گفت‌وگو| زمستان سرد و سخت با کمبود گاز در راه است/ چاره‌ای جز صرفه‌جویی نداریم/ سالی ۱۵۰ میلیارد دلار سوخت مصرف می‌کنیم
مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت با اشاره به چالش تأمین انرژی اولیه در زمستان پیش رو گفت: گام نخست عبور از زمستان سرد امسال مدیریت تقاضای انرژی است که با فرهنگ سازی، آموزش، پیش‌آگاهی و تعیین و پیاده‌سازی استانداردهای مصرف در هر بخش قابل اجرا است.
«علی مبینی دهکردی»، مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: تاکنون در کشور در بخش انرژی تمام سرمایه‌گذاری‌ها که مقدور بوده در طرف عرضه انجام شده است؛ یعنی علی‌رغم تحریم‌ها، کمبود سرمایه، پیشگیری از انتقال فناوری و عدم حضور شرکت‌های بزرگ، ظرفیت تولید در تمامی ابعاد انرژی اولیه کشور ارتقا یافته است.
- 70 درصد انرژی تولیدی را در داخل مصرف می‌کنیم
وی افزود: درحال حاضر روزانه حدود 9.4 میلیون بشکه معادل نفت خام در روز نفت و گاز در کشور تولید می‌شود. از این مقدار، 6.8 تا 7 میلیون بشکه معادل نفت خام در شبکه داخلی کشور به مصرف می‌رسد.
مبینی دهکردی با بیان اینکه "عمده بخش مصرف‌کننده انرژی در کشور بخش صنعت است"، گفت: در بخش صنعت یک هزار و 123 بنگاه و نیروگاه داریم که سالانه بیش از 5 میلیون مترمکعب مصرف سوخت دارند که عمدتاً گاز طبیعی و بخشی نیز فرآورده‌های نفتی است.
وی ادامه داد: سالانه حدود 221 میلیارد مترمکعب گاز در کشور مصرف می‌شود که از این مقدار 160 میلیارد مترمکعب را صنایع و نیروگاه‌ها مصرف می‌کنند؛ صنایعی که سالانه بالای 5 میلیون مترمکعب در سال مصرف دارند.
مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت تصریح کرد: بخش خانگی به صورت مستقیم حدود 35 میلیارد مترمکعب در سال مصرف گاز دارد. اگر گازی که بابت تولید برق بخش خانگی در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود را به این رقم اضافه کنیم، سهم بخش خانگی و تجاری از مصرف گاز کشور سالانه حدوداً 50 میلیارد مترمکعب می‌شود؛ این در شرایطی است که تولید ناخالص داخلی از رشد مناسبی برخوردار نبوده است.
- 150 میلیارد دلار در سال انرژی مصرف می‌کنیم با رشد 3.3 درصدی و GDP منفی!
وی افزود: اگر ارزش عدد 7 میلیون معادل بشکه مصرف نفت و گاز کشور را به ازای هر بشکه 60 دلار محاسبه کنیم، برابر با 150 میلیارد دلار در سال می شود؛ یعنی ارزش مالی میزان مصرف انرژی کشور معادل 150 میلیارد دلار است. در صورتی که از یک سو مصرف نابهنجار انرژی را و از سوی دیگر، کاهش درآمد و کمبود سرمایه‌گذاری و رشد بیکاری را داریم.
مبینی دهکردی با بیان اینکه "متأسفانه در 10 سال گذشته سالانه حدود 3.3 درصد رشد مصرف انرژی داشته‌ایم در حالی که نرخ رشد تولید ناخالص داخلی یا GDP کشور منفی بوده است و فقر گسترش پیدا کرده است"، گفت: در جهان پیشرفته این روند برعکس است؛ یعنی سالانه نرخ GDP کشورها افزایش و میزان مصرف انرژی آنها کاهش می‌یابد و این رویکرد افزایش ثروت و بهبود رفاه در این جوامع است.
