دشت‌های سرایان و بشرویه بیشترین حجم کسری مخازن و فرونشست‌ را در استان خراسان جنوبی دارد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، حکایت خشکسالی در استان خراسان جنوبی تنها  به خشک شدن قنوات، کاهش ذخیره سدها و آبرسانی سیار به بیش از 350 روستا خلاصه نمی‌شود بلکه زخم‌های عمیق خشکسالی حالا خود را به دشت‌های استان رسانده است و از 35 دشت خراسان جنوبی اکنون 23 دشت در وضعیت ممنوعه و بحرانی قرار گرفت است.

مهر امسال بیستمین سال خشکسالی را هم پشت سر گذاشتیم و به دلیل تبعات ناشی از بحران خشکسالی در دو دهه اخیر برداشت از آب‌های نیمه عمیق و افزایش یافته که حاصل آن پدیده فرونشست زمین در دشت‌های این استان پهناور بوده است.

فرونشست زمین که به عنوان زلزله خاموش از آن یاد می‌شود به دلیل اضافه برداشت آب از دشت‌ها از سال‌ها پیش گریبان‌گیر خراسان جنوبی شده و احتمال تشدید آن هم به دلیل تداوم خشکسالی 20 ساله در تمامی دشت‌های استان خراسان جنوبی وجود دارد.

آن گونه که بنا بر اعلام شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان جنوبی از مجموع 44 دشت و محدوده مطالعاتی 9 دشت ممنوعه بحرانی و 22 دشت ممنوعه است که در دهه اخیر تعداد دشت‌های ممنوعه بحرانی استان به دلیل افت مستمر آبخوان‌ها از دو به 9 دشت افزایش یافته است و از سویی دیگر سالانه 905 میلیون متر مکعب از منابع آب زیر زمینی خراسان جنوبی برداشت می‌شود که به دلیل اضافه برداشت 101 میلیون متر مکعبی سالانه این منابع 26 سانتی متر افت دارد.

بی‌آبی مهم‌ترین پیامد خشکسالی در خراسان جنوبی است مشکلی که اگر چه تامین آب آشامیدنی و کشاورزی را در این استان کمتر برخوردار به شدت تحت تاثیر خودش قرار داده اما پدیده جبران ناپذیر دیگری به نام فرونشست زمین را ایجاد کرده است که برای همیشه آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیر زمینی استان را به نابودی کشانده است.

واقعیت این است که حال سفره‌های آب زیرزمینی خراسان جنوبی و دشت‌های منطقه مساعد نیست و همین که سالانه تا حدود 26 سانتی متر سطح آب در این منطقه کاهش پیدا می‌کند و هیج حوزه آبریز و فرادستی هم ندارد وقوع رخدادهایی چون فرونشست تخریب منازل و راه‌ها خشکی باغات و حتی کمبود آب آشامیدنی در سال‌های آینده محتمل است.

در این راستا کارشناسان و محققان  صنعت آب تغییر الگوی کشت استفاده از روش‌های نوین آبیاری تغییر الگوی مصرف آب در صنعت استفاده از چرخه‌های بسته آبی در راستا کاهش بهره برداری از منابع آب زیر زمینی و آگاهسازی مردم نسبت به الگوی مناسب  از جمله مهم ترین راهکارها و راه حل‌ها برای مدیریت پدیده فرونشست است چرا که دشت‌های خراسان جنوبی که روزگاری آب‌های زیر زمینی و قنات‌های پر آب این دشت‌ها زبانزد بود در حال فرو رفتن است.

هم اکنون روستاهای زیادی در  استان با تانکر آبرسانی می‌شود و از سویی دیگر خشک شدن چشمه‌ها، قنات‌ها، چاه‌های مالداری و کاهش آبدهی آنها موجب شده است کم آبی شدید گریبانگیر دامداران استان کویری شود و آنها را برای تامین علوفه و آب دام‌ها با مشکل مواجه کند.

اما دشت‌های خراسان جنوبی نیز به وضعیت بحرانی رسیده اند چرا که برداشت بی‌ رویه آب از ذخایر سفره‌های زیر زمینی مدت‌ها است که دشت‌های استان را با پدیده فرونشست و مخاطرات جدید ناشی از آن مواجه کرده است اتفاقی که علاوه بر ایجاد چاله‌های عمیق زمین را با ترک‌های به عمق دو متر شکافته است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی معتقد است دشت سرایان 170 حلقه چاه کشاورزی صنعت و خدمات دارد که مصرف بی‌رویه فقط  به یک دشت نیست بلکه تمامی دشت‌های کشور با فرونشیت زمین تهدید می‌شوند.

