تأکید آموزه‌های قرآنی بر ضرورت تقویت روابط اجتماعی و گروهی مسلمانان با یکدیگر
براساس دستورات اسلامی مسلمانان نباید نسبت به یکدیگر بی‌اعتنا باشند. این موضوع شامل روابط اجتماعی و گروهی هم می‌شود یعنی مسلمانان و مؤمنان نمی‌توانند نسبت به گسست‌های روابط بین دو برادر ایمانی یا گروه‌های ایمانی بی‌تفاوت و بی‌اعتنا بمانند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اسلام برای برقراری جامعه سالم و بانشاط دستورالعمل‌هایی دارد که در آموزه‌های قرآن کریم و حدیث اهل بیت علیهم السلام بر آن‌ها تأکید شده است. در این میان، ایجاد صلح و دوستی میان افراد جامعه و وساطت در آشتی دادن افرادی که با هم قهر هستند و یا کدورتی دارند، یکی از نکاتی است که انس و الفت میان افراد را افزایش داده و زندگی مسالمت‌آمیز، دوستانه و بانشاطی را برای مسلمانان رقم می‌زند.
خبرگزاری تسنیم در گفتگو با دکتر فاطمه سلیمانی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس اسلامی، به بررسی بخشی از آموزه‌های قرآن و حدیث در رابطه با تلاش برای برقراری صلح و دوستی میان مردم در جامعه پرداخته است. به گفته این کارشناس اسلامی براساس دستورات اسلامی مسلمانان نباید نسبت به یکدیگر بی‌اعتنا باشند. این موضوع شامل روابط اجتماعی و گروهی هم می‌شود یعنی مسلمانان و مؤمنان نمی‌توانند نسبت به گسست‌های روابط بین دو برادر ایمانی یا گروه‌های ایمانی بی‌تفاوت و بی‌اعتنا بمانند. بلکه هر مسلمانی موظف و مکلف است که اقدامی برای اصلاح روابط و ایجاد فضای تفاهم و دوستی در جامعه و بین مردم انجام دهد. حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در نامه 48 کتاب شریف نهج‌البلاغه می‌فرماید: «أُوصِیکمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَینِکم؛ شما و همه فرزندانم و کسانم و آن را که نامه من به او رسد سفارش می‌کنم به ترس از خدا و آراستن کارها و آشتی با یکدیگر که من از جد شما شنیدم که می‌گفت: آشتی دادن میان مردم، از نماز و روزه سالیان بهتر است.»
دخالت پر از پاداش
رویکرد اسلام درباره وساطت افراد برای ایجاد صلح و دوستی در میان افراد جامعه چیست؟
تلاش مسلمانان برای ایجاد مودت و دوستی در میان افراد جامعه در اسلام مورد استقبال و تاکید قرار گرفته است. براساس توصیه های دینی، هر کسی که با دیگری قهر است باید خود برای آشتی کردن پیش‌دستی کند، اما اگر این اتفاق به هر دلیلی ممکن نشد دیگران باید برای رفع کدورت و ایجاد صلح و آشتی بین آن‌ها اقدام کنند.
به این ترتیب می‌توان گفت هرچند که دخالت در کار دیگران عمل ناپسندی است، اما وساطت برای ایجاد صلح و آشتی آن قدر کار خوب و پرفضیلتی است که در آیات و روایات زیادی درباره این کار توصیه شده است.
به عنوان مثال خداوند متعال در آیه دهم سوره مبارکه حجرات می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیکُمْ؛ مؤمنان برادر یکدیگرند پس دو برادر خود را صلح و آشتی دهید.» خداوند در این آیه شریفه به اهل ایمان دستور داده تا بین دو مسلمانی که با هم قهر هستند، آشتی بدهند تا به این صورت مشخص کند که این عمل اجتماعی مورد پسند اسلام است.
در روایات هم بر این موضوع اشاره شده است؟
بله. حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در نامه 48 کتاب شریف نهج البلاغه می‌فرماید: «أُوصِیکمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَینِکم؛ شما و همه فرزندانم و کسانم و آن را که نامه من به او رسد سفارش می‌کنم به ترس از خدا و آراستن کارها و آشتی با یکدیگر که من از جد شما شنیدم که می‌گفت: آشتی دادن میان مردمان، بهتر است از نماز و روزه سالیان.»
