مُسکّن عجیب اردوغان برای اقتصاد ترکیه
کاهش ارزش دلار در برابر لیره ترکیه، با استفاده از یک تاکتیک مالی ـ بانکی عجیب صورت گرفته است که هزینه‌های سنگینی بر اقتصاد ترکیه تحمیل خواهد کرد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، دیروز (دوشنبه) در بازار ترکیه، هر یک دلار آمریکا، به‌شکلی عجیب و نگران‌کننده به نرخ 18 و نیم لیره رسید، اما پس از پایان نشست هیئت دولت و کنفرانس مطبوعاتی رئیس جمهور، بازار با شوک بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شد و برای اولین بار در چند سال گذشته، شاهد کاهش مشهود ارزش دلار در ترکیه بودیم.
سخنان اردوغان، دلار را از 18 و نیم دلار به 12 و نیم دلار آورد و فرصت آن فراهم شد که اردوغان، از سوی ماشین تبلیغاتی عظیم حزب حاکم، مانند یک رهبر کارآمد و معجزه‌گر اقتصادی، نشان داده شود، اما اصل مسئله چیست؟
اردوغان از چه راهکار و نسخه عجیبی استفاده کرد که توانست دلار را به این شکل، پایین بیاورد؟ آیا او به‌شکل ناگهانی از یک راهکار معجزه‌آمیز پرده‌برداری کرده اقتصاد ترکیه را نجات داد؟ اگر پاسخ مثبت است، چرا قبلاً این کار را نکرد و مانع از هجوم هیولای تورم به بازار ترکیه نشد؟
پاسخ چنین است: پای یک بازی روانی در میان است. اتفاقی که افتاده است، پناه بردن به یک راهبرد اقتصادی خردمندانه و قدرتمند نیست که شاخ غول دلار را شکسته باشد. اردوغان در واقع از همان روشی استفاده کرده است که چهل سال پیش و در سالیان سخت پس از کودتا، مسئولین اقتصادی ترکیه، بدان پناه برده بودند.
به‌گفته کارشناسان، کاهش ارزش دلار در برابر لیره ترکیه، با استفاده از یک تاکتیک مالی ـ بانکی عجیب صورت گرفته است که هزینه‌های سنگینی بر اقتصاد ترکیه تحمیل خواهد کرد.
پس از سخنان شب گذشته اردوغان، از نخستین ساعات صبح امروز، مردم برای فروش دلار، در برابر صرافی‌ها صف کشیدند.
باباجان دست اردوغان را رو کرد
علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی امروز در سخنرانی خود در جمع فعالان اقتصادی، ابعاد و جزئیات سیاست جدید تیم اقتصادی دولت اردوغان را رو کرد و گفت: «این یک فریب بزرگ است. آن‌چه دولت انجام داده، استفاده از همان خدعه‌های قدیمی دهه‌های هفتاد و هشتاد است و عملاً ترکیه را چهل سال به عقب بازگرداندند.»
باباجان در توضیح تاکتیک تیم اردوغان برای کاهش نرخ ارز گفت: «دلار چرا بالا رفت؟ به‌خاطر کاهش نرخ سپرده‌های بانکی به‌دستور اردوغان، مردم چه کردند؟ پول‌های خود را به‌سمت خرید ارز بردند و دلار بسیار گران شد و از مرز 18 لیره گذشت.
حالا اردوغان چه تصمیمی گرفته است؟ اعلام دادن سود ارزی به سپرده لیره‌ای! یعنی چه؟ یعنی این که وقتی شما لیره خود را در بانک می‌گذارید و بانک مرکزی به شما فقط 14 درصد سود سپرده می‌دهد، شما نسبت به فردی که پول خود را به دلار تبدیل کرده است ضرر می‌کنید، چون پول او مداوماً در حال رشد است، اما ارزش پول شما در حال کاهش است.
حالا دولت آمده و اعلام کرده است؛ شما دلار نخرید، من لیره شما را به‌دلار حساب می‌کنم، به‌چه‌معنی؟ به این معنی که شما لیره خود را در بانک سپرده‌گذاری می‌کنید و دلار نمی‌خرید و سود خود را به‌لیره می‌گیرید، اما آن قسمت از سودی را که در صورت خریدن دلار به دست می‌آوردید، توسط دولت محاسبه و به شما پرداخت خواهد شد.
