مصاحبه| جریان شیعه در افغانستان قابل حذف نیست

«سید عیسی حسینی مرازی» رئیس مرکز فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی تبیان و رئیس خبرگزاری صدای افغان در گفت‌وگو با خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم درباره سقوط سریع مراکز ولایت‌ها با وجودی که نیروهای ارتش تجهیزات بیشتری داشتند، اظهارداشت که درباره اوضاع اخیر و پیشرفت سریع طالبان دیدگاه های مختلفی وجود دارد و بیشترین صحبتی که در محافل داخل و خارج از افغانستان می‌شود حاکی از تفاهم طالبان و آمریکایی‌ها براساس معاهده دوحه است. طبعاً دولت اشرف غنی هم تحت فشار آمریکایی‌ها یا به چنین تفاهمی تن داد یا با آن موافق بود، اما آنچه در میدان مشاهده می‌شد از دست دادن روحیه نیروهای دولتی و امنیتی افغانستان و همراهی نکردن مردم با دولت اشرف غنی با توجه به بی تدبیری‌ها، فساد، تبعیض و تکروی‌ها و استبداد رأی بود، بنابراین جناح‌های مختلف از اشرف غنی رویگردان شده بودند و طالبان توانستند خود را به کابل برسانند.

وی درباره عوامل افزایش قدرت طالبان در افغانستان نیز اظهارداشت که مهمترین بحث طالبان هدفمند حرکت کردن و متشکل و با انگیزه عمل کردن و مقاومت جدی آنها بود که طی این سالها به خرج دادند و باعث شد این گروه آهسته و روز به روز قدرت بگیرد. از سوی دیگر اشتباهاتی که آمریکایی‌ها در افغانستان مرتکب شدند نیز تأثیر زیادی در قدرت یابی طالبان داشتند. آمریکایی‌ها به بهانه مبارزه با تروریسم، آوردن دموکراسی و آزادی بیان، رشد اقتصادی و تأمین معیشت مردم وارد افغانستان شده بودند  ولی هم مردم افغانستان و هم مردم منطقه و جهان متوجه شدند که آمریکایی‌ها یا دروغ می‌گویند و یا توان انجام چنین وعده‌هایی را ندارند.

همچنین سیاست‌های بی ثبات آمریکایی‌ها که گاهی با طالبان با شدت برخورد می‌کرد و گاهی با آنها کنار می‌آمد و تلاشهای کشورهای منطقه شامل چین و روسیه و سایرین باعث شد تا طالبان کم کم مقبولیت پیدا کردند در منطقه و دنیا هم از مشروعیت برخوردار شدند و این موضوع باعث تقویت روحیه آنها شد.

حسینی مزاری درباره ارتباط توافقنامه دوحه با سقوط مراکز ولایت‌ها نیز گفت: گفته می شود که تفاهمنامه آمریکا و طالبان به این سمت و سو بود که این گروه شهرستانها را بگیرد ولی ولایات سقوط نکند تا مذاکرات بین الافغانی انجام شود و یک دولت ترکیبی به وجود آید اما اینکه طالبان متوقف نشد و مراکز ولایات را هم گرفت مخالف این تحلیل است.

رئیس خبرگزاری آوا درباره برخی اظهارنظرها از زوایای محرمانه توافقنامه دوحه و ارتباط آن با شرایط کنونی افغانستان اضافه کرد که در رابطه با افغانستان صحبت زیاد است و این که آمریکایی‌ها چه برنامه‌هایی برای افغانستان دارند و چه بازی با طالبان و همچنین با مردم افغانستان در دستور کار خود قرار داده‌اند اما بر اساس فرمایش حضرت امام، آمریکا شیطان بزرگ است و شیطان تحت هیچ شرایطی راه را به سلامت نخواهد پیمود و با طرف خود هر تفاهمی داشته باشد قطعاً آن تفاهم نامه تمام کار نیست. آمریکا به دنبال اهداف خود در منطقه است و این اهداف از طریق هر کسی که تأمین شود برای آنها مشکل ساز نخواهد شد و در این راستا حتی به سرسپرده ترین طرف خود هم رحم نخواهد کرد همان طور که برخورد آمریکا را با دولت اشرف غنی دیدید که خودش آمریکایی بود، تابعیت آمریکایی داشت، همه سیاست‌هایش بر اساس آمریکا بود اما چه برخوردی با وی شد.

حرف من این است که مطابق برخی تحلیل‌ها حتی اگر آمریکایی‌ها با طالبان بسته باشند باز هم مطمئنا آنها به دنبال اهداف خود هستند.