بنابراین در دین اسلام مسلمانان نباید نسبت به یکدیگر بی‌اعتنا باشند. این موضوع شامل روابط اجتماعی و گروهی هم می‌شود یعنی مسلمانان و مؤمن نمی‌تواند نسبت به گسست‌های روابط بین دو برادر ایمانی یا گروه‌های ایمانی بی‌تفاوت و بی‌اعتنا بماند. بلکه هر مسلمانی موظف و مکلف است که اقدامی برای اصلاح روابط و ایجاد فضای تفاهم و آشتی در جامعه و بین مردم انجام بدهد.
زنگ خطر!
آداب و شرایط وساطت افراد برای ایجاد مودت و دوستی میان مسلمانان چگونه است؟
وساطت در میان مسلمانان آداب و روشی دارد که اگر رعایت نشود ممکن است آتش قهر را در بین افراد شعله‌ورتر کند. یکی از این آداب به نحوه سخن گفتن مربوط است. فرض کنید قرار است بین دو نفر را آشتی بدهید اما ندانسته حرفی به زبان می‌آورید که دلخوری و کدورت را افزایش می‌دهد. نمونه این اتفاق در جمع‌های دوستانه روی می‌دهد. وقتی دوستان دور هم می‌نشینند و سر صحبت باز می‌شود، امکان دارد یکی از آن بین، درباره دوست غایبش حرفی بزند و گلایه‌ای کند و از بقیه مشورت و راهنمایی بخواهد.
اینجاست که یکی از مهم‌ترین نقش‌های دوستان در قالب مشورت و نظردهی و یا دخالت و بدگویی از شخص غایب بروز پیدا می‌کند.
گاهی اوقات ممکن است دوستان به خودشان حق بدهند که برای حل مشکلات دیگری یا برای جلوگیری از بروز مشاجره‌های احتمالی در رابطه بین دو نفر از دوستانشان مداخله کنند و با یادآوری نمونه‌هایی از بدخلقی شخص غایب، مواردی را به او آموزش بدهند.
بله. در جمع‌های دوستانه بیشتر مواقع این اتفاقات از روی دلسوزی و خیرخواهی است، اما همین انگیزه گاهی باعث شروع شدن یک اختلاف جدی در بین دو نفر می‌شود. چون شخص مداخله کننده به درستی نمی‌داند چه مطالبی را باید بازگو کند و از گفتن چه مواردی باید پرهیز داشته باشد.
در عین حال جالب است که بدانیم از پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله حدیثی در کتاب نهج الفصاحه نقل شده که فرمودند: «هیچ کسی از مشورت کردن بی‌نیاز نیست.»
بنابراین در عین حال که باید دغدغه ایجاد صلح بین افراد را داشته باشیم، باید مشاور خوبی هم باشیم تا دیگران از دانسته‌ها و تجربه‌های ما استفاده کنند و کار به بدگویی و مداخله‌های بی‌مورد که باعث رنجش و دلخوری می‌شود، نرسد. چراکه درددل کردن و راهنمایی خواستن، محل امنی است که میزان خطا و اشتباه را در زندگی کم می‌کند.
پاداش آشتی دادن افراد
از سوی دیگر، اگر کسی تلاش کند که رابطه بین افراد را اصلاح کند می‌تواند امیدوار باشد که کارهای خودش هم در این دنیا و هم در آخرت اصلاح خواهد شد. چون خداوند متعال آن قدر غیور هست که آدمی کار خیری انجام بدهد و خدا آن را بی جواب نگذارد.
هر کسی هر کاری که در این دنیا انجام می‌دهد درواقع خیر یا شری را نصیب خودش کرده است. کسی هم که بین مردم ایجاد دوستی و آشتی می‌کند، در زندگی دنیایی یا اخروی‌اش پاداش آن را دریافت خواهد کرد. طبق حدیثی که در کتاب محجة البیضاء نوشته شده پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله این موضوع را این گونه بیان فرموده‌اند که: «تقوای الهی داشته باشید و میان خودتان را اصلاح کنید چراکه خداوند در روز قیامت میان مؤمنین را اصلاح می‌کند.» امام صادق علیه السلام هم فرموده‌اند: «کسی که بین خود و خدایش را اصلاح کند، خداوند بین او و مردم را اصلاح می‌کند.»
