عملیات آبخیزداری راه نجات کشور از بحران آب است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، باتوجه به کمبود بارندگی و خشکسالی‌های اخیر که در کشور به وجود آمده است استفاده از روش‌های پربازده و کم‌هزینه همچون عملیات آبخیزداری می‌تواند نقش موثری در تامین منابع آبی اجرا کند. رهبر معظم انقلاب اسلامی هم این موضوع را مورد توجه قرار داده‌اند و در سخنرانی‌های مختلف به این امر تاکید کرده‌اند.

جلوگیری از سیلاب و ریزگردها از فواید آبخیزداری است

این تاکیدات باعث شده تا از محل صندوق توسعه ملی بودجه قابل توجهی به این امر تخصیص یابد، به راستی چه عواملی سبب مغفول ماندن عملیات آبخیزداری در سطح کشور شده است، جهت تحلیل و بررسی نقش این عملیات در کاهش سیل و ذخیر منابع آبی گفت‌وگویی با متخصصین امر صورت گرفته است.

در این زمینه محمد مهدی آرتیمانی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: وسعت اراضی استان همدان یک میلیون و 940 هزار هکتار است که از این مقدار در نزدیک به 700 هزار هکتار عملیات تفصیلی اجرایی آبخیزداری اجرا و از این تعداد هم نزدیک به 350 هزار هکتار عملیات آبخیزداری انجام شده است.

وی ادامه داد: این مطالعات عموما در مناطقی که سرشاخه حوزه‌های آبریز و بالادست دشت که عمدتا درخواست‌های مردمی بوده برای حفظ آب و خاک صورت گرفته است.

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان با بیان اینکه هدف آبخیزداری مدیریت بهینه منابع آب و خاک است که در دو بخش عمده کنترل سیل و فرسایش و رسوب فعالیت می‌کند افزود: در کنار این دو هدف اصلی فواید اصلی دیگر همچون تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، آبشخور دام، افزایش حاصلخیزی خاک، جلوگیری از فرسایش خاک و در نهایت باعث افزایش درآمد روستاییان و جلوگیری از مهاجرت آن‌ها می‌شود.

وی با اشاره به اینکه عملیات آبخیزداری دارای سه شاخه اصلی عملیات سازه‌ای، عملیات بیولوژیکی و مدیریتی است افزود: در استان همدان عملیات بیولوژیکی 100 درصد موفق بوده و ارتباط زیادی با مقدار بارش و رطوبت خاک دارد.

افزایش اعتبارات در حوزه آبخیزداری

آرتیمانی به افزایش اعتبارات در حوزه آبخیزداری اشاره کرد و افزود: از سال 1371 تا سال 1397 نزدیک به 40 میلیارد تومان برای اجرای عملیات آبخیزداری تخصیص یافته بود و در چند سال اخیر با عنایت مقام معظم از محل صندوق توسعه ملی اعتبار خوبی تزریق شد و امسال نزدیک به 70 میلیارد تومان پیش‌بینی شده که تاکنون 40 میلیارد آن محقق شده است.

وی به بیان دلایل مغفول ماندن عملیات آبخیزداری پرداخت و گفت: یکی از دلایل ضعف اطلاع‌رسانی و روابط عمومی از اقدامات صورت گرفته بوده و مسئولان متوجه این موضوع نبودند، دلیل دیگر بازدهی غیرمشهود آن است یعنی کار بزرگی نیست در صورتی که سد دارای عظمت بیشتری است.

عملیات آبخیزداری کوچک، پربازده و کم هزینه

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان با بیان اینکه آبخیزداری کاری کوچک، پربازده و کم‌هزینه است اما مشهود نیست افزود: یکی دیگر از دلایل مغفول ماندن آبخیزداری این است که به طور مستقیم در تولید آب شرب نقش ندارد و تنها منبعی که برای آب سطحی از آن استفاده می‌شود سد است.

وی با بیان اینکه استان همدان سرشاخه 4 سد است، توضیح داد: آبی در همدان ذخیره نمی‌شود و  وارد سد کرخه، ساوه، گاوشیان و سفیدرود می‌شود و فرسایش ناحیه جنوبی استان بیشتر از ناحیه شمالی و خروجی‌اش هم بیشتر است.

آرتیمانی به تشریح اثربخشی عملیات‌های آبخیزداری پرداخت و گفت: در عملیات آبخیزداری در سطح یک هکتار 270 مترمکعب آب کنترل  و از این مقدار 81 متر مکعب آب استحصال می‌شود.

وی تصریح کرد: اگر عملیات آبخیزداری کامل صورت گیرد دو تن در سال کنترل رسوب داریم و 100 کیلوگرم افزایش تولید علوفه در هکتار افزایش پیدا می‌کند.

