جنجال بر سر ابعاد دینی طرح مالی اردوغان

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، پس از بروز عجیب ترین بحران ارزی در ترکیه و رسیدن هر 1 دلار آمریکا به نرخ رکوردشکن 18 و نیم لیره، اردوغان راهکارهایی به کار بست و توانست این نرخ را به 11 لیره برساند.

همچنان که انتظار می رفت، ماشین تبلیغاتی عظیم حزب عدالت و توسعه، تلاش کرده تا این اقدام اردوغان را همچون یک معجزه اقتصادی بی نظیر تاریخ معرفی کند. اما از نظر تحلیل گران اقتصادی ترکیه، واقعیت این است که برخلاف ادعاهای تبلیغاتی، این نه یک طرح ابداعی، بلکه یک فریب بانکی و پنهان کردن ارقام سود واقعی سپرده های بانکی است.

منتقدین می گویند: این یک کلک است. چرا که اردوغان به مردم وعده داد که به سپرده های لیره نیز، سود دلاری می دهد! در نتیجه عطش برای تبدیل لیره به دلار فروکش کرد. اما مشکل کار کجاست؟ مشکل این است که اردوغان، سود علاوه یا سود دوم سپرده ها را از خزانه و از پول عموم مردم، پرداخت می کند! آیا این کار قانونی است؟ خیر.

چنین چیزی قانونی نیست. اما واقعیت این است که در قوانین پیچیده مالی و بانکی، به چالش کشیدن شخص رئیس جمهور دشوار است و علاوه بر این، در نظام سیاسی – اجرایی ریاستی، کسی نمی تواند به راحتی علیه اردوغان اقامه دعوی کند.

آیا تنها ایراد این پروژه، اعمال فشار مالی مضاعف بر کشور و مردم است؟ خیر. مساله فقط این نیست و ابعاد دیگری نیز دارد. ابعادی که ارتباط مستقیمی با نگرش اعتقادی و دینی علمایی دارد که معتقدند، دولت اردوغان، همچنان در حال ترویج مدل ربا دادن و نزول خواری است و تنها کاری که صورت گرفته، این است که لقمه دور سر چرخانده شده و نام آن را تغییر داده اند.

در نتیجه آن فضای روانی و اجتماعی که اردوغان و حزب عدالت و توسعه از آن هراس دارد، به شدت به قوت خود باقی است. یعنی فضایی که در آن، ده ها میلیون شهروند اسلام گرای ترکیه، به شکل جدی، خواهان حذف سود بانکی هستند و از اردوغان انتظار چنین اقدامی دارند. اما وقتی که او سود را پایین می کشد، دلار بالا می رود و بحران اقتصادی همه جا را فرا می گیرد. در هر حال، اردوغان باید این گروه بزرگ جامعه را راضی کند تا موفق به حفظ بقای حزب خود شود. در نتیجه گروهی از علما را به میدان آورده است.

یکی از علمای دینی طرفدار اردوغان، تلاش کرده تا راهکاری برای توجیه پرداخت سود علاوه به سپرده های بانکی پیدا کند و این موضوع، واکنش های منفی به دنبال داشته است.

چالشی به نام هبه

پروفسور خیرالدین کارامان 87 ساله، نام یکی از مهم ترین علمای دینی ترکیه است. البته او یک عالم دینی صاحب جُبه و خرقه نیست. او یک پروفسور کت و شلواری بدون کراوات است که در چند روزنامه مهم طرفدار حزب عدالت و توسعه قلم می زند. ولی از منظر سیاسی و فکری بین محافظه کاران ترکیه جایگاه ویژه ای دارد و بسیاری از چهره های برجسته و مرجع بین محافظه کاران، از او حرف شنوی دارند.

ظاهراً، اردوغان برای توجیه طرح مالی جدید خود، به کارامان پناه برده و از او کمک خواسته است. او نیز خطاب به مردم گفته است: «باید حُسن نیت دولت را قبول کنیم و مبلغی را که به عنوان سود علاوه به مردم داده می شود، همچون هبه تلقی کنیم.»

کارامان، عامدانه به جای لفظ عادی هدیه، از لفظ دینی هبه استفاده کرده تا به زعم خو، این موضوع را توجیه کند.

