ترکیه در مدار قهر با غرب؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم این روزها شاهد بروز تنش و اختلاف سیاسی جدید بین ترکیه و 10 کشور غربی هستیم.

بیانیه مشترک 10 سفیر خارجی در آنکارا شامل سفرای آمریکا، کانادا و هشت کشور اروپایی موجب آن شد که زنگ هشدار برای دیپلماسی ترکیه و بروز یک بحران جدی به صدا در آید. ماجرا از این قرار است که 10 سفیر مزبور در یک بیانیه مشترک خواهان آزادی یک زندانی سیاسی به نام عثمان کاوالا شدند که از سوی قوه قضاییه ترکیه به اتهام تحریک افکار عمومی و سازماندهی تظاهرات ضد دولتی گزی پارک استانبول محبوس است. اما دادگاه حقوق بشر اروپا حکم به آزادی او داده است.

تصمیم اردوغان برای معرفی 10 سفیر مزبور به عنوان عناصر نامطلوب و تکمیل روند اخراج این سفرا از ترکیه، به یک جنجال بزرگ تبدیل شده است.

کارشناسان سیاسی معتقدند که دستگاه دیپلماسی ترکیه عملاً با این اقدام اردوغان، دچار یک بن بست و تنش بزرگ شده است. چرا که نه تنها شخص وزیر، بلکه معاونین و مشاورین به مدت 48 ساعت تمام پادرمیانی کردند تا اردوغان را از این تصمیم جنجالی منصرف کنند. اما او باز هم بر حرف خود پافشاری کرده و خواهان اخراج سفرا است.

پروفسور عایشه بوغرا همسر عثمان کاوالا در گفتگو با روزنامه جمهوریت از دستگاه دیپلماسی ترکیه خواست هرچه زودتر پادرمیانی کند و ترتیباتی اتخاذ شود که اردوغان از این تصمیم جنجالی عقب نشینی کند. همسر زندانی سیاسی مشهور ترکیه به این اشاره کرده که اخراج 10 سفیر کشورهای مهم غربی از ترکیه یک بحران سیاسی - اقتصادی جدی برای این کشور به دنبال می آورد و  نسل های آتی نیز باید تاوان آن را بپردازند.

بلوف یا واقعیت؟

یکی از مقامات سیاسی ترکیه که نخواسته نام او افشا شود، به خبرگزاری رویترز اطلاع داده که بعد از ظهر امروز در نشست هیئت دولت در کاخ بش تپه آنکارا موضوع اخراج سفرا مورد بررسی قرار می‌گیرد و اعلام کرده پیشنهادهایی به اردوغان ارائه شده تا یک راه‌حل نرم و متعادل را برگزیند.

یکی از انتظارات خوشبینانه این است که سفرا طی یک بیانیه مشترک از مواضع پیشین خود بازگردند و اعلام عذرخواهی کنند و اردوغان نیز تصمیم اخراج را کنار بگذارد.

غرب یا شرق؟ مساله این است

اقدام جنجالی اردوغان موجب آن شده که این سوال از هر زمان دیگری برجسته و نمایان تر شود: آیا قرار است ترکیه به تمامی از غرب جدا شود و در زمین شرق توپ بزند؟

دوغو پرینچک رهبر حزب کمونیستی وطن که در چند سال اخیر خود را به اردوغان نزدیک کرده، در این مورد با یک لحن حماسی و اغراق‌آمیز اعلام کرده که تصمیم اردوغان یک اقدام جسورانه و تاریخی است و به عنوان یک نقطه عطف مهم در تاریخ ترکیه شناخته خواهد شد. چرا که موجب آن می شود ترکیه با استقلال کامل در روابط سیاسی اقتصادی و امنیتی خود با جهان شرق در ارتباط باشد و از میزان وابستگی کشور به غرب، ناتو و آمریکا کاسته شود.

ترکیه در چند سال گذشته خود را به روسیه و چین نزدیک کرده و تحلیلگران معتقدند که این اقدام نشان‌دهنده اهمیت سیاست بازگشت به آسیا برای تیم اردوغان و وزارت امور خارجه است.