وی ادامه داد: اینکه وقتی زمستان سرد می‌شود، با تنگناهایی در تأمین انرژی کشور به ویژه گاز مواجه می‌شویم ناشی از همین مسئله است که مصرف انرژی در کشور ما به گونه‌ای است که به رشد اقتصاد ملی منجر نمی‌شود. آنچه باید صادر کنیم تا درآمدزایی و اشتغال‌زایی شود را داریم در بخش‌های مختلف با روش‌های نابه‌هنجار، غیراستاندارد، غیرمعمول و غیرمعقول به مصرف می‌رسانیم.
- با ادامه این روند، 10 سال دیگر به واردکننده عمده گاز تبدیل می‌شویم
مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت تصریح کرد: با توجه به متوسط رشد 3.3 درصدی مصرف سالانه انرژی در 10 سال اخیر، اگر این روند ادامه یابد، در 10 سال آینده یکی از واردکنندگان عمده گاز در جهان خواهیم بود؛ در نتیجه امنیت انرژی کشور ناپایدار می‌شود و وقتی امنیت انرژی پایدار نباشد، وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور شرایط پایداری نخواهد داشت.
وی افزود: در موضوع انرژی، هم به صورت کوتاه‌مدت و هم بلندمدت از این زاویه باید نگاه کرد که رشد اقتصادی به ایجاد پایداری و مصرف زیاد به ایجاد ناپایداری و فقر منجر می‌شود. رشد اقتصادی در پرتو مصرف بهینه است و هر زمان مصرف بهینه و استاندارد نباشد، رشد اقتصادی حاصل نخواهد شد.
این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان اینکه "منابع تأمین انرژی اولیه از نظر سرمایه‌گذاری، تکنولوژی و ظرفیت بهره‌برداری محدودیت‌هایی دارند"، گفت: اگر بی‌مهابا مصرف کنیم، سرمایه‌گذاری‌هایی که باید در بخش تولید انجام شود، در بخش مصرف هزینه خواهد شد و ظرفیت‌های تولید هم کاهش خواهد یافت.
- گام اول؛ ساماندهی مدیریت تقاضای انرژی
وی ادامه داد: پس اولین و مهم‌ترین گام در بخش انرژی کشور، ساماندهی مدیریت تقاضای انرژی است. به این معنا که چه در سیاست‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و چه بلندمدت، برنامه‌ها را در بخش مدیریت تقاضا متمرکز کنیم تا تقاضا را مهار، کنترل، بهینه و استاندارد کنیم.
مبینی دهکردی با اشاره به تراز منفی گاز در زمستان پیش رو گفت: با توجه به زمان کم باقی مانده تا شروع زمستان، در بخش تولید نمی‌توانیم کار ضرب‌العجلی که مؤثر واقع شود انجام دهیم؛ پس ضروری است که روی ساماندهی و مدیریت تقاضا ورود جدی داشته باشیم.
وی افزود: نخستین گام در بحث ساماندهی و مدیریت تقاضا این است که استانداردهای مصرف در تمامی بخش‌ها مشخص و اعلام شود.
مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت تصریح کرد: وقتی میزان استاندارد نیاز در هر بخش مشخص شد، دولت باید اعلام کند که تا این اندازه را می‌توانم بدون قطعی و بروز اختلال تأمین کنم و هر مصرف‌کننده نباید از میزان تعیین شده، بیشتر مصرف کند و باید رفتار مصرفی خود را بر این اساس تنظیم کند.
- در بخش صنعت مصرف بیش از میزان استاندارد، ممنوع اعلام شود
وی ادامه داد: در بخش صنعت، وقتی استانداردها مشخص شود و مصرف بالاتر از ارقام اعلامی، ممنوع اعلام شود، صنایع با بهره‌گیری از سیستم‌های بهینه‌سازی و ممیّزی انرژی می‌توانند مصرف را در حد استاندارد تعریف شده، تنظیم کنند.