سعید سروری با بیان اینکه  در خراسان جنوبی با نصب کنتورهای هوشمند  بر 90 درصد از چا‌ه‌های کشاورزی سالانه 200 میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه‌جویی شده است گفت: مهم ترین علت فرونشست در حوزه رسوبی مناطق خشک و نیمه خشک مانند استان ما بهره‌برداری بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی، تراکم و تعدد بالای و فرونشست بعد از خروج آب زیر زمین رخ نمی‌دهد بلکه در زمان بسیار  طولانی بعد از برداشت آب رخ می‌دهد.

وی بیان داشت: سرعت فرونشست در استان ما زیاد  است طرح‌های مرتبط با آب و خاک، طرح انتقال آب با لوله، سیستم نوین آبیاری و تجهیز نوسازی اراضی از وظایف سازمان جهاد کشاورزی است و سند سازگاری با کم آبی به صورت سالانه انجام می‌شود.

سروری با بیان اینکه میانگین بارش دراز مدت در استان 115 میلمتر است گفت: از مجموع 44 دشت و محدوده مطالعاتی 9 دشت ممنوعه بحرانی که 22 دشت ممنوعه است  که از میان دشت‌های ممنوعه بحرانی استان دشت‌های سرایان و سده دارای وضعیت شکننده ای هستند به طوری که  در آبخوان سرایان شاهد فرونشست هستیم.

وی اظهار داشت: در استان خراسان جنوبی 44 دشت وجود دارد که از این دشت‌ها 9 دشت ممنوعه بحرانی، 22 دشت ممنوعه و 13 دشت آزاد است که وقوع پدیده فرونشست زمین به سبب برداشت‌های بی‌رویه اتفاق می‌افتد و اکنون با اجرای طرح سازگازی منابع آبی به دنبال تعادل بخشی و جلوگیری از کاهش کیفیت منابع آبی هستیم.

وی با بیان اینکه در بیشتر کشورهای دنیا در بخش کشاورزی 70 درصد و در بخش صنعت حدود 30 درصد مصارف منابع آبی را دارند گفت: در کشور ما بخش کشاورزی بیش از 90 درصد مصرف را داراست که در حال حاضر افرادی هستند که آب بخش کشاورزی و سهم آبی خود  را برای مصرف صنایع واگذار می‌کنند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی گفت: 24 میلیون متر مکعب اب مصرف صنایع استان است که باید طبق سند آمایش به سوی صنایع کم آب بر هم حرکت کنیم که البته اگر بخشی از آب مصرفی بخش کشاورزی را بتوان در بخش صنعت مصرف کرد هم شاهد اشتغال بیشتر و هم شاهد مصرف کمتر آب خواهیم بود.

سروری با بیان اینکه دشت‌های سرایان و بشرویه بیشترین حجم کسری مخازن و فرونشست‌هایی دارند که کسری 16 و 11 میلیون متر مکعبی مخازن در این دشت‌ها را داریم گفت: 26 میلیون متر مکعب آب مصرف صنایع استان است که باید طبق سند آمایش به سوی صنایع کم آب برهم حرکت کنیم آن گونه که اگر بخشی از  آب مصرفی بخش کشاورزی حداقل 10 درصد را کاهش دهیم می‌تواند  در بخش صنعت مصرف شاهد اشتغال بیشتر و هم مصرف آب کاهش خواهد یافت.

وی بیان داشت: با توجه به کاهش نزولات آسمانی  و کم شدن تجدید پذیری منابع آبی و خوب تغذیه نشدن مخازن برای تعادل بخشی و جلوگیری از کاهش کیفیت منابع آبی مطابق با سند سازگاری باید به سمت و سوی بهینه کردن مصرف برویم تا در 10 سال آینده به تعادل بخشی مورد نظر برسیم.

سروری با بیان اینکه تا زمان انجام طرح انتقال آب از دریای عمان باید به سوی کم کردن مصرف آب در بخش کشاورزی باشیم و با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری و غیره می‌توانیم در این بخش اقدام کنیم گفت: 90 درصد چاه‌های کشاورزی خراسان جنوبی به کنتور هوشمند آب و برق مجهز شده است  که براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده مابقی چاه‌ها هم به کنتور هوشمند مجهز خواهد شد و با توجه به کاهش بارندگی‌ها وضعیت مخازن و سدهای استان چندان مناسب نیست آن گونه که فقط 13 درصد بیشتر از سال گذشته پشت سدها و مخازن آب ذخیره شده است.

سروری افزود: حجم آب ذخیره شده پشت سدها فقط به 20 درصد می‌رسد و از حجم 60 میلیون متر مکعبی حدود 12 میلیون متر مکعب پشت سدها داریم که سال گذشته آب موجود پشت سدها حدود 20 میلیون متر مکعب گزارش شد که این میزان امسال حدود 40 درصد کاهش یافته است.

انتهای پیام/254/ح