«معجزه آبخیزداری» |تبعات زیست محیطی طرح های انتقال آب بین حوزه ای چیست؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ انتقال آب بین حوزه ای همواره به عنوان یکی از راه حل های رایج برای حل مشکل آب و برای مصارف کشاورزی، شهری و صنعتی، تولید نیرو، کنترل جریان آب ها، پیشگیری از بروز سیل و همچنین با هدف محیط زیستی مانند احیای تالاب ها صورت می گیرد.گرچه طرح های انتقال آب برخی مزایای اقتصادی و اجتماعی کوتاه مدت دارند و در کوتاه مدت این ابتکار ممکن است مشکل کم آبی در منطقه مورد نظر را حل کند، اما به اذعان بسیاری از کارشناسان این طرح ها راه حل پایدار نبوده و علاوه بر مشکلات اجتماعی و اقتصادی، می تواند آثار و تبعات متعدد زیست محیطی به دنبال داشته باشد.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

آثار و تبعات ناگوار طرح های انتقال آب

درباره آثار و تبعات ناگوار زیست محیطی اجرای طرح های انتقال آب، مسعود فریادی عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران معتقد است: انتقال میان حوزه ای آب یکپارچگی اکولوژیکی حوزه های آبی یعنی توانایی این اکوسیستم در حفظ و پایداری کارکردهای حیاتی و کلیت یکپارچه خود را تهدید می کند چرا که هر گونه کاهش یا افزایش مصنوعی آب حوزه آبی باعث اختلال فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در اکوسیستم آن می شود. انتقال آب به دلیل پیچیدگی اکوسیستمی و تاثیر متقابل عوامل مختلف محیطی می تواند یکپارچگی اکولوژیکی حوزه آبی را مختل کرده و آثار پیش بینی نشده ای در بر داشته باشد و در نهایت باعث می شود این اکوسیستم توانایی بازچرخانی آب را از دست بدهد. انتقال آب از یک حوزه حقابه تالاب ها و سفره های آب زیرزمینی وابسته به آن حوزه را کاهش می دهد و بحران اکولوژیک تالاب را رقم می زند.

این استاد دانشگاه می گوید: در جریان انتقال آب از طریق احداث کانال ها یا لوله های انتقال، همواره حجم قابل توجهی از آب به دلیل تبخیر، رسوب و نفوذ در خاک ویا انتقال نامناسب آب به هدر می رود. برداشت خارج از توان طبیعی آب حوزه آبی را در برابر آلودگی و رسوب مواد آلاینده در آب آسیب پذیر می سازد و به دلیل تغییر در جریان آبی می تواند ترکیب، کیفیت، املاح و مواد آلی و غیرآلی آن را تغییر دهد تا حوزه آبی در معرض ورود انواع عوامل آلاینده و یا انتقال گونه های مهاجم و غیربومی قرار گیرد. در اثر کاهش کیفیت آب، جانداران وابسته به آب صدمه دیده و کیفیت کشاورزی نیز کاهش می یابد. بدین ترتیب حوزه آبی به دلیل تغییر در حجم و کیفیت آب های زیرزمینی، فرسایش خاک، بروز انواع جدیدی از باکتری ها در آب و نفوذ تدریجی آب شور در آب شیرین آسیب پذیر خواهد شد.

به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران بند دوم و سوم ابلاغیه کمیسیون اروپا در خصوص خط مشی های قیمت گذاری برای منابع آب تصدیق می کند که کاهش سطح آب رودخانه ها به دلیل انتقال آب به دیگر مناطق حیات اکولوژیکی آن را تهدید کرده و کاهش کمیت حوزه آبی به کاهش کیفیت اکولوژیک و افزایش آلودگی آن می انجامد. اجرای طرح های عمرانی انتقال آب از طریق سدسازی و کانال کشی می تواند با تولید گردوغبار، نخاله های عمرانی ناشی از گودبرداری و تغییر سطح زمین، منجر به تخریب خاک و و آلودگی هوا شود و زیستگاه یا مسیر حرکت و مهاجرت جانداران آبزی یا وابسته به آن را تغییر دهد.

ردپایی از توسعه پایدار در طرح های انتقال آب دیده نمی شود

آثار و تبعات متعدد زیست محیطی طرح های انتقال آب در حالی است که طبق اذعان کارشناسان، آبخیزداری و آبخوانداری از مهمترین راه های تأمین آب و رفع خشکسالی در کشور است که متاسفانه این موضوع مهم کمتر مورد اهتمام قرار گرفته است. در این باره سیدحمیدرضا صادقی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس معتقد است:در حال حاضر روش­‌ها و راه­‌حل­‌هایی از قبیل انتقال آب بین‌حوزه­‌ای، شیرین‌سازی آب­‌های شور برای مصارف صنعت و کشاورزی، احداث سدهای بزرگ متعدد، بهره­‌برداری از آب­‌های ژرف و غیرمتعارف، باروری ابرها و حتی توسعه صنایع و طرح­‌های نامتناسب با موازین آمایش سرزمین بدون توجه به اثرات درون و برون منطقه­‌ای و رعایت مقیاس­‌های اجرایی مناسب کاربست آنها با هدف مدیریت منابع آب و خاک کشور پیشنهاد و اجرا می­‌شود و بعضاً اعتبار هنگفت را به خود اختصاص می­‌دهند، حال آن که ردپایی از توسعۀ پایدار، حفظ درازمدت محیط زیست، سازگاری، مدیریت جامع منابع زیستی و غیرزیستی، افزایش بهره­‌وری و حتی اشتغال دانش­‌آموختگان رشته­‌های تخصصی مرتبط و نهایتاً حل دائمی معضلات مرتبط با منابع آب و خاک در آنها دیده نمی­‌شود.

این استاد دانشگاه در ادامه می گوید: در مقابل روش­‌ها و رویکردهای بسیار کم­‌هزینه، پایدار، سازگار، قابل اجرا، دوست‌دار محیط زیست و با کمترین سطح اثر و پیامد توسعه، متناسب با توقعات اجتماعی و فرهنگی و با سابقه مناسب از قبیل سامانه­‌های سطوح آبگیر باران و رواناب، آبخیزداری سازگار، آبخوان‌داری، مدیریت سنتی و بومی حفاظت خاک و آب، کشاورزی سازگار، سامانه­‌های مدیریتی تعادل دام و مرتع، جنگلداری سازگار، بهترین اقدامات مدیریتی و حتی استفاده از پتانسیل­‌های بوم‌سازگان‌‌های بیابانی وجود دارند که کمتر مورد توجه قرار گرفته و یا به بوتۀ فراموشی سپرده شده و یا استفاده از آنها را بدون بازدهی و نشان از مدیریت غیرپیشرفتۀ منابع تلقی می­‌کنند.

انتهای پیام/