این استاد دانشگاه تهران، تعیین استانداردهای مصرف هر بخش و پیش‌آگاهی دادن به مصرف‌کنندگان انرژی در خصوص شرایط زمستان و میزان استاندارد سوختی که می‌توانند مصرف کنند تا نیازشان به نحو بهینه تأمین شود را شرط ضروری گذر از زمستان امسال دانست و گفت: از همین امروز باید نسبت به آگاه سازی و فرهنگ سازی مصرف در زمستان امسال به ویژه در بخش خانگی و خانواده‌های پر مصرف فعالیت جدی صورت پذیرد؛ چرا که راه عبور ما از شرایط تأمین انرژی زمستان امسال، صرفاً فشار، به بخش عرضه و تولید نیست بلکه باید همه ذی‌نفعان در بخش‌های مختلف به فهمی برسند تا به صورت بسیج ملی شرایط را مدیریت کنیم و ملت ما نیز نشان داده که هر جا به صورت شفاف در جریان امور قرار گرفته، همکاری مؤثری برای مدیریت بهینه شرایط داشته است.
وی افزود: ما گاهی به مردم آگاهی نمی‌دهیم و مردم فکر می‌کنند همه چیز برای آنها آماده هست؛ بعد که وارد شرایط بحرانی شدیم، نمی‌توانیم شرایط را مدیریت کنیم و موجبات نارضایتی فراهم می‌شود.
- باید از همین امروز شروع به پیش‌آگاهی دادن به جامعه کنیم
مبینی دهکردی با بیان اینکه "عنصر اول برای مدیریت تقاضا در بخش خانگی و تجاری فرهنگ سازی است"، گفت: در ماده 67 قانون اصلاح الگوی مصرف تأکید شده است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صداوسیما، سازمان تبلیغات اسلامی و شهرداری‌ها موظفند با وزارتخانه‌های نیرو و نفت در برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغاتی، اشاعه فرهنگ مصرف منطقی انرژی و اصلاح رفتار و الگوی مصرف همکاری داشته باشند.
وی ادامه داد: باید همین‌طور که در این بند از قانون آمده است، با استفاده از ظرفیت نهادهای مختلف، از همین امروز شروع به پیش آگاهی دادن به جامعه کنیم تا جامعه مصرف‌کننده از همین امروز بداند بر چه اساسی باید رفتار خود را تنظیم کند.
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه "بسیج ملی در مدیریت تقاضا باید از لحاظ فرهنگ سازی و استانداردسازی صورت بگیرد"، گفت: در مورد تابستان امسال دیده شد وقتی به صورت شفاف بیان شد که کشور با محدودیت در تأمین برق مواجه است، بخشی از آنچه موجب شد تا جامعه ما در تابستان امسال با تمام کم و کاستی‌ها عبور کند، همراهی مردم در مدیریت مصرف بود.
وی افزود: این فرهنگ سازی و آموزش و اطلاع رسانی شفاف در کوتاه‌مدت بسیار حائز اهمیت است، اگرچه در بلندمدت باید سرمایه‌گذاری‌های هدفمند صورت بگیرد تا جامعه دچار این کمبودها نشود.
- راهکارهای عملی برای مدیریت تقاضا همزمان با فرهنگ‌سازی وجود دارد
مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت تصریح کرد: موضوع استاندارد اجباری یکی از مؤلفه‌های مهم در مدیریت تقاضا است. وقتی دولت اعلام می‌کند که الگوی مصرف و استاندارد هر بخش چقدر است، دیگر نمی‌توان با خواهش و تمنا منتظر رعایت استانداردها شد، بلکه باید الزامی باشد که مافوق آن وجود ندارد.
وی ادامه داد: مثلاً در مورد بخاری‌های فرسوده، مصرف‌کننده خانگی باید آن را تعویض کند تا مصرف گاز خود را بهینه کند. در این زمینه دولت طرحی تصویب کرده است که اگر کسانی به دنبال استفاده از بخاری‌های هرمتیک کم‌مصرف و جایگزینی آن با بخاری‌های فرسوده بروند، دولت معادل 235 دلار طی سه سال به این اشخاص یارانه می‌دهد که در این زمینه به تولیدکننده هم اعلام شده است و فراخوان مربوطه روی سایت شرکت بهینه سازی مصرف سوخت هم وجود دارد. هر بخاری هرمتیکی که نصب شود در طول یک فصل سرد که 4 ماهه سرد سال را شامل می‌شود، 600 مترمکعب صرفه‌جویی در مصرف انرژی هر بخاری ایجاد می‌کند.
