واکاوی مشکل بحران آب در چهارمحال‌و‌بختیاری|چرا شهرهای چشمه‌های خروشان خشک شد/ مطالبات کم‌آبی چه راه حلی دارد؟ + فیلم
گروه استانها - بخشی از دلیل کم‌آبی و بی‌آبی در سطح کشور قطعا خشکسالی است که از عهده انسان‌ها خارج است و بخش دیگری از آن به دلیل توسعه غلط است که بر اساس آمایش سرزمینی و جغرافیایی رخ نداده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، حدودا چهار روزی است که مردم استان چهارمحال و بختیاری در اعتراض به سیاست‌های آبی کشور و همچنین اعتراض برای کم‌آبی و بی‌آبی، تجمعاتی را در سطح شهر شهرکرد برگزار می‌کنند.
بخشی از دلیل کم‌آبی و بی‌آبی در سطح کشور قطعا خشکسالی است که از عهده انسان‌ها خارج است و بخش دیگری از آن به دلیل توسعه غلط است که بر اساس آمایش سرزمینی و جغرافیایی رخ نداده است، از این توسعه غلط می‌توان به جانمایی غلط صنایع آب‌بر و افزایش کشاورزی محصولاتی که آب زیادی نیاز دارند مثال زد.
عدم وجود برنامه صحیح در توسعه متوازن و با توجه به آمایش سرزمینی
احمد راستینه، نماینده مردم شهرکرد، بن و سامان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، اظهار داشت: در سال‌های گذشته در استان چهارمحال و بختیاری حجم زیادی از یخچال‌ها وجود داشت اما امروز در ارتفاعات این استان اثری از آنها نیست که این یکی از دلایل کاهش آب رودخانه‌ها است.
وی افزود: توسعه بدون توجه به آمایش سرزمینی و بارگذاری سنگین در حوزه‌های توسعه شهری در مناطق جغرافیایی که امکان توسعه وجود ندارد و اینکه باید صدها کیلومتر آب انتقال پیدا کند تا بتوان شرب آن مناطق را تامین کرد نتیجه سکنی‌گزینی غلط مردم است، متاسفانه یک برنامه جامع وجود ندارد و توسعه ناهمگون، مشکل ایجاد کرده است.
نماینده مردم شهرکرد، بن و سامان در مجلس شورای اسلامی گفت: توسعه صنایع بدون توجه به توپوگرافی، آمایش سرزمینی و اکوسیستم منطقه دلیل دیگر کم آبی است، با توسعه صنعت در فلات مرکزی حجم سنگینی از بارگذاری آبی بر رودخانه‌ها وارد شده است و رودخانه‌هایی که باید سبب امرار معاش مردم، کشاورزان و باغداران باشد حجم زیادی از آب آن به صنایع اختصاص یافته است.
توسعه صنعت و کشاورزی در فلات مرکزی موجب کاهش شدید منابع آبی
راستینه با اشاره به عدم رعایت حق‌آبه محیط زیست و رودخانه‌ها، افزود: متاسفانه با این کار سطح آب‌های زیر زمینی به شدت پایین رفت و سفره‌های آب زیر زمینی آسیب دید و همه شاهد خشک شدن چشمه‌های جوشان بوده که امروز دیگر توان و رمقی ندارند.
وی با اشاره به انتقال آب بین حوزه‌ای جهت مصرف غیر آب شرب، تصریح کرد: برای آب شرب با توجه به محدودیت آبی ناگزیر به انتقال صحیح آب بین حوزه‌ای هستیم اما نمی‌توان در یک منطقه بر اساس شرایط خاص جغرافیایی اصرار به توسعه کشاورزی و صنعت در فلات مرکزی داشت که تمامی اینها موجب آسیب شدید محیط زیستی و کاهش منابع آبی شده است.
راستینه در پایان خاطرنشان کرد: برای حل مسئله آب باید از دست اندازی بیش از حد آبخوان‌ها به شدت پرهیز کرد، حق‌آبه آبخوان‌ها به رسمیت شناخته شود، محیط زیست را در نظر گرفت و برای حفظ آن برنامه دقیق داشت و تلاش شود در راستای حفظ منابع آبی با نگاه غیر علمی آسیب جدی‌تری به آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی وارد نکرد.