وی با اشاره به سقوط کابل و همزمانی این رویداد با ماه محرم، درباره ارتباط طالبان با عزاداران و نگرانی شیعیان گفت که قبل از ورود طالبان به کابل نگرانی‌هایی وجود داشت که گویا این گروه در صورت تصرف شهرها و حتی مراکز ولایات مثل 20 سال پیش اقدام به انتقام گیری و قتل و کشتار خواهد کرد و در این بین شیعیان بیش از دیگران نگران بودند اما با سقوط هرات و مراکز دیگر شهرها، مردم شاهد بودند که طالبان به دنبال انتقام گیری نیست. حتی اسماعیل خان که با آنها جنگیده بود نیز با برخورد نرم این گروه روبرو شد.

بنابراین طالبان همانطور که گفته بود به دنبال انتقام گیری نبود و  در برخورد با شیعیان با احترام عمل کرد همچنین مراسم‌های عزاداری محرم بر خلاف سالهای قبل پرشکوهتر برگزار شد به ویژه در مزارشریف بسیار گسترده بود. البته در غزنی جمعی از طالبان پرچم‌های این گروه را بر فراز پرچم‌های محرم برافراشته بودند که به سمع و نظر طالبان رسانده شد و در نتیجه مسئولان این گروه ضمن اعلام انزجار از این اقدام، مشکل را پیگیری کردند و فردای آن روز پرچم‌های محرم و امام حسین علیه السلام برافراشته شد.

گزارش‌های میدانی از ولایات مختف هم نشان می‌دهد که شیعیان کوچکترین نگرانی و ناراحتی در رابطه با طالبان ندارند و از نحوه و چگونگی تعامل آنها مسرور هستند.

رئیس مرکز تبیان درباره تحرکاتی در فضای مجازی و اعتراض‌های برخی افغان‌ها در تعدادی از کشورها از جمله ایران نیز ارزیابی کرد که موافق اینگونه اقدامات نبودم. در جاهای مختلفی از جمله در تهران و قم این حرکت صورت گرفت. موافق هیچ گونه تقابلی با طالبان در این شرایط نیستم حتی در بیانیه اخیری که داشتم نیز تاکید شد تفکر مقاومت به فکر صلح جویی و مذاکره تبدیل شود و از مسیر حرکات مدنی و سیاسی پیگیری شود.

وی ادامه داد که از سوی دیگر، شرایط به گونه‌ای است که طالبان هم نمی‌توانند اوضاع داخلی و منطقه و جهان را نادیده بگیرند و باید مطالبات شخصیت های حقیقی و حقوقی را متوجه باشند زیرا این بار طالبان به دنبال حکومت کردن هستند و نمی‌خواهند حرکات اعتراضی در صورتی که توان رفع و دفع آن را داشته باشند به وجود بیاید. بنابراین اگر این جریانها چه شیعه، چه تاجیک، چه پشتون و سایرین دلسوز مردم افغانستان هستند باید مسائل را از مسیر مسالمت آمیز حل و فصل کنند، ممکن است در بعضی نقاط ناهنجاری‌هایی هم وجود داشته باشد ولی باید این موضوع را هم در نظر بگیریم که طالبان هنوز به صورت جدی حاکمیت پیدا نکرده است بنابراین ممکن است برخی حلقات خودسر در برخی ولایات چه مرتبط با طالبان و چه دسته‌ای از جریانها که مخالف طالبان هستند به نام طالبان اقداماتی انجام دهند تا افکار عمومی علیه طالبان تحریک شود.

حسینی مزاری گفت که باید به طالبان فرصت داده شود تا به وعده های خودشان عمل کنند و منافع و مصالح اسلام و حقوق عامه مردم و حتی اقلیت های دینی و زبانی را رعایت کنند، اگر چنان در آینده پایبندی وجود نداشت پس از آن تصمیم و اعتراض گرفته شود.

وی در پاسخ به این که رویه اصلاح اشتباه طالبان در آینده چگونه امکانپذیر است نیز اضافه کرد: قطعا امکانپذیر است زیرا به هر حال ما آدم‌های زیادی در عرصه فکر و فرهنگ و رسانه داریم و جای تردیدی هم نیست که فعالیت های فکری و فرهنگی و رسانه ای تأثیرپذیری خاصی را دارند به همین خاطر ما باید در این عرصه فعال باشیم و تمام شخصیت‌های حقیقی و حقوقی که از طالبان و از حکومت آنها نگرانی دارند و یا انتقاد دارند و یا تلاش دارند برای اصلاح، باید ورود پیدا کنند.

رئیس مرکز تبیان اظهارداشت که باید در این عرصه کوشش شود تا از یک طرف ناهنجاری‌هایی که در سطح اجتماع است و زمینه سو ء استفاده را ایجاد می کند از بین برود و از طرف دیگر اگر مقصر این ناهنجاری ها جریان های مرتبط با طالبان است با ارشاد و اطلاع رسانی به سران این گروه جلو نواقص گرفته شود مانند همین موضوع پایین آوردن پرچم‌ها که موضوع را پیگیری کردیم بنابراین اگر حرکات گسترده و از مسیر درست انجام شود به نفع مردم و کسانی که حکومت می‌کنند نیز هست.

