مراتع استان زنجان با ورود و خروج بی‌موقع دام تهدید می‌شود
گروه استانها - چرای دام در مراتع به عنوان یکی از مهترین عوام تشدید فرسایش خاک محسوب می‌شود و اگر مدیریت مناسب در ورود و خروج آنها به مرتع انجام نگیرد علاوه بر از بین رفتن خاک، پوشش گیاهی منطقه نیز نابود خواهد شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، چرای بی‌رویه دام یکی از مهمترین علل حذف پوشش گیاهی در مراتع شده و سبب افزایش فرسایش خاک می‌شود. از سویی دیگر این امر سبب حذف پوشش گیاهی، افزایش سرعت حرکت رواناب‌های متمرکز، کاهش سرعت نفوذ آب به خاک و از بین رفتن خاک حاصلخیز سطحی را در پی دارد.
در حال حاضر چرای بی‌رویه و خارج از فصل، رعایت نکردن ظرفیت مجاز مراتع از مهمترین مشکلات مرتعداری در مناطق مختلف کشور و از جمله استان زنجان است. از سوی دیگر رعایت زمان مناسب استفاده از مرتع، مدت زمان بهره‌برداری و رعایت ظرفیت چرای دام، سه اصل اولیه و اساسی در مدیریت مراتع به شمار می‌آید.
همینطور چرای بی‌رویه و مفرط دام در مراتع، سبب کاهش جمعیت گونه‌های گیاهی خوش خوراک مرتع می‌شود در حالی که عده‌ای از گیاهان به ویژه گیاهان سمی و بی‌ارزش از این مسئله سود می‌برند و رقابت گیاهی برایشان کم می‌شود.
از طرف دیگر این مسئله منجر به افت برگ‌دهی گیاهان مرغوب مرتعی و کاهش سطح تولید علوفه‌ای این گیاهان مفید می‌شود و به علاوه در مراتع ییلاقی به دلیل رطوبت بالای خاک، تردد و چرای زیاد دام منجر به فشرده شدن خاک و کم شدن میزان تخلخل ذرات خاک و کاهش نفوذپذیری آن شده که در نهایت زمینه را برای فرسایش خاک آماده می‌کند.
با این حال در استان زنجان مراتع به اندازه دو برابر ظرفیتشان سالانه چرای دام را تحمل می‌کنند که این خود مهمترین عامل در تخریب مراتع و تسریع فرسایش در نقطه نقطه استان است در حالی که اگر ورود دام به مراتع کاهش یابد تاثیر به‌سزایی در پیشگیری از فرسایش خاک خواهد داشت. از سوی دیگر افزایش راندمان تولید در واحد سطح، تهیه منابع پروتئینی غیر از گوشت قرمز، تبدیل دیم‌زار‌های کم بازده به علوفه‌های چند ساله، جلوگیری از تبدیل مرتع به مزارع، ممانعت شخم و شیار در اراضی شیب‌دار بسیار موثر در کنترل فرسایش خواهد بود.
با این وجود بسیاری از موارد ذکر شده در استان آن طور که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد و این امر سالانه سبب تحمیل خسارت‌های بسیاری از لحاظ وقوع فرسایش و هدر‌رفت خاک حاصلخیز سطحی در استان می‌شود.
جعفر بیات، معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان در گفتوگو با تسنیم با بیان اینکه فرسایش آبی به عنوان مهمترین تهدید هدر‌رفت خاک در استان محسوب می‌شود که با انواع فرسایش‌های سطحی، بارانی، شیاری، خندقی و توده‌ای استان را تحت تاثیر قرار داده است، اظهار داشت: عوامل بسیاری هدر‌رفت خاک را در استان سبب می‌شود که مهمترین علل آن قرار‌گیری قسمت اعظمی از نقاط استان در اراضی شیب‌دار و ورود غیرمجاز دام به مراتع است که در نهایت سبب حذف پوشش گیاهی می‌شود.
بیشتر بخوانید
وی با بیان اینکه متوسط میزان فرسایش در استان زنجان 13 تن در هکتار در سال است اما استان زنجان سالانه حتی نسبت به نرم کشوری فرسایش بیشتری را تجربه می‌کند، گفت: در حد اعتبارات مصوب پروژه‌های حفاظت خاک در استان انجام می‌گیرد با این حال شرایط فرسایش در شهرستان‌هایی همانند طارم، زنجان، ماهنشان، ایجرود و قیدار بیشتر است.