هشدار کم‌آبی از سال‌های گذشته داده شده بود
روح‌الله فتاحی، رئیس انجمن هیدرولوژی (آب‌شناسی) کشور و عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: استان چهارمحال و بختیاری در جنوب غربی زاگرس قرار گرفته است و بخش وسیعی از این استان دارای آب و هوای نیمه خشک با متوسط بارندگی 350 میلی متر در سال است، هشدار مشکل کم‌آبی از سالیان قبل داده شده بود، با افزایش جمعیت و تقاضای بیشتر برای آب و نیاز صنعت و کشاورزی، هشدار دادیم این استان پتانسیل بالایی در منابع آب زیر زمینی ندارد اما متاسفانه تامین بخش زیادی از این نیازهای آبی را با آب‌های زیرزمینی رجوع دادند.
وی افزود: با توجه به شرایط استان، آبخوان‌های غنی در استان چهارمحال و بختیاری وجود ندارد و امروز با توجه به فشار بیش از توان تمام آبخوان‌های استان بحرانی ممنوعه شده اند. برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی موجب خشک شدن بسیاری از قنوات و چشمه‌ها شده است و خشکی اینها هم باعث شده رودخانه‌های دائمی تبدیل به رودخانه‌های فصلی شوند یعنی تنها در فصل بارندگی آب در این رودخانه‌ها جریان دارد، اگر در دهه‌های گذشته مدیریت درستی بر روی آب‌های زیر زمینی اعمال می‌شد، ظرفیت آبخوان‌ها برای رفع نیازهای اساسی در دوره های خشکسالی مردم حفظ می‌شد.
رئیس هیئت مدیره انجمن هیدرولوژی ایران گفت: خشکسالی یک رخداد است در حالی که خشکی یک خصوصیت اقلیمی است، به طور کلی کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک دنیا قرار گرفته و خشکی جزو ویژگی ذاتی آن است اما تغییرات مقدار بارندگی، تناوب و توالی سال‌های خشک و تر یک امر دیرینه است، باید به تفاوت خشکی و انواع خشکسالی توجه نمود. در علم هیدرولوژی سه نوعِ خشکسالی هواشناسی، هیدرلوژی و اقتصادی اجتماعی تعریف شده است.
آنچه در کشور شاهد هستیم خشکسالی اقتصادی اجتماعی است
فتاحی با اشاره به خشکسالی هواشناسی، بیان داشت: مقایسه میزان بارندگی با متوسط بارندگی سالیانه مرتبط به خشکسالی هواشناسی است، خشکسالی هیدرولوژی مرتبط با مقایسه دبی پایه رودخانه‌ها با دبی پایه در سال‌های متوسط است اما آنچه که امروز در استان چهارمحال و بختیاری، اصفهان، خوزستان و در برخی دیگر از نقاط کشور شاهد هستیم، خشکسالی اقتصادی اجتماعی است بدین معنا که یک سری تقاضا‌ها برای آب بدون در نظر گرفتنِ ظرفیت آب ایجاد شده است و وقتی این تقاضا‌ها تامین نمی‌شود طبعا احساس می‌شود آب نیست و کشور دچار خشکسالی شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد افزود: به دلیل فشارهایی که بر روی آب‌های زیرزمینی استان آمده است خشکسالی هیدرولوژی به وجود آمده و یکی از خشکسالی‌های دیگر اقتصادی اجتماعی است که باید گفت خشکسالی هواشناسی مسبب تمام مشکلات کمبود منابع آب کنونی کشور این استان نیست.
رئیس هیئت مدیره انجمن هیدرلوژی ایران با اشاره به انتقال آب بین حوزه‌ای، تصریح کرد: اگر انتقال آب بر مبنای برنامه دقیق باشد، می‌تواند یکی از راه‌های تامین آب از حوزه مبدا به مقصد باشد اما متاسفانه آن چیزی که در طرحهای انتقال آب بین حوزه‌ای در کشور ما مبنای تصمیم‌گیری قرار گرفته است، میانگین بوده یعنی میانگین مقدار آبی که در حوزه مبدا وجود دارد، میانگین از نظر آماری شاخص خوبی نیست چرا که وقتی بر روی میانگین برای انتقال آب برنامه ریزی می‌شود، از نظر آماری این تامین آب ریسک 50 درصدی دارد در سال‌هایی که آن مقدار آب در حوزه مقصد وجود نداشته باشد، مشکل به وجود می‌آید و مشکل دیگر این است که به نیازهای حوزه مبدا که در حال رشد هستند هم توجه نشده است.