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان با بیان اینکه میزان فرسایش در استان تقریبا 8 تا 12 تن است گفت: عموما میزان فرسایش در اراضی شیب‌دار 4 برابر اراضی مسطح است و با اجرای عملیات آبخیزداری همچون عملیات احیای پوسش گیاهی و تبدیل اراضی شیب‌دار به باغات دیم با استفاده از بادام‌کاری، انگورکاری و کاشت گل‌محمدی می‌توان به انجام رساند.

مناطق غربی کشور مستعد عملیات آبخیزداری است

در ادامه  حمید سینی‌ساز شهشهانی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در همدان اظهار داشت: در کشور ایران نزدیک به 70 درصد بارندگی‌ها بدون هیچ‌گونه اقدامی مستقیما تبخیر و 10 درصد دیگر هم معمولا در غالب سیلاب‌ها به دریاها و یا از مرزهای خشکی کشور خارج می‌شود.

وی توضیح داد: تقریبا اگر بتوانیم حدود 30 درصد از این تلفات را نگه داریم به ذخایر آبی بالایی خواهیم رسید زیرا تقریبا با 20 درصد آب غیرتلفات در کشور کل نیازهای آبی را سامان می‌دهیم و باید در مناطقی که مستعد این کار است آبخیزداری صورت گیرد.

کارشناس کشاورزی و مدیریت منابع آبی با بیان اینکه مناطق غربی کشور مستعد عملیات آبخیزداری است ادامه داد: در مناطق نیمه غربی کشور که هم بارندگی‌های قابل توجهی دارد، قدرت تابش خورشید نسب به دشت‌ها کمتر، مناطق کوهستانی و بافت خاک درشت دانه‌تر و نفوذپذیر است عملیات آبخیزداری با موفقیت بالایی صورت می‌گیرد.

وی بیان کرد: دستاوردهای تحقیقات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که از هر هکتار از زمین‌های آبخیزداری به طور متوسط 500 متر مکعب آب می‌تواند ذخیره شود و هزینه این عملیات به‌ازای هر هکتار حدود 500 هزار تا یک میلیون تومان است.

سینی‌ساز شهشهانی با اشاره به ضعف مدیریتی در عملیات آبخیزداری گفت: معمولا شرایط آبی کشور را طوری مدیریت می‌کنیم که هر چه وضعیت بحرانی‌تر می‌شود بودجه به دستگاه های متولی اختصاص می‌دهند و لزوما به سمت برطرف کردن ساده مسائل و جلوگیری  از بحران نمی‌روند و این امر باعث می‌شود که پروژه‌های گران‌قیمت و بدون توجیه اقتصادی با کمترین مزاحمت در مواقع بحرانی تصویب شوند.

روش‌های آبخیزداری، ارزان‌تر از روش‌های سازه‌ای

وی با تاکید بر اینکه روش‌های آبخیزداری بسیار ارزان‌تر از روش‌های سازه‌ای است، افزود: در جریان ساخت سد، یک جریان که به طور طبیعی در آن تبادل رطوبتی به سفره‌های آب زیزمینی صورت می‌گرفته قطع و سفره‌های آب زیرزمینی در پایین دست سدها  چون تغذیه قبلی را ندارند دچار تنش می‌شوند.

این کارشناس کشاورزی و مدیریت منابع آبی تصریح کرد: بنابراین ورودی آب کمتر و خروجی آن بیشتر می‌شود، چرا که همه آن بهره‌بردارانی که تا دیروز از منبع سطحی پایین دست، استفاه می‌کردند سوق داده می‌شوند به سمت استفاده از منابع آب زیزمینی و وزارت نیرو هم به راحتی مجوز می‌دهد، سال‌های اولیه سطح آب سفره خوب است اما وقتی که دشت به وضعیت بحرانی رسید کشاورزان و مردم را مقصر اعلام می‌کنند و این بلایی است که خود مسئولان با تغییر جریان ورودی و خروجی سفرهای آب‌زیرزمینی در آن مناطق بر سر مردم می‌آورند.

به گزارش تسنیم عملیات آبخیزداری فواید موثری همچون کاهش ریزگردها، مدیریت صحیح منابع آبی، پربازده و عدم نیاز به سرمایه‌گذاری کلان، جلوگیری از سیل و فرسایش خاک، مقابله با خشکسالی و غیره دارد که اگر مسئولان به تاکیدات مقام معظم رهبری به این امر توجه و اهمیت بیشتری دهند تا حد قابل توجهی شاهد مدیریت صحیح منابع آبی در سطح کشور خواهیم بود.

انتهای پیام/741/ح