با این حال کارشناسان اقتصادی ترکیه معتقدند، از آنجایی که آمریکا و اروپا مهمترین بازارهای مقصد کالاهای صادراتی ترکیه هستند و قدرت نمایی در برابر غرب هزینه‌ها و تبعات سنگینی برای ترکیه به همراه خواهد آورد، نباید دست به چنین اقدام مخاطره آمیزی زد.

گل نگران است

روزگاری که عبدالله گل، رجب طیب اردوغان، حیاتی یازیجی، بلند آرنچ و جمع دیگری از شاگردان قدیمی مرحوم نجم الدین اربکان از حزب اسلامی فضیلت انشعاب کرده و حزب عدالت و توسعه را تأسیس کردند، کسی نمی‌توانست تصور کند که بین این شاگردان قدیمی اختلاف می‌افتد و افرادی همچون گل و اردوغان به دو قطب متفاوت و متضاد جبهه های سیاسی ترکیه تبدیل می‌شوند.

اما واقعیت این است که عبدالله گل به عنوان یکی از موسسین مهم حزب عدالت و توسعه که پست هایی همچون وزارت امور خارجه، نخست وزیری و ریاست جمهوری را تجربه کرده با دلی شکسته و گلایه‌های بسیار از حزب خود جدا شده و با آن که حزب مستقل تاسیس نکرده اما مواضع سیاسی زاویه‌دار و انتقادی او علیه اردوغان و تیم او، مورد توجه رسانه ها قرار می گیرد.

این بار هم رئیس جمهور سابق ترکیه در مورد پیامدها و تبعات اخراج 10 دیپلمات غربی هشدار داده و تصمیم اردوغان را به چالش کشید.

گل، آری ماکی سفیر فنلاند در ترکیه را به حضور پذیرفت و انتشار عکس این دیدار با واکنش تند سران آکپارتی روبرو شد. چرا که سفیر فنلاند نیز یکی از افرادی است که از نظر اردوغان باید اخراج شود.

گل گفته است: «احضار سفرا، درست و بسنده بود. تبدیل این موضوع به یک بحران بسیار بزرگتر، دیگر به نفع کشور نیست. چنین اقدامی، راه را برای بحران های دیگر هموار می کند. لازم است این وظیفه را به وزارت امور خارجه بسپارید، مشکلات جدیدی به وجود نیاورید و کشور را در بن بست قرار ندهید.»

نگرانی تحلیلگران نزدیک به اردوغان

بسیاری از تحلیلگران و نویسندگان نزدیک به اردوغان نیز از تصمیم خود در مورد اخراج 10 سفیر غربی به شدت نگران هستند.

اگرچه روزنامه های تندروی همچون ینی شفق و ینی آکیت، از تصمیم اردوغان حمایت کرده و او را به ادامه این مسیر تشویق می کنند، اما گروهی دیگر نیز به طور آشکار اظهار نگرانی کرده اند.

 عبدالقادر سلوی روزنامه نگار مشهور روزنامه حریت یکی از این افراد است که همواره به شکل مستقیم با اردوغان تماس می‌گیرد و اطلاعات دست اول را از خود او دریافت می‌کند و در تحلیل‌های خود به شکلی جانبدارانه از تمام سیاست‌های رئیس‌جمهور حمایت می‌کند.

وی درباره تصمیم اخیر اردوغان گفته است: «بدون شک اقدام سفرا یک گستاخی به تمام معنی بود و لازم بود ترکیه درسی به آنها بدهد. احضار به وزارت خارجه و اعلام هشدار در مورد عدم مداخله در امور داخلی ترکیه کافی بود و نباید این مسئله تبدیل به کمین و حمله پنهانی علیه ترکیه شود. اینها سفرای کشورهایی هستند که میلیونها هموطن ما در آنجاها زندگی می کنند. کشورهایی هستند که با آنها حجم تجارت بالایی داریم. به همین دلیل است که قبل از اتخاذ تصمیم اخراج، باید به دقت در مورد عواقب اقتصادی و سیاسی  فکر کنیم. این اقدام، ممکن است روابط ما با دنیای غرب را قطع کند. مواظب باشیم این اقدام مثل بومرنگ برنگردد و به سر و کله خود ما نزند.»

انتهای پیام/