از «اخگر» تا «فتح»؛ با گتلینگ‌های ایرانی آشنا شوید

گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم- اگرچه دکتر ریچارد جردن گتلینگ آمریکایی در سال 1860 اولین نمونه از تیربار چرخان چند لوله خود را ساخت اما دوران اوج این طرح مدتها پس از زمان اختراع آن بود.

پس از جنگ جهانی دوم و با اضافه شدن منبع توان الکتریکی، تیربار و توپهای چند لوله چرخان که به یاد مخترع اولیه خود، به «گتلینگ» معروف شدند در نمونه هواپایه و زمینی در آمریکا به طور گسترده ای توسعه یافتند.

توپ M-61 ولکان و تیربار M-134 مینیگان به ترتیب دو نمونه هواپایه با کالیبر 20 میلیمتر و زمینی با کالیبر 7.62 میلیمتر بودند که بیشتر از سایر نمونه ها به شهرت رسیدند.

توپها و تیربارهای امروزی طرح گتلینگ قابلیت رسیدن به نواخت تیر بسیار بالا و معمولاً چند هزار گلوله بر دقیقه را دارند که در انواع تک لوله معمولاً کمتر از 1000 گلوله بر دقیقه است.

این حجم آتش بالا، گتلینگها را برای شلیک پر حجم در زمان کوتاه بسیار مناسب می‌کند در حالی که برای ایجاد حجم آتش مشابه با سلاح‌های تک لوله باید از چندین قبضه سلاح استفاده کرد.

تیربار 6 لوله M-134 مینیگان و اجزاء آن به صورت بازشده

همین نواخت تیر بالا سبب محبوبیت این طرح در بین تسلیحات پدافند هوایی توپخانه‌ای هم شده است. از سوی دیگر در سلاح‌های گتلینگ به علت اینکه سهم هر لوله در شلیک در یک دقیقه نسبت به سلاح‌های تک لوله کمتر می‌شود عمر کلی سلاح تا حدودی افزایش هم می‌یابد. در گتلینگهایی که در فضای باز شلیک می‌کنند، لوله‌ها به علت چرخش در هوا مقداری خنک هم می‌شوند که در تسلیحات تک لوله اتفاق نمی‌افتد.

آنچه سبب افزایش نواخت تیر در تسلیحات گتلینگ می‌شود این است که سه عمل اصلی بارگذاری گلوله، اجرای آتش و تخلیه پوکه در آنها به طور همزمان در لوله‎های مختلف اجرا می‎شود یعنی در حالی که یکی از لوله‎ها در حال شلیک است، لوله دیگر در حال بارگذاری بوده و لوله دیگری فرایند تخلیه را طی می‎کند. همین قابلیت در یک بازه زمانی مشخص منجر به شلیک تعداد بیشتری گلوله نسبت به سلاح تک لوله می‎شود زیرا در سلاح تک لوله، سه عمل فوق باید پشت سر هم اجرا شود.

به علت اجرای این فرایند با یک منبع توان خارجی، امکان تغییر نواخت تیر هم در این سلاح‌ها وجود دارد و به همین علت در اعلام قابلیت های این نوع سلاح معمولاً یک بازه عددی برای میزان نواخت تیر آنها ذکر می‌شود مثلاً تیربار M-134 نواخت تیر 2000 تا 4000 گلوله بر دقیقه دارد. این قابلیت سبب می‌شود تا با انتخاب نواخت تیر متناسب با صحنه رزم از استهلاک اضافی سلاح پیشگیری شود یا برای اهداف سریعتر امکان درگیری بهتری فراهم شود.

تجربه رزمی استفاده از گتلینگها در ایران به طور عمده شامل توپ شش لوله M-61 در جنگنده های اف-4 فانتوم و اف-14 تامکت نیروی هوایی ارتش و نمونه 3 لوله آن نیز در بالگرد تهاجمی کبرا است.

در سالهای پس از جنگ تحمیلی و در دهه 1390 نیروی زمینی ارتش (نزاجا) با ساخت قطعات و بازسازی نمونه داخلی مینیگان به نام «اخگر» گام اول را برای افزودن این سلاح به سازمان رزم خود برداشت.

تیربار اخگر

تیربار شش لوله 7.62 میلیمتری در بین محصولات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در نمایشگاه دستاوردهای دفاعی کشور در دهه فجر 1397 مشاهده شد.

این تیربار مجهز به دوربین، مسافت یاب لیزری و صفحه نمایشگر برای هدفگیری دقیقتر، در نمایشگاه محصولات سازمان صنایع دفاع در خرداد 1400 به نمایش درآمد.

این سلاح علاوه بر قابلیت نصب روی انواع خودروهای سبک زمینی، روی بالگردهای ترابری نیز قابل نصب و به کارگیری است.

