ماجرای یک نامه جنجالی درباره "اثربخشی واکسن سینوفارم" در ایران
انتشار نامه‌ای از سوی مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت درباره کارایی سه واکسن کرونا در ایران، علاوه بر برانگیختن انتقاد جامعه علمی کشور، نگرانی مردم را نیز برانگیخته و ممکن است باعث بی‌اعتمادی عمومی به واکسیناسیون شود.
به گزارش خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبرنگاران پویا؛ اخیراً نامه‌ای از سوی کامران باقری لنکرانی، عضو مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت به علیرضا مرندی منتشر شده است که در آن با رسم یک جدول، میزان اثربخشی سه واکسن مورداستفاده در ایران، در پیشگیری از "عفونت"، "بستری" و "مرگ" اعلام شده است.
در این نامه با استناد به مطالعه‌ای که اخیراً در شیراز روی بیش از 388 هزار نفر از ساکنان استان فارس در مقایسه بین دریافت‌کنندگان دو دوز واکسن کرونا و کسانی که واکسن دریافت نکرده بودند، انجام شد، میزان موفقیت واکسن سینوفارم در پیشگیری از «عفونت» کرونا تنها 5 درصد اعلام شده است! البته میزان اثربخشی واکسن سینوفارم در پیشگیری از بستری و مرگ و میر به ترتیب 55 و 65 درصد اعلام شده است که اعدادی نزدیک به اثربخشی واکسن‌های اسپوتنیک و آسترازنکاست؛ متن کامل این نامه در تصویر زیر آمده است:
انتشار این نامه در فضای مجازی ذهن بسیاری از مردم را به خود مشغول ساخته و در نهایت مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت فارس بیانیه‌ای صادر کرد.
در این بیانیه آمده است:
"میزان کارایی واکسن‌ها با توجه به اپیدمی واریانت مختلف ویروس، کاملاً متفاوت است و نمی‌توان در این آنالیز اولیه به طور دقیق با هم مقایسه کرد، به نحوی که میزان واکسیناسیون سینوفارم در پیک اپیدمی دلتا بوده و بقیه واکسن‌ها در زمان‌های دیگر تزریق شده است و به همین دلیل برای مقایسه دقیق‌تر به آنالیز نهایی به روش کوهورت در طی ماه‌های بعدی نیاز دارد
این نتایج یک گزارش اولیه بوده است و نتایج نهایی پژوهش پس از تکمیل فازهای بعدی تحقیق، برای سیاستگذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین مهمترین هدف در واکسیناسیون علیه کروناویروس در جهان، کاهش موارد شدید منجر به بستری و مرگ ناشی از بیماری است که در همین نتایج اولیه نیز به خوبی مشخص شده و تقریبا تمامی واکسن‌های مورد مطالعه به این هدف رسیده‌اند."
کامران باقری لنکرانی که امضاکننده اصلی این نامه بوده است، در توضیح این نامه گفته است: "همزمانی ورودی‌های این تحقیق یکسان نبوده است به طور مثال تحقیق روی واکسن اسپوتنیک زمانی صورت گرفت که هنوز واریانت دلتا وارد کشور نشده بوده است و مطالعه واکسن سینوفارم برای زمانی است که واریانت دلتا وارد کشور شده است. به همین دلیل از این نظر در شرایط یکسانی نبوده‌اند."
این اظهارات لنکرانی در حالی است که خود او این نامه را امضا کرده و خواسته این نتایج به استحضار رئیس جمهور، وزیر بهداشت و اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی برسد.
در همین راستا، دکتر مسعود یونسیان در گفت‌وگو با تسنیم درباره مطالعه انجام شده در استان فارس اظهار کرد: "ما از مجری مطالعه درخواست کرده‌ایم که در کارگروه مطالعات واکسیناسیون کرونا، ارائه‌ای داشته باشند تا ما نیز نقد و تحلیل خود را ارائه کنیم، مجری محترم این طرح مطالعاتی نیز این مسئله را پذیرفتند اما گفتند که هنوز در حال کار کردن روی آنالیز و نتایج مطالعه هستیم و لذا منتظر ایشان هستیم تا همکاران ما نیز بتوانند در تحلیل این مطالعه کمک کنند. در عین حال عجیب است که قبل از آنالیزهای نهایی، نتایج مطالعه منتشر شده است؛ انتشار اطلاعات به این شکل، ممکن است موجب سوءبرداشت شود."
احتمال تزریق دوز سوم واکسن کرونا
محمد مهدی گویا؛ رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در پاسخ به این سؤال تسنیم که آیا نتایج این مطالعه مورد تأیید است؟ اظهار داشت: "در زمینه اثربخشی واکسن‌های کرونا چندین مطالعه در دست انجام است که باید بررسی شوند؛ یکی دیگر از مطالعاتی که توسط معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در حال انجام شدن است منتشر خواهد شد و تلاش ما این است که این مطالعات را در آینده نزدیک جمع آوری و با یکدیگر مقایسه کنیم و اگر لازم باشد در مورد اینکه آیا لازم است که دوز دیگری (دوز سوم) از واکسن را به فرد تزریق کنیم یا نه، تصمیم می‌گیریم."
بررسی‌های خبرنگار تسنیم نشان می‌دهد که بر اساس مطالعه‌ای که در شهر گوانگژو چین روی بیش از 10 هزار نفر انجام و نتایج آن در مجله معتبر لنست منتشر شده است، اثربخشی واکسن‌های "سینوفارم" و "سینووک" در پیشگیری از عفونت کووید، 70 درصد است؛ اگرچه روش مطالعات با یکدیگر متفاوت است و بنابراین تحقیقات به طور مستقیم با یکدیگر قابل مقایسه نیستند.
هرچند میزان اثربخشی واکسن سینوفارم در این مطالعه، در پیشگیری از مرگ و میر 65 درصد اعلام شده است اما پیشگیری 5 درصدی از ایجاد عفونت کووید، علاوه بر برانگیختن نگرانی بسیاری از مردم، موجب موج‌سواری رسانه‌های معاند روی مسئله واکسیناسیون کرونا در ایران شده است! آن هم درست در شرایطی که سرعت واکسیناسیون کرونا در کشور افزایش یافته و جهش در واردات واکسن در دولت سیزدهم، به وضوح مشخص است.