بنابراین شما لیره خوابانده‌اید، اما سود دلاری می‌گیرید! این یعنی چه؟ دو معنی روشن دارد: 1. دولت، به‌طور رسمی سود سپرده بانکی را به‌شکل اسمی کاهش داده است اما با سود علاوه‌ای که پرداخت می‌کند، رقم را همچنان بالا نگه می‌دارد و فقط از مانور سیاسی کاهش سود، استفاده می‌کند. 2. مابه‌التفاوت نرخ سود لیره و ارز که به شما پرداخت می‌شود، از کجا خواهد آمد؟ از خزانه، یعنی دولت، از خزانه، از پول عمومی از پول مالیات، به سپرده‌های مردم سود می‌دهد و هیچ کسی تمایلی به کار و تولید و تجارت نخواهد داشت، این دقیقاً به‌مثابه این است که دولت اردوغان از حالا، ذخایر و ثروت‌های آتی فرزندان و نوه‌های به‌دنیانیامده ما را پیش‌خور می‌کند.»
باباجان در ادامه گفته است: «استفاده از این تاکتیک و فریب، اعمال یک فشار سنگین بر خزانه دولت و بانک‌های دولتی، در آینده نزدیک است و اقتصاد ما را با مشکلات بزرگتری روبه‌رو می‌کند. دولت اصرار می‌کند که یک خطا را با خطایی بزرگ‌تر، استتار کند.»
اوغوز دمیر، نویسنده اقتصادی گفته است: «هزینه مالی این تصمیم جدید اردوغان، تقریباً 25 میلیارد لیره در ماه و به‌عبارتی 300 میلیارد لیره در سال است.
محفی اغیلمز، اقتصاددان نیز در مورد این موضوع گفته است: «این یک نوع فریب است و در ظاهر، سود سپرده بانکی را پایین می‌آورد و هواداران خود را راضی نگه می‌دارد، اما در باطن، با پرداخت سود علاوه یا سود دوم، دقیقاً سیاست افزایش غیرمستقیم نرخ بهره را اجرا کرده است.»
بی‌اعتنایی اردوغان به علم اقتصاد
ابراهیم قهوه‌چی، از مشهورترین تحلیلگران اقتصادی ترکیه است.
او معتقد است که تصمیمات و اقدامات چند ماه اخیر تیم اقتصادی دولت اردوغان، مصداق روشنی از بلاتکلیفی، آزمون و خطا و رویکرد قماربازانه است.
او ضمن تأیید حرف داود اوغلو که گفته بود "جهالت در ساختار دولت ترکیه نهادینه شده است"، درباره بی‌اعتنایی به دانش اقتصاد و تبعات آن، چنین نوشته است: «مقامات دولت گفتند؛ "ما در حال تلاش هستیم تا ساختار اقتصاد ترکیه را اصلاح کنیم."، اما واقعیت این است که آنان در اقدامات خود، با دور انداختن دانش 400ساله اقتصاد، چیزی را امتحان می‌کنند که خودشان هم از ماهیت آن خبر ندارند.
آنها وانمود می‌کنند که دارند یک تئوری اقتصادی جدید می‌نویسند، اما آن‌چه می‌بینیم، کشوری است که در حال سوختن است، همه طرف در آتش است، بازارهای ترکیه در برابر سیلابی عظیم هستند، حالا در این کشور، نه تجارتی وجود دارد، نه تولیدی، نه سرمایه‌گذاری‌ای.
کارمندان نیز خیلی زود با عواقب تلخ این آزمایش مواجه خواهند شد. تجارت ناکارآمد است، تولید متوقف‌شده در واقع به سخت‌ترین شیوه به کارگران ضربه می‌زند. همه باید برای بیکاری آماده شوند، همه برای ورشکستگی آماده باشند، همه برای افزایش حقوق موازی با تورم عجیب، آماده شوند.
هزینه وام‌های 158 میلیارد دلاری ارزی فقط در داخل کشور در 3 ماه گذشته 1.5 تریلیون لیر افزایش یافته است، شرکت‌هایی که از وام‌های ارزی استفاده می‌کنند به مرز ورشکستگی می‌رسند، این یک فاجعه است، فراتر از فاجعه است، کشور ما رسماً در حال فروپاشی است، اقتصاد ما رسماً ویران شده است.»
در پایان باید گفت، اردوغان و حزب عدالت و توسعه، مسئله اقتصاد را نیز به یک مسئله کاملاً سیاسی تبدیل کرده‌اند و به‌جای کمک گرفتن از دانش و تخصص اقتصادی برای گذار از بحران، از راهکارهای مُسکّن موقت استفاده می‌کنند و هدف اصلی حزب حاکم ترکیه در این مسیر، نه حل بحران، بلکه حفظ قدرت و منافع حزبی است.