پروفسور کارامان در فضای مجازی نیز فتوای دیگری داده و گفته است: «بیان واقعیت ها غلط نیست. اما اگر این اقدام، موجب تضعیف دولت شود، در این صورت باید سکوت کرد و نوشتن و سخن گفتن، جایز نیست. برخی از علما گفته اند، سودی که دولت به مردم می دهد، مصداق ربا و نزول است. اما نظر من این نیست. این پولی است که دولت، آن را همچون هبه نثار مردم می کند تا قیمت کالاها پایین بیاید و زندگی مردم بهتر شود.»

احمد داود اوغلو رهبر حزب آینده، اولین سیاستمداری بود که به کارامان پاسخ داد و با تشرها و کنایات خود، خشم خود را ابراز کرد.

وی گفته است:«کشور ما سومین بحران ارزی 50 سال اخیر را تجربه می کند. این به دلیل سیاست های جاهلانه ای است که در نهایت لجاجت از سوی دولت اجرا می شود. این حکومتی است که با سوء استفاده از ارزش های دینی ما، سعی در سرپوش گذاشتن بر فاجعه ناشی از سیاست های غلط دارد. اسم این پول، ربا و نزول است و نه هبه. تعریف هبه چیزی است که با تمایل و اشتیاق نثار کسی می شود. وقتی که شما از پول و بودجه مردم، از جیب خزانه دولت سود می دهید، این هبه نیست. همان سود و نزول است. ما در دین مبین اسلام، قرض الحسنه داریم. هبه داریم. اما اگر به سپرده بانکی سود می دهید، جرات داشته باشید و اسم آن را تغییر ندهید.»

پروفسور احمد یمان از متخصصین حوزه فقه حنفی نیز سخنان کارامان را رد کرده و معتقد است، پولی که در جریان طرح جدید به عنوان سود علاوه داده می شود، همان سود مذموم شده است و ارتباطی با هبه ندارد.

پروفسور اورهان چکر متخصص و استاد دانشکده الهیات نیز گفته است:«دولت، در مواردی جایز است هبه دهد. اما وقتی که مبلغ بر اساس یک سپرده و نرخ خاص ارزی تعیین می شود، این نامش هبه نیست. سود است.»

بسیاری از سیاستمداران، تحلیل گران و فعالان فضای مجازی، سخنان کارامان را به عنوان مصداقی از سوءاستفاده از باورهای دینی و فقهی به نفع حزب حاکم، قلمداد کرده اند. البته این نخستین بار نیست که برخی از علمای دینی برای توجیه تصمیمات و اقدامات اردوغان، نکاتی بیان می کنند که با واکنش گسترده مخالفین روبرو می شود.

چرا چیزی ارزان نشد؟

یکی از سوالات مکرر چند روز اخیر در اغلب رسانه ها این است: حالا که دلار ارزان شده، چرا همه چیز هنوز هم گران است؟

در تیتر نخست امروز روزنامه قرار، سوال شده: چرا قیمت­ها پایین نمی­آید؟ در این گزارش آمده است: با آن که دلا از 18 و نیم لیره به 10 و نیم لیره رسیده، اما هنوز هم هیچ کالایی، حتی در حد 1 لیره ارزان نشده است. پیش از این، کارخانه ­ها و بازاریان بهانه می­ گرفتند که دلار بالا است و گرانی کالاها به خاطر دلار است. اما حالا هم که دلار هم پایین آمده، کمر مردم زیر بار سنگین گرانی، شکسته شده است.

با آن که دولت چند بار هشدار داده که محتکرین و گرانفروشان را جریمه می ­کند، اما در عمل این اتفاق روی نداده و بازار ترکیه، هیچ پاسخی به کاهش نرخ دلار نداده است.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که دولت اردوغان موفق شود، با این راهکار، سال 2021 میلادی را به پایان برساند و وارد سال جدید شود. اما تعداد کثیری از تحلیلگران اقتصادی ترکیه معتقدند که تدابیر جدید، فشار مالی مضاعفی به همراه دارد و تبعات منفی آن در هفته های آغازین سال 2022 میلادی، رفته رفته نمایان خواهد شد.

انتهای پیام/