهبر حزب میلی تیکلانیش و از اعضای پارلمان در کارزار انتخاباتی منتشر کرده‌اند.
این موضوع اوایل ماه ژوئن توسط قدیراف اعلام شد. در کنار این افراد که تاکنون تقریباً حضور آن‌ها قطعی شده است، بهرام عبدالحلیم‌اف، رهبر حزب سوسیال دموکرات عدالت، علوقبیک عنایت‌اف، رهبر حزب دموکراتیک خلق، نارزولا آبلومراداف، رئیس حزب محیط زیست نیز احتمالاً به صف نامزدهای انتخابات اضافه خواهند شد.
آیا نامزدهای دیگر شانسی در مقابل میرضیایف دارند؟
برآوردهای همه تحلیل‌گران و موسسات مطالعاتی تاکنون پیروزی قاطع شوکت میرضیایف در انتخابات اکتبر 2021 را پیش‌بینی کرده‌اند.
تاکنون برخی موسسات و پایگاه‌های خبری و تحلیلی غربی اخباری را از فشار بر مخالفین دولت در ازبکستان منتشر کرده‌اند. پس از آن که در ماه مه 2021 حزب دموکراتیک ارک نخستین بار پس از 1991 معرفی یک نامزد (جهانگیر عطاجان‌اف) را در فعالیت‌های خود در دستور کار قرار داد، فشارها بر این حزب افزایش یافت.
همچنین به نوشته برخی رسانه‌ها در اواسط ماه ژوئن شماری از اعضا و طرفداران این حزب و از جمله نامزد انتخابات ریاست جمهوری معرفی شده توسط این حزب، از سوی پلیس تاشکند احضار شده و مورد بازجویی قرار گرفتند.
با این وجود، همه تحلیل‌گران بر این عقیده‌اند که شرایط کنونی ازبکستان با دوره اسلام کریم‌اف کاملاً متفاوت است. به نظر می‌رسد آنچه پیروزی احتمالی میرضیایف را رقم می‌زند، بیش از فشار بر مخالفین، محبوبیت ناشی از تغییرات و اصلاحات ساختاری در ازبکستان است.
ابتکارهای میرضیایف
میرضیایف طی 5 سال اخیر سطح قابل توجهی از اصلاحات را در ازبکستان اعمال کرده که تفاوت‌های محسوسی در وضعیت این کشور به وجود آورده است.
بر اساس برآورد اخیری که جنبش یوکسالیش (Yuksalish) در ازبکستان انجام داده، شوکت میرضیایف با اجرای 15 ابتکار کلیدی، بیشترین تغییرات را در ازبکستان طی 5 سال اخیر به وجود آورده است.
به عقیده کارشناسان، مهم‌ترین و تاثیرگذارترین ابتکار میرضیایف در دوره ریاست‌جمهوری خود، سیاست روابط خوب همسایگی در آسیای مرکزی بوده است.
در پی این سیاست، مرزهای ازبکستان نیز بازگشایی شد، مشکلات مرزی و تهدیدات پیشین برطرف و گفت‌و‌گوهای سازنده با کشورهای منطقه برای حل و فصل مشکلات برقرار شد.
این امر همچنین یک جهش در فرایند شکوفایی اقتصادی ازبکستان را نیز رقم زد. در حوزه سیاست خارجی همچنین میرضیایف طی یک اقدام بی‌سابقه در آسیای مرکزی و شوروی سابق، در بازه‌ای کوتاه با 90 کشور رژیم لغو روادید برقرار و برای 48 کشور نیز رژیم لغو روادید ترانزیتی را تصویب کرد.
در همین حال در حوزه اقتصاد داخلی ازبکستان نیز تغییرات قابل توجهی اعمال شده است.
لیبرالیزاسیون اقتصادی، توسعه بازار بورس خارجی و حذف مشکلات پولی و نقدینگی، مهم‌ترین محور برنامه‌های اصلاحات اقتصادی میرضیایف طی 5 سال اخیر بوده است.
دولت ازبکستان همچنین در این بازه بهبود شاخص‌های فضای کسب‌و‌کار را به طور جدی در دستور کار قرار داده بود. در نتیجه این اقدامات نیز در شاخص تسهیل راه‌اندازی کسب‌و‌کار و مدیریت فرایندهای تجاری ازبکستان ارتقاء قابل توجهی یافته است.
در کنار این اقدامات شناسایی رسمی نرخ فقر و دیگر شاخص‌های اقتصادی، در کنار اعمال تغییرات ساختاری حقوقی برای مبارزه با فساد و افزایش شفافیت نیز تاثیر بسزایی در اقتصاد این کشور گذاشته است. این اصلاحات در مدتی کوتاه منجر به جذب حجم زیادی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در این کشور شد.
با این وجود در حوزه اجتماعی و سیاسی ابتکارهای میرضیایف بیش از همه نمایان بود. او یک نظام گسترده از خدمات عمومی به وجود آورد که راه‌اندازی شماری از مراکز را برای تسهیل امور اجتماعی هدفگذاری می‌کرد.
در همین حال یک سیستم جدید برای ارائه درخواست‌های مردم و شهروندان از ساختارهای دولتی ایجاد کرد که ارتباط مردم و دولت را به نحو محسوسی تغییر داد.
میرضیایف همچنین فضای رسانه‌ها در ازبکستان را به طرز بی‌سابقه‌ای باز کرد و به نحوی نقش و تاثیرگذاری آن‌ها در فرایند تصمیم‌سازی را نیز ارتقاء داد.
ارتقاء شاخص‌های آموزش عمومی و تاسیس دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی جدید در کنار دعوت از دانشگاه‌های معتبر خارجی برای افتتاح شعبات خود در ازبکستان، در کنار طرح‌های کلان دیگر برای حمایت از جوانان دیگر ابتکارهای میرضیایف در بازه کوتاه پنج سال ریاست جمهوری او بود.
این اصلاحات و تغییرات اگرچه همچنان در شرف اجرا بوده و به اتمام نرسیده‌اند، اما یک فضای کاملا محسوس و متفاوت از دوره ریاست جمهوری اسلام کریم‌اف را در این جمهوری به وجود آورده است. همین امر نیز موجب محبوبیت او و درخواست مردم ازبکستان برای تداوم این روند تدریجی از اصلاحات در ازبکستان گردیده است. با این حال همچنان نگرانی‌هایی در خصوص پایان دوره دوم پنج ساله ریاست جمهوری میرضیایف وجود دارد. برخی تحلیل‌گران در خصوص کناره‌گیری میرضیایف از ریاست جمهوری در سال 2026 ابراز تردید کرده‌اند.
انتهای پیام/