پیش از این نیز جلیل سلطان‌نژاد، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان در گفتوگو با تسنیم با اعلام اینکه حدود 378 فقره طرح مرتعداری در این استان تهیه شده و مدیریت مراتع را طبق ماده 3 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور به صورت قرارداد 30 ساله به خود دامداران واگذار کرده است، اذعان کرده بود: 56 درصد سطح استان زنجان، منابع طبیعی است که یک میلیون و 137 هزار هکتار از منابع طبیعی استان، مرتع بوده و بخش عمده چرای دام‌ها نیز در مراتع انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه برابر طرح‌های مرتعداری و ممیزی‌هایی که اتفاق افتاده، ظرفیت مراتع استان زنجان برای 640 هزار واحد دامی برآورد شده در حالی که دام موجود در استان، یک میلیون و 230 هزار واحد و در واقع 2 برابر ظرفیت مجاز مراتع است، عنوان کرده بود: به این دلیل در قانون افزایش بهره‌‌وری آمده که بتوانیم سالانه 10 درصد تعادل بین دام و مراتع را برقرار کنیم و با توجه به این قانون باید اصلاحاتی در طرح‌های مرتعداری انجام دهیم و طرح‌های خود را با رویکرد طرح‌های تلفیقی، تهیه کنیم تا دامدار فقط متکی به تامین علوفه دام از مراتع نباشد بلکه از سایر کاربری‌های مراتع مانند توسعه گیاهان دارویی، گاوداری‌های صنعتی و پرورش شیلات نیز استفاده کنیم تا تعادل لازم در این زمینه برقرار شود.
با این وجود شهرستان طارم یکی از مناطقی است که در سطح استان زنجان دارای مراتع خوب ییلاقی، متوسط میانبر است که سالانه تعداد دو برابر از ظرفیت چرا توسط دام را تحمل می‌کند اما ورود و خروج از این مراتع دارای زمان‌بندی است و طبق اعلام منابع طبیعی باید دامداران هر چه سریع‌تر نسبت به خروج دام اقدام کنند.
رضا احمدی، مسئول منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان طارم در این باره در گفتوگو با تسنیم اظهار داشت: موعد مقرر خروج دام از مراتع شهرستان طارم 15 شهریور ماه است و دامداران باید بعد از این تاریخ از مراتع خارج شده و مانع از تشدید فرسایش خاک شوند.
وی تاکید کرد: در صورتی که دامداران به این امر بی‌توجهی کنند مطابق با قانون برخورد شده و به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.
از سویی دیگر خلیل آقاجانلو، مدیر‌کل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان نیز در گفتوگو با تسنیم اظهار کرد: در راستای اجرای ماده 47 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، صاحبان پروانه چرای دام در مراتع استان تا 8 آذر ماه فرصت دارند تا با پرداخت عوارض تمدید پروانه چرای دام نسبت به تهیه و اجرای طرح مرتعداری اقدام کنند.
وی با تاکید بر اینکه اگر این امر انجام نشود پروانه چرا در فصل بعدی باطل و از درجه اعتبار ساقط می‌شود، گفت: چرای بی‌رویه دام همواره سبب بروز مشکلات در عرصه‌های منابع طبیعی می‌شود به طوری که فرسایش خاک در اثر از بین رفتن پوشش گیاهی مهمترین اثر سو این امر است.
مدیر‌کل منابع طبیعی استان زنجان ضمن تاکید بر اینکه خشکسالی در سال جاری مراتع را فقیر‌تر از هر زمان دیگری کرد، افزود: با اینکه هر مرتع ظرفیت چرای مخصوص دارد اما در استان زنجان تعداد دام بیش از این ظرفیت است.
با این تفاسیر، مناطق مختلف استان زنجان همواره مستعد فرسایش است اما توجه به پوشش گیاهی مراتع به عنوان عامل و مانع طبیعی کاهش‌دهنده قدرت و سرعت آب در وقوع سیلاب‌ها بسیار مهم است اما چرای دام با تعداد بیش از ظرفیت مرتع، تشدید کننده این پدیده تخریبی است و از سویی دیگر مراتع نیز با تداوم این روند، سال‌به‌سال در اثر چرای مفرط، گیاهان مرغوب و خوش‌خوراک خود را از دست داده و به‌جای آنها گیاهان سمّی و غیر خوش‌خوراک جایگزین می‌شوند.
انتهای پیام/س