تیربار 7.62 میلیمتری در نمایشگاه اقتدار 40 در بهمن 1397

تیربار گتلینگ 7.62 میلیمتری مجهز به دوربین و نمایشگر در نمایشگاه خرداد 1400

تیربار «محرم» با کالیبر 12.7 میلیمتر هم توسط جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش در فروردین 1393 رونمایی شد. محرم دارای 6 لوله بوده و نواخت تیر آن 2000 تا 2500 گلوله بر دقیقه اعلام شده است.

تیربار کالیبر 12.7 میلیمتری محرم

توپ سه لوله 23 میلیمتری «عاصفه» در نیروی زمینی سپاه (نزسا) توسعه یافت که در آبان 1392 برای اولین بار معرفی شد. عاصفه دو نواخت تیر 700 یا 900 گلوله بر دقیقه را در اختیار کاربر قرار می‌دهد که نسبت به نواخت عملی 400 گلوله بر دقیقه توپ 23 میلیمتری ZU-23 بسیار بیشتر است.

توپ 23 میلیمتری عاصفه

در نیروی زمینی سپاه علاوه بر عاصفه، تیربار 6 لوله 12.7 میلیمتری «نصیر» هم توسط جهاد خودکفایی این نیرو در مهر 1393 رونمایی شد. این تیربار روی سکوی کنترل از راه دور سلاح صاعقه هم نصب شده که مجهز به دوربین های حرارتی و مسافت یاب لیزری است.

این سلاح از گلوله‌های 108*12.7 میلیمتری استفاده کرده و مهمات عادی، نفوذگر، آتشزا و رسام را شلیک می‌کند.

تیربار نصیر نصب شده روی سکوی کنترل از راه دور صاعقه

نصیر با جرم 65 کیلوگرم با مکانیزم برقی کار کرده و روی خودروهای زمینی، بالگرد و شناورها قابل نصب است. سرعت خروج گلوله از لوله این سلاح 850 متر بر ثانیه، و برد مؤثر آن 1800 متر اعلام شده است. طول کلی سلاح 1550 میلیمتر بوده که 1000 میلیمتر آن مربوط به لوله سلاح است.

تیربار نصیر نصب شده روی زره پوش طلائیه

در نمایشگاه دستاوردهای 40 ساله انقلاب اسلامی معروف به اقتدار40 که در بهمن 1397 در مصلی تهران برگزار شد علاوه بر تیربار 6 لوله کالیبر 7.62 میلیمتری اخگر و 12.7 میلیمتری نصیر و توپ عاصفه، دو نوع سلاح گتلینگ دیگر نیز حضور داشت. یک تیربار 4 لوله کالیبر 12.7 میلیمتری و یک توپ 3 لوله 20 میلیمتری دریاپایه. از تصاویر موجود به نظر می‌رسد توپ 20 میلیمتری روی شناور شهید ناظری نصب شده است.

تیربار 4 لوله کالیبر 12.7 میلیمتری در نمایشگاه دهه فجر 1397

توپ 20 میلیمتری سه لوله دریاپایه

یکی از محصولاتی که اخیراً مشخص شده در سبد تولیدی وزارت دفاع برای صادرات قرار گرفته، همان تیربار 4 لوله گتلینگ کالیبر 12.7 میلیمتری فوق الذکر است. این سلاح قابلیت نصب روی خودروها و شناورها را داشته و علاوه بر اهداف زمینی می‌تواند علیه اهداف هوایی ارتفاع پایین هم مورد استفاده قرار بگیرد.

تیربار 4 لوله چرخان کالیبر 12.7 میلیمتری

گلوله‌های 108*12.7 میلیمتری در این سلاح مورد استفاده قرار می‌گیرد. لوله‌ها دارای 8 خان هستند. نواخت تیر این سلاح بین 1500 تا 3000 گلوله بر دقیقه و برد مؤثر آن 2000 متر، برد نهایی 3300 متر، سرعت خروج گلوله 830 متر بر ثانیه و جرم سلاح 45 کیلوگرم اعلام شده است. احتمال دارد این تیربار 12.7 میلیمتری به جای تیربارهای محرم و نصیر مورد توجه نیروهای مسلح قرار بگیرد.

یکی دیگر از تسلیحات گتلینگی که در بین تولیدات وزارت دفاع قرار گرفته، توپ 20 میلیمتری سه لوله M-197 Vulcan است که همانطور که اشاره شد در بالگرد کبرا پیش از این در ایران موجود بود. این توپ به صورت غلاف خارجی روی بالگردهای 212 هوادریای نداجا و نیز بالگردهای میل171 سپاه مشاهده شده بود.