وی خاطرنشان کرد: اگر به میزان آب قابل انتقال با سطح اعتماد 80 الی 90 درصد برآورد شود و پس از کسر نیازهای مبدا در افق آینده و همچنین نیازهای زیست محیطی از آن کسر میگردید این تنش های اجتماعی بین استان‌های چهارمحال و بختیاری، خوزستان، اصفهان و یزد حادث نمی‌شد، در کنار این مسائل باید به کارکردهای محیط زیستی رودخانه‌ها هم توجه کرد، تجارب بین‌المللی نشان می‌دهد انتقال آب بین حوزه‌ای سازگار با محیط زیست نیست و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست و موجب توسعه پایدار در حوزه مقصد نمی‌شود بلکه اگر این توسعه صورت گیرد یک توسعه ناپایدار است که نتیجه آن کشاورزان شرق اصفهان، فولاد مبارکه، ذوب آهن و استان یزد امروز می‌شود.
توزیع آب به صورت علمی و قاطع اجرا نمی‌شود
عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد مطرح کرد: در استان چهارمحال و بختیاری طرحهای بنیادی برای تامین آب شرب شهرها و روستاهای استان اجرا نشده است، در حال حاضر باید به دنبال مهار آب سطحی بود و از طریق سیستم‌های کنترل و پخش سیلاب آبخوان‌ها را تقویت کرد و سازه‌هایی در مسیر آبراه‌ها ایجاد شود که باعث تغذیه آبخوان‌ها شود، باید وابستگی به منابع آب‌های زیرزمینی برای تامین آب شرب در استان به تدریج کم شود و آب را از منابع سطحی تامین کرد.
فتاحی با تاکید بر نیاز آب شرب مردم استان چهارمحال و بختیاری، گفت: مردم این استان حق دارند از منابع آب جاری در استان خود برای تامین نیازهای شرب خود استفاده کنند، در همه نقاط دنیا آنهایی که در سرچشمه آب هستند در استفاده از منابع آب اولویت دارند، ما نمی‌گوییم برای کشاورزی و صنعت آب می‌خواهیم بلکه مردم برای آب شرب سهم خود را می‌خواهند که متاسفانه این سیاسی کاری شده است و کسی نیست به صورت علمی و قاطع آن را اجرا کند.
رئیس هیئت مدیره انجمن هیدرلوژی ایران اظهار داشت: سالیانه حدود ده میلیارد متر مکعب در کشور پساب وجود دارد، در بسیاری از نقاط دنیا با برنامه‌ریزی صحیح فاضلاب‌ها را جمع آوری و سپس تصفیه کردند و پساب را به حد استانداری رساندند که این می‌تواند برای کشاورزی، صنعت، آبزی‌پروری و گردشگری مورد استفاده قرار گیرد اما متاسفانه کل کشور و منجمله در استان چهارمحال و بختیاری عزم لازم برای کنترل و استفاده از پساب بعنوان منبعی پایدار برای برخی نیازهای غیر شرب وجود ندارد و در این خصوص غفلت صورت گرفته است.
فتاحی در پایان با اشاره به پساب‌ها به عنوان پایدارترین منابع آب، خاطرنشان کرد: پساب‌ها در منطقه خشک و نیمه خشک منابع با ارزشی هستند، پساب ناشی از فاضلاب پایدارترین منبع آب است و اگر مهار و تصفیه نشود ضمن اینکه کمیتی از آب از دست داده می‌شود این کمیت آلوده شده می‌تواند به عنوان یک آلاینده مابقی منابع آبی از جمله آب‌های زیرزمینی، سطحی و ... را هم آلوده کند که باید بیشتر بر روی این مسئله سرمایه‌گذاری کرد.
انتهای پیام/7540/ش