مبینی دهکردی با بیان اینکه "می‌توان با اجرای چنین طرح‌هایی همزمان با آموزش و فرهنگ سازی، اقدامات عملی برای مدیریت تقاضای انرژی انجام داد"، گفت: عمده مصرف گاز کشور در بخش صنعت است. صنعت بدون رعایت اصول و معیارها و استانداردهای مصرف بهینه، سوخت مصرف می‌کند و در فصل سرد سال با توجه به بالا بودن مصرف و کم بودن راندمان، درخواست فرآورده جایگزین گاز دارد؛ آیا این رفتار در مدیریت بخش انرژی عاقلانه است؟
- امکان صرفه‌جویی 20 تا 30 درصدی مصرف انرژی صنایع وجود دارد
وی افزود: طبق بررسی‌ها، برآوردهایی که در سال 1399 توسط شرکت بهینه سازی مصرف سوخت در بخش صنعت انجام شده است بین 20 تا 30 درصد از مقدار مصرف صنایع مختلف امکان کاهش وجود دارد.
مبینی دهکردی خاطرنشان کرد: صرفه‌جویی در مصرف انرژی در وضعیت موجود با استقرار سیستم‌های انرژی، مدیریت تقاضا و ارزیابی و ممیزی و با سرمایه‌گذاری‌های کوچک امکان‌پذیر است. به عنوان مثال یک واحد فولاد داریم که سالانه 6 میلیون تن تولید دارد؛ اگر دو ماه در زمستان به این واحد گاز نرسد، یک میلیون تن از تولید سالانه این واحد کاسته می‌شود. در حال حاضر هر تن فولاد حدود 600 دلار است؛ یعنی یک میلیون تن فولاد ارزشی معادل 600 میلیون دلار دارد؛ این واحد چرا نباید یک سرمایه‌گذاری 300 میلیون دلاری برای احداث یک واحد Mini LNG داشته باشد تا بتواند سوخت خود را با اطمینان تأمین کند؟ چرا که انرژی با قیمت نازلی به این واحد تولید فولاد داده می‌شود و این واحد، ارزشی برای سرمایه‌گذاری در بخش تأمین انرژی قائل نیست.
- گاز مجانی و ارزان قیمت، آفت بهره‌وری در بخش صنایع کشور شده است
مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت تصریح کرد: گاز مجانی و ارزان قیمت، آفت بهره‌وری در بخش صنایع کشور شده است؛ چرا باید گاز مجانی به نیروگاه‌ها بدهیم و نیروگاه‌ها با 35 درصد راندمان آن را تبدیل به برق کنند؟
وی ادامه داد: با یارانه سنگین دولتی که از جیب مردم پرداخت می‌شود، گاز و برق را به صنایع می‌دهیم و صنعت با بهره‌وری پایین، محصولی تولید می‌کند که با قیمت آزاد به مردم می‌فروشد و سود اصلی را صنایع می‌کنند و ضرر اصلی را مردم می‌بینند.
مبینی دهکردی اذعان داشت: اینجا استاندارد است که برای اصلاح امور به کار می‌آید؛ هم استاندارد مقدار مصرف انرژی در هر صنعت باید مشخص باشد و هم از استانداردهای دیگری مثل نسبت هزینه انرژی به هزینه فروش استفاده کرد که باید بر اساس استاندارد جهانی رعایت شود. اگر قیمت نهایی محصول آزاد است، هزینه انرژی نیز باید آزاد محاسبه شود و اگر قیمت محصول، کنترل شده و دولتی است، هزینه انرژی نیز دولتی و کنترل شده باشد.
این کارشناس اقتصاد انرژی خاطرنشان کرد: پس گام نخست عبور از زمستان سرد امسال مدیریت تقاضای انرژی است که با فرهنگ سازی، آموزش، پیش آگاهی و تعیین و پیاده سازی استانداردهای مصرف در هر بخش قابل اجرا است. همچنین باید قانون اصلاح الگوی مصرف به درستی در کشور اجرایی شود.
* محمدرضا کیاشمشکی
انتهای پیام/؛