حسینی مزاری درباره نشست شورای علمای شیعه و مطالبات آنها از طالبان نیز تصریح کرد: به نظرم اگر واقعاً طالبان به دنبال حاکمیت در افغانستان است قطعا به تقاضای جریانهای مختلف شیعه گوش دهد و قطعا زمینه حکومت مشارکتی را فراهم کند. البته نه به معنای حکومت قبلی، بلکه با حضور نمایندگان صالح وسالم سایر جریانها چه شیعه و چه غیر شیعه.

وی ادامه داد: شیعه در افغانستان جریانی نیست که قابل حذف یا قابل نادیده انگاری باشد و طالبان هم به این واقعیت پی برده است لذا طالبان قطعا در رابطه با شیعیان نسبت به حقوق شیعیان چه شهروندی و چه قوای سه گانه نظام و حکومت و دولت توجه و تمهیدات خاص خود را خواهد داشت.

رئیس خبرگزاری آوا با اشاره به مسئله پنجشیر و تشکیل مقاومت مردمی به محوریت «احمد مسعود»، تاکید کرد که شرایط فعلی افغانستان تاب و تحمل حضور گروههای مقاومت در افغانستان را ندارد همچنین شرایط منطقه این ظرفیت را نمی‌پذیرد. در گذشته که علیه طالبان مقاومت شد کشورهای منطقه به ویژه روسیه و ایران از آن حمایت می‌کردند. امروز نه تنها در داخل افغانستان این انگیزه وجود ندارد زیرا مردم از آزادی بیان و دموکراسی دروغین گذشته و فساد وحشتناک در نظام این کشور خسته هستند. حالا با آمدن طالبان این امیدواری به جود آمده که بخش زیادی از این فسادها ریشه کن شود. در عین حال، تلاشی توسط طالبان صورت گیرد و بخشی از مشکلاتی که از بدنه این گروه برای مردم ایجاد ناامیدی می‌کند نیز رفع شود.

حسینی مزاری ادامه داد که برای «احمد شاه مسعود» و پسر ایشان احترام قائل هستم اما دو مسئله است که مقاومت پنجشیر را با چالش مواجه می‌کند. اولا اینکه احمد مسعود باز هم از آمریکایی‌ها طلب کمک کرده است، در حالی که آمریکا در گذشته و حال سیلی به صورت مردم افغانستان زده و خیری از این کشور دیده نشده است.

موضوع دوم اینکه حتی اگر آمریکا بخواهد به احمد مسعود کمک کند بدون همکاری کشورهای منطقه مانند روسها و ایرانی‌ها توان این کار را در پنجشیر ندارد. مقاومت قبلی اگر علیه طالبان ادامه پیدا کرد و توانست کابل را تصرف کند به خاطر حمایت ایران بود. مشخصا حضور سردار سلیمانی در کنار احمدشاه مسعود بود و اگر بعدها روسها هم در کنار مقاومت آن زمان حمایت کردند بازهم با وساطت و پادرمیانی ایران بود و لذا چه در عرصه جنگ نظامی و چه در عرصه فعالیت های دیپلماسی، ایران جداً پشت نیروهای مقاومت بود اما این بار چنین ذائقه ای در سطح کشورهای منطقه علی‌الخصوص ایران و روسیه دیده نمی شود.

بنابراین اگر ایران و روسیه در کنار احمد مسعود نباشند آمریکایی ها هم کاری از پیش نخواهند برد و لذا خیلی نسبت به آینده مقاومت در پنجشیر ایستادگی در برابر طالبان خوش بین نیستم. بهتر است که گروههای مقاومت در سطح کشور  و چه مقاومت پنجشیر حتی المقدور سعی کنند از راه تفاهم و گفتگو مشکل را حل کنند تا انشالله امنیت در سرتاسر افغانستان ایجاد شود.

وی با توجه به امنیت نسبی و گفته‌های طالبان مبنی بر حکومت فراگیر، درباره احتمال آغاز جنگ‌های داخلی افغانستان گفت که افرادی در داخل و خارج از این کشور که از مسیر جنگ و ناامنی ارتزاق می‌کنند ممکن است چنین مسیری را بپیمایند اما با توجه به وضعیت افغانستان و اوضاع منطقه شامل ایران و روسیه و چین و پاکستان، احتمال اینکه جنگ داخلی شکل گرفته و گسترده شود خیلی کم است.