توپ 20 میلیمتری M-197 زیر دماغه بالگرد کبرا

توپ 20 میلیمتری سه لوله نصب شده به صورت غلاف خارجی روی بالگرد 212

در رزمایشی در بهمن 1397 و سپس در نمایشگاه دهه فجر آن سال این توپ به صورت غلاف خارجی به همراه راکت‌انداز 19 تایی هایدرا-70 روی بالگرد ترابری 214 هوانیروز که به سامانه شناسایی و هدفگیری الکترواپتیکی نیز مجهز شده بود دیده شد. این بالگرد تحت پروژه شهید پروینی برای ارتقای بالگردهای ترابری و ایجاد قابلیت حمل سلاح و پرواز در شب به این تجهیزات و تسلیحات مجهز شده بود.

بالگرد 214 مجهز به سامانه الکترواپتیک، راکت‌انداز و توپ 20 میلیمتری سه لوله در بهمن 1397

در نتیجه مشخص شد اجرای این بهسازی‌ها روی تعداد بیشتری از بالگردها با تولید تسلیحات لازم از جمله توپ مذکور که قدرت آتش بسیار بالایی در اختیار خلبانان قرار می‌دهد ممکن می‌شود. با تولید این توپ علاوه بر تجهیز بالگردها امکان استفاده از آن در ادوات زمینی و شناورهای دریایی نیز فراهم شده است.

این سلاح قابلیت شلیک با نواخت 300 تا 1500 گلوله بر دقیقه را داشته و امکان حرکت سریع لوله آن در جهات مختلف وجود دارد. مکانیزم این سلاح با نیروی الکتریکی با ولتاژ 270 ولت کار می‌کند. سرعت خروج گلوله از لوله این سلاح 1030 متر بر ثانیه بوده و برد مؤثر آن 2000 متر و برد نهایی 4000 متر اعلام شده است.

توپ 20 میلیمتری 3 لوله نصب شده روی خودروی تاکتیکی ارس

طول این سلاح 188 سانتیمتر بوده که ابعاد مناسبی برای نصب روی انواع خودروهای زمینی، بالگردها و شناورها دارد. با توجه به اینکه توپ M-197 از ابتدا به عنوان یک سلاح هواپایه طراحی شده بوده از وزن کمی برخوردار است.

در برخی منابع این عدد کمتر از 100 کیلوگرم اعلام شده که مشخص نیست مربوط به اجزای جانبی نیز هست یا خیر. در هر صورت این وزن کم در کنار نواخت تیر مناسب و برد مطلوب به نظر می‌رسد که سبب کنار زدن توپ 23 میلیمتری عاصفه شده است؛ امری که تجهیز خودروهای ارس نیروی زمین سپاه به توپ 20 میلیمتری در تحویل تجهیزات به نزسا در تیر 1400 می‌تواند مؤید آن باشد.

تحویل ارس‌های مجهز به توپ سه لوله 20 میلیمتری به نزسا در تیر 1400

آخرین سلاح از دسته گتلینگ های ساخت داخل توپ کالیبر 30 میلیمتر 6 لوله «فتح630» است که در سامانه پدافند نقطه ای «کمند» به کار می‌رود و می‌توان آن را بزرگترین سلاح طرح گتلینگ ساخت ایران دانست. این سلاح 2000 کیلوگرمی قابلیت شلیک با نواخت 4000 تا 5000 تیر بر دقیقه را داشته و ظرفیت مخزن گلوله آن 2000 تیر است.

توپ 6 لوله کالیبر 30 میلیمتری فتح630

برد مؤثر فتح630 حدود 4000 و برد نهایی آن8000 متر است. سرعت خروج گلوله از لوله این سلاح 875 متر بر ثانیه بوده و امکان چرخش از 12 درجه زیر افق تا 88 درجه بالای آن را دارد. سرعت زاویه ای چرخش سلاح در صفحه افقی 50 و در صفحه عمودی 70 درجه بر ثانیه است. این سلاح با منبع تغذیه الکتریکی با ولتاژ 380 ولت و فرکانس 50 هرتز کار می‌کند.

ساخت داخل بودن این توپ قدرتمند امکان تجهیز شناورهای نظامی به آن را فراهم می‌کند که برای دفاع نقطه ای لایه آخر در برابر انواع تهدیدات کارامد است. چه شناورهای رزمی و چه پشتیبانی در یک نبرد در معرض موشک‌های کروز دشمن قرار می‌گیرند در نتیجه تجهیز همه آنها به چنین سلاحی لازم است.

سایر انواع سلاح‌های گتلینگ نیز خصوصاً در صورت تجهیز به سامانه‌های هدفگیری اپتیکی اثرگذاری بالایی در صحنه رزم خواهند داشت. امید می‌رود که با تحویل انبوه این تسلیحات شاهد ارتقاء بیش از پیش توان رزم نیروهای مسلح کشور باشیم.

انتهای پیام/