بدگویی نکنید
یادآوری این نکته هم خالی از لطف نیست که بدگویی اطرافیان از یکی از طرفین قهر می‌تواند آتش فتنه و جدایی را در میان آن‌ها بر پا کند که البته این آتش دیر یا زود دامن فتنه‌گر را هم خواهد گرفت.
مصداق این نکته حدیثی است که در کتاب بحارالانوار نوشته شده که امام صادق علیه السلام فرموده‌اند: «بدگویی کردن از دیگران، خوبی‌ها را از بین می‌برد همان طور که آتش هیزم را از بین می‌برد.»
در عین حال در این کتاب نوشته شده که خداوند به حضرت موسی علیه السلام وحی فرمود: «کسی که از دیگری بدگویی می‌کند، اگر توبه نکند اولین کسی است که وارد آتش جهنم می‌شود و اگر توبه کند آخرین نفری است که وارد بهشت می‌شود.»
خدا رحمتتان کند
پاداش اخروی و ابدی ایجاد صلح و دوستی در میان 2 مسلمان چیست؟
به هر حال ما باید شرایطی را باید فراهم کنیم تا در معرض باران لطف و رحمت خدا قرار بگیریم. یکی از راه‌های بهره‌مندی از این باران معنوی، ایجاد صلح و آشتی بین بنده‌های خداست. مصداقش هم همان حدیث از پیامبر اسلام صلوات‌الله‌علیه است که فرمودند: «خداوند می‌فرماید: مردم عیال من هستند. هر کسی که با عیال من مهربان‌تر باشد با او مهربان‌تر هستم.»
طبیعی است هر کسی که دغدغه آشتی دادن و ایجاد صلح و صفا بین بنده‌های خدا را داشته باشد از رحمت و مهربانی خدا هم نصیب بیشتری از سایر مردم خواهد برد.
روایت‌های دیگری هم برای بهره‌مند شدن میانجی‌گری و ایجادکننده صلح بین مردم از رحمت خدا وجود دارد. مانند اینکه در کتاب کافی نوشته شده که امام محمد باقر علیه السلام درباره آثار و برکات این عمل پسندیده فرموده‌اند: «خدا رحمت کند کسی را که الفت و آشتی بیندازد میان دو نفر از دوستان ما. ای گروه مؤمنین! سعی کنید و با یکدیگر مهربانی کنید.»
فضیلت اخلاقی لقمان حکیم
دقت کنید که آشتی دادن در روایت‌ها به عنوان یک فضیلت اخلاقی نام برده شده است. افرادی هم که دارای این صفت خوب بوده‌اند و در حدیث‌ها از آن‌ها یاد شده، آدم‌های دانشمند و خداپرستی بوده‌اند.
نمونه‌اش لقمان حکیم است که در کتاب مستدرک الوسائل نوشته شده وقتی از امام جعفر صادق علیه السلام درباره لقمان پرسیدند آن حضرت در پاسخ فرمودند: «لقمان دارایی و خانواده و قدرت جسمی و زیبایی چشمگیری نداشت. اما او مردی بااراده بود.» تا آنجا که امام فرمودند: «و او به دو نفر که با هم نزاع می‌کردند و یا می‌جنگیدند نمی‌گذشت مگر اینکه میان آن‌ها صلح برقرار می‌کرد و از پیش آن‌ها نمی‌رفت تا این که آن‌ها دست از مشاجره و جنگ کشیده و متفرق می‌شدند.»
درواقع همین عمل صالح به عنوان عبادت محسوب می‌شود. طبق آیین اسلام آشتی دادن و ایجاد صلح و دوستی بین مردم از نماز و روزه و صدقه دادن هم بهتر است، چون همین عمل آشتی دادن باعث می‌شود تا دین و دین‌داری در جامعه باقی بماند و تقویت شود.
در این باره در کتاب نهج الفصاحه نوشته شده که پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرموده‌اند: «آیا شما را به چیزی بافضیلت‌تر از نماز و روزه و صدقه (زکات) آگاه نکنم؟ آن چیز اصلاح میان مردم است، زیرا تیره شدن رابطه میان مردم ریشه‌کن‌کننده دین است.»
انتهای پیام/