آگاه مسائل سیاسی افغانستان همچنین در ارزیابی از رفتار آمریکایی‌ها، برخورد آنها در فرودگاه کابل و نظامیان این کشور، خاطرنشان کرد که با توجه به خوی استکباری و مداخله جویانه آمریکا این احتمال وجود دارد که به بهانه های مختلف و با شگردهای گوناگون در افغانستان بمانند. چنانچه مطرح است که شکل جنگ در افغانستان از سوی آمریکایی‌ها عوض شده است، قبلاً سیاسی نظامی بود و حال سیاسی امنیتی می شود. قطعا آمریکایی این رویکرد را در آینده ادامه خواهند داد چه در افغانستان بمانند و چه از خارج مرزها این رویکرد را ادامه دهند اما با توجه به قاطعیت طالبان که گفته حضور آمریکایی‌ها در افغانسان خط قرمز ما است این امیدواری وجود دارد که آمریکایی‌ها بیش از این حماقت نکنند وز این کشور خارج شوند.

اگر طالبان نیز علاقه دارند که در افغانستان حاکمیت درست و سالم با مشارکت سایر جریانها تشکیل شود قطعا باید زمینه اخراج آمریکایی ها را فراهم کند و حتی در ارتباطات خودشان تجدید نظر کنند. طالبان در این موقعیت در یک آزمون تاریخی قرار گرفته‌ است و باید به شعارهای گذشته مبنی بر مبارزه علیه تجاوز و اشغال عمل کند و اگر احیاناً خلاف این شعار تحقق یابد، طالبان به مرور اعتبار خود را در افغانستان و منطقه از دست خواهد داد که سبب حرکت‌ها علیه آنها خواهد شد.

رئیس مرکز فرهنگی اجتماعی تبیان در ادامه زمزمه‌های تحریم طالبان توسط غربی‌ها و بانک جهانی در حالی که مردم افغانستان نیاز به کمک‌های بیرونی دارد را بحران زا دانست و گفت که غربی‌ها قطعا به دنبال ایجاد بحران چه در گذشته و چه حالا و چه در آینده هستند. اما این بستگی دارد به طالبان و حاکمیتی که به زودی ایجاد خواهد شد. اگر از درون استحکام و انسجام پیدا کردیم مشکلات بیرونی حل خواهد شد اما اگر طالبان بر اساس روشها به ویژه روند سالم اسلامی و ملی عمل نکند، بحرانها تشدید خواهند شد.

حسینی مزاری ادامه داد: در افغانستان هر مشکل و معضلی که به وجود آمده از ناحیه خود غربی‌ها بوده و سازماندهی شده و به عنوان یک حربه علیه ملت مسلمان ما استفاده شده اما بازهم بر می‌گردد به مقاومت طالبان و سایر جریانهایی که در افغانستان هستند و به صورت طبیعی از حالا به بعد چالشها و مشکلاتی را در پیش رو خواهیم داشت اما قابل رفع هستند.

وی درباره مواضع کشورهای همسایه، احتمال به رسمیت شناخته شدن طالبان و ایجاد صلح وثبات در افغانستان نیز تصریح کرد: اینکه کشورهای مختلف طالبان را به رسمیت خواهد شناخت یا خیر، مربوط به سیاست آنها است اما به اعتقاد من طالبان اول باید وعده های که داده بود را عملی کند و حکومت فراگیر ملی تشکیل دهد، بحث انتخابات را در نظر بگیرد، حقوق کودکان و زنان و رسانه ها و موضوعات از این دست را مورد توجه قرار دهد و سعی کند هم رضایت مردم افغانستان و هم رضایت کشورهای همسایه مثل ایران و پاکستان را مد نظر قرار دهد، اگر طالبان این روندها  را به صورت سالم طی کرد  قطعاً پیشنهاد ما به کشورهای همسایه و کشورهای دنیا این است که حاکمیت طالبان را به رسمیت بشناسند چون به رسمیت نشناختن مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد خواهد کرد اما به رسمیت شناختن مخصوصا از طرف ایران و پاکستان می‌تواند کمک زیادی به مردم افغانستان کند.

حسینی مزاری در پایان درباره ارزیابی عملکرد کلی طالبان به ویژه در خصوص رسانه‌ها و شیعیان گفت که تا کنون عملکرد خوب و محترمانه‌ای داشته است و محدودیتی ایجاد نشده و ما در رسانه هم مشکلات و هم عملکرد مثبت طالبان را پوشش داده‌ایم. حتی نامه مصونیت ارائه کرده‌اند و مراسم عاشورا که در روضه مبارک در مزارشریف برگزار شد نیز با همکاری مرکز تبیان و گفت‌وگو با مقامات طالبان به خوبی برگزار شد. تاکنون عملکردها حاکی از همکاری و تعامل میان مردم و طالبان است در صورتی که قبلاً در حکومت اشرف غنی وجود نداشت.

پایان/.