منشأ اصلی ریزگردها در استان گلستان کجاست؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، تغییرات گسترده اقلیمی و خشکسالی‌های پی در پی سبب شده تا روند بیابان‌زایی در برخی مناطق کشور از جمله استان گلستان تشدید شود. آن طور که آمارهای اداره کل منابع طبیعی استان نشان می‌دهد 300 هزار هکتار از اراضی و مراتع شمال استان در معرض بیابانی شدن قرار دارند و بیشتر از 130 هزار هکتار نیز منشا ریزگردهاست.

شاید کمتر کسی تصور کند که در این استان شمالی، پدیده ریزگردها به شکل مخاطره‌آمیزی در حال شکل‌گیری و گسترش است. دیمزارهای شمال استان، مراتع با پوشش فقیر و خشکی تالاب‌ها و سدها و خلیج گرگان و غیره همه و همه، گلستان را مستعد وقوع پدیده ریزگرد کرده است.

در هفته‌های گذشته شمال استان درگیر این پدیده بود که خیزش گرد و غبار حتی به مرکز استان هم رسید و در مناطق شمالی زندگی مردم را مختل کرده بود.

 باید منشا این پدیده به خوبی در استان ریشه‌یابی و راهکارهای اصولی آن شناسایی و طی برنامه منسجم نسبت به پیشگیری از گسترش آن در منطقه با همکاری دستگاه‌های مرتبط اقدام شود. هر چند وجود این پدیده در منطقه شمال گلستان به طور عمده منشا آن خارجی ( صحرای قره قوم ترکمنستان در همسایگی استان گلستان) بوده و وزارت امورخارجه برای پیشگیری از گسترش آن در این استان باید رایزنی لازم را انجام دهد.

یکی از دستگاه‌های وظیفه مند در مقابله با بیابان زایی و جلوگیری از شکل‌گیری و مقابله با ریزگردها، شرکت آب منطقه‌ای استان است، مدیریت حقابه تالاب‌های شمال استان یک ضرورت جدی است که می‌تواند از شکل‌گیری این پدیده تا حد زیادی جلوگیری کند. سیدمحسن حسینی، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان در این باره به سوالات خبرنگار ما پاسخ داد.

وی درباره منشا اصلی ریزگرد شمال ایران و استان گلستان اظهار داشت:ریزگردهای استان گلستان عمدتا منشا خارجی دارد و صحرای قره قوم در ترکمنستان منشا اصلی است که مساحتی حدود 350 هزار کیلومتر مربع دارد. این در حالی است که وسعت کل استان گلستان 20 هزار کیلومتر مربع بوده و این یعنی صحرای قره قوم 17 برابر استان گلستان است.

وی درباره کانون‌های ریزگرد در استان هم گفت: حوضه اترک در گلستان که حدود 8 هزار کیلومتر مربع (800 هزار هکتار ) وسعت دارد، به عنوان منطقه‌ای که استعداد بیابانی شدن را دارد مطرح است که یکهزار و 300 کیلومتر مربع (130 هزار هکتار) آن می‌تواند در زمان‌های خاص و در اثر وزش بادهای شدید شمال به جنوب ریزگرد تولید کند.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان افزود: همچنین خلیج گرگان با وسعت 400 تا 500 کیلومتر مربع(  40 تا 50 هزار هکتار) وسعت دارد که در سنوات اخیر حدود 8 تا 10 هزارهکتار بی آب شده و سطح آب آن نیز به طور متوسط تا 85 سانتیمتر کاهش یافته است، بخش‌هایی از این خلیج که کاملا خشک شده ، پس از دادن رطوبت در اثر وزش بادهای شدید غرب به شرق، منشا تولید ریزگرد خواهد بود.

وی ادامه داد: دریای خزر در 100 سال گذشته شاهد بیش از 4 متر نوسانات تراز آب و در سالیان اخیر شاهد افت تراز سطح آب بوده است. این نوسانات در بخش‌های عمیق دریا، تأثیر چندانی از خود به جای نمی‌گذارد، اما در نواحی ساحلی مانند خلیج گرگان که دارای عمقی کمتر از 4 متر است، باعث تغییرات زیادی از لحاظ هیدرودینامیکی و مورفولوژیکی و در نهایت زیست محیطی می‌شود.

حسینی گفت: در سال‌های نه چندان دور خلیج گرگان از طریق دهانه آشوراده ـ بندرترکمن و کانال خزینی با دریای خزر در ارتباط بوده است؛ اما در حال حاضر تنها از طریق دهانه آشوراده ـ بندرترکمن به عرض تقریبی 2 کیلومتر با دریای خزر در ارتباط دائمی است. کانال خزینی در سال‌های اخیر با کاهش سطح آب دریا و افزایش رژیم رسوب گذاری مسدود شده است. دهانه آشوراده ـ بندرترکمن نیز از طریق ناحیه چپاقلی واقع در شرق خلیج با دریای خزر در ارتباط است.

وی با اشاره به کاهش عمق آب در خلیج گرگان و مخاطراتی که استان‌های گلستان و مازندران را تهدید می‌کند، افزود: با خشک شدن 8 تا 10 هزار هکتاری خلیج و کاهش 85 سانتی متری عمق آب، شرایط خاصی در این اکوسیستم به وجود آمده است. عمق خلیج گرگان که در برخی نقاط به حداکثر 4 متر می‌‌رسید، اینک به 1.5 متر کاهش یافته و چند سالی است که بخشی از دغدغه مردم و مسئولان استان‌های گلستان و مازندران به ویژه ساحل نشینان، بر راه‌های ورود آب به این خلیج متمرکز شده است.

حسینی درباره اقدامات لازم برای جلوگیری از گسترش پدیده ریزگرد در استان گفت: مقابله با ریزگرد برنامه‌ای چند مولفه‌ای است که مدیریت آن برعهده سازمان حفاظت محیط زیست گذاشته شده و دستگاه‌های اجرایی متعدد و کشاورزان و دامداران در اجرای آن دخیل هستند. برنامه شرکت آب منطقه‌ای، در شمال استان مراقبت از تالاب‌هاست که در سالیان اخیر ضمن هدایت آب مناسب‌، از مصرف بخش حقابه زیست محیطی آنها جلوگیری کرده است. به عنوان مثال، با وصف شرایط خشکسالی سال جاری (کاهش حدود 30 در صدی بارندگی‌ها نسبت به دوره درازمدت،گرمای کم سابقه و افزایش تبخیر و غیره) در استان به ویژه در فصل تابستان، با مدیریت سیلاب‌های جاری در فصل تابستان و هدایت آنها به تالاب - سدها و ذخایر آبی منطقه  و عدم رهاسازی آب از تالاب - سدهای مذکور به پایین دست، در ماه‌های اخیر به ویژه مرداد و شهریور و همراهی و همکاری کلیه بهره برداران و ذینفعان و سایر دستگاه‌های اجرایی مرتبط، تالاب - سدهای این منطقه از شرایط و ذخیره آب مطلوبی برخوردار هستند.

وی افزود: حقابه زیست محیطی تالاب - سد آلاگل 6.5 و تالاب - سد  آلماگل 3 میلیون متر مکعب بوده این در حالی‌است که در پایان سال آبی جاری(حال حاضر) حجم آب ذخیره موجود در تالاب - سدهای مذکور به ترتیب بیش از 22 و 3 میلیون مترمکعب است. حجم آب ذخیره موجود در تالاب آجی گل نیز برابر میزان حقابه زیست محیطی آن به میزان 2 میلیون متر مکعب در پایان سال آبی جاری بوده است. در خصوص خلیج گرگان نیز شورای عالی تالاب‌ها،  وظایفی را برای دستگاه‌های مختلف تعیین کرده که وظیفه شرکت‌های آب منطقه‌ای گلستان و مازندران، لایروبی رودخانه‌های منتهی به خلیج گرگان بوده که به اندازه تخصیص اعتبارات در حال انجام است.

انتهای